*ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ BSc, MSc
Το Sexting, δηλαδή η ανταλλαγή μηνυμάτων, φωτογραφιών ή βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας, έχει αναδειχθεί ως ένας σύγχρονος τρόπος έκφρασης σεξουαλικών ή/και ερωτικών συναισθημάτων μεταξύ των νέων. Κατά την εφηβική ηλικία, αυτή η πράξη συχνά συνδέεται με τη φυσιολογική διαδικασία της σεξουαλικής αυτοεξερεύνησης, την επιθυμία ενδυνάμωσης διαπροσωπικών σχέσεων, αλλά και την ανάγκη για κοινωνική αποδοχή. Ωστόσο, η έλλειψη κατανόησης των κινδύνων που συνοδεύουν το Sexting μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, στην κοινωνική ζωή των νέων και στη δυναμική των οικογενειών τους.
Οι κίνδυνοι του Sexting
Πολλοί νέοι αντιλαμβάνονται το Sexting ως μια ιδιωτική και ακίνδυνη πράξη, αγνοώντας τις μακροπρόθεσμες συνέπειες που μπορεί να προκύψουν. Ένας από τους σοβαρότερους κινδύνους είναι η διαρροή του περιεχομένου εκτός του πλαισίου εμπιστοσύνης, χωρίς τη συγκατάθεση του αποστολέα. Το υλικό αυτό μπορεί να κοινοποιηθεί, να παραποιηθεί ή να χρησιμοποιηθεί με τρόπο που οδηγεί σε στιγματισμό, κοινωνική απομόνωση και διάλυση προσωπικών σχέσεων.
Παράλληλα, το φαινόμενο του σεξουαλικού διαδικτυακού εκβιασμού (sextortion) αναδεικνύεται ως μια αυξανόμενη απειλή. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι δράστες εκβιάζουν το θύμα με διαρροή του ευαίσθητου υλικού, απαιτώντας χρηματικά οφέλη ή άλλες παραχωρήσεις. Επιπλέον, ο κυβερνοεκφοβισμός (cyberbullying), ο οποίος συχνά συνοδεύει τη διαρροή σεξουαλικού περιεχομένου, εντείνει την ψυχολογική επιβάρυνση του θύματος. Το άτομο μπορεί να βιώσει έντονα αισθήματα ντροπής, ενοχής, καθώς και συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα θύματα μπορεί να οδηγηθούν σε αυτοκτονικό ιδεασμό ή ακόμη και σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Επομένως, καθίσταται απαραίτητη η έγκαιρη πρόληψη και η παροχή ψυχολογικής υποστήριξης.
Τέλος, όσον αφορά τους θύτες, η κοινοποίηση σεξουαλικού υλικού χωρίς συναίνεση επιφέρει σοβαρές νομικές συνέπειες. Οι ποινές εξαρτώνται από την ηλικία των εμπλεκομένων και τη φύση του υλικού, υπογραμμίζοντας τη σημασία της προστασίας της ιδιωτικότητας και του σεβασμού στη συναίνεση.
Συναίνεση και ευθύνη
Η συναίνεση αποτελεί κομβικό σημείο σε κάθε αλληλεπίδραση που αφορά το Sexting. Ωστόσο, εξίσου σημαντική είναι και η προσωπική ευθύνη. Όποιος λαμβάνει ή αποστέλλει τέτοιο περιεχόμενο οφείλει να προστατεύσει την ιδιωτικότητα του άλλου ατόμου. Οι νέοι χρειάζεται να κατανοήσουν ότι η διαχείριση προσωπικών δεδομένων απαιτεί σεβασμό και υπευθυνότητα. Ακόμη και όταν το περιεχόμενο ανταλλάσσεται μέσα σε ένα πλαίσιο εμπιστοσύνης, μια απερίσκεπτη κίνηση μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις, τόσο για τον αποστολέα όσο και για τον παραλήπτη. Εδώ χρειάζεται να αναδειχθεί η σημασία της εκπαίδευσης και της προετοιμασίας για την ασφαλή χρήση της τεχνολογίας.
Ψυχοεκπαίδευση και οικοσυστημικές παρεμβάσεις
Η πρόληψη ξεκινά με την ψυχοεκπαίδευση και τη συνεργασία όλων των φορέων που επηρεάζουν τη ζωή των νέων. Η ενημέρωση, τόσο των νέων όσο και των ενηλίκων, σχετικά με τους κινδύνους, τις ευθύνες και τη σημασία της ιδιωτικότητας αποτελεί θεμελιώδη προτεραιότητα. Το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, με βάση την Εθνική Στρατηγική του Συμβουλίου «ΦΩΝΗ», έχει θέσει ως προτεραιότητα την προστασία όλων των παιδιών από κάθε μορφή κακοποίησης και την καταπολέμηση οποιασδήποτε μορφής σεξουαλικής βίας, με ιδιαίτερη έμφαση στις δράσεις που προάγουν την ασφάλεια και ευημερία των παιδιών. Πρόκειται για μια Παγκύπρια εκστρατεία που υλοποιείται για τρίτη συνεχόμενη χρονιά. Στο πλαίσιο αυτό, η Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας συμμετέχει ενεργά σε ημερίδες όπως η «Ασφαλής Χρήση του Διαδικτύου ως Μέτρο Πρόληψης της Σεξουαλικής Κακοποίησης Παιδιών και του Φαινομένου του Sexting», με στόχο την ευαισθητοποίηση, την εκπαίδευση και την ενδυνάμωση της ευρύτερης σχολικής κοινότητας. Πρωταρχικός στόχος είναι η επεξήγηση της συγκεκριμένης μορφής βίας και η παροχή τρόπων αντιμετώπισης και προστασίας στα παιδιά. Επιπλέον, σημαντική είναι η ενημέρωση των εφήβων ότι κάποιες συγκεκριμένες πράξεις τους μέσω του διαδικτύου πιθανό να οδηγήσουν στη διάπραξη ποινικού αδικήματος. Εξίσου σημαντικός είναι ο δεύτερος στόχος, που αφορά την ψυχοεκπαίδευση των εκπαιδευτικών για το φαινόμενο αυτό, ώστε να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται κατάλληλα περιπτώσεις που ενδέχεται να εκδηλωθούν στον χώρο του σχολείου.
Εν κατακλείδι, η σωστή ενημέρωση, η κατανόηση της συναίνεσης και η ενίσχυση της υπευθυνότητας μπορούν να εξοπλίσουν τους νέους με τα κατάλληλα εργαλεία για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής. Μέσα από τη συλλογική προσπάθεια όλων των εμπλεκομένων, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον που θα προάγει τη διαδικτυακή ασφάλεια, θα προστατεύει τα δικαιώματα των νέων και θα ενισχύει την ψυχική τους υγεία.
*Ειδικευόμενη Εκπαιδευτική/ Σχολική Ψυχολόγος
Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας
Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας
