ΤΗΣ ΣΑΒΒΙΝΑΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗ*
Η κατάθλιψη αποτελεί μία από τις πιο διαδεδομένες ψυχικές διαταραχές παγκοσμίως, επηρεάζοντας σημαντικό ποσοστό τόσο των ενηλίκων όσο και των εφήβων. Σύμφωνα με στοιχεία, περίπου το 8% της νεολαίας αντιμετωπίζει καταθλιπτικά συμπτώματα (Madigan et al., 2023), ενώ 1 στους 6 ανθρώπους θα βιώσει κατάθλιψη κάποια στιγμή στη ζωή του (APA, 2020). Αν και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, συχνά εκδηλώνεται στα τέλη της εφηβείας και στις αρχές της ενήλικης ζωής.
Αιτίες της εφηβικής κατάθλιψης
Η κατάθλιψη στους εφήβους μπορεί να οφείλεται σε πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες. Γενετική προδιάθεση, ορμονικές αλλαγές, τραυματικά γεγονότα, οικογενειακά προβλήματα και κοινωνικές πιέσεις είναι μόνο μερικοί από τους λόγους που μπορούν να συμβάλουν στην εμφάνισή της. Επίσης, η αυξημένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η διαδικτυακή παρενόχληση (cyberbullying) έχουν αναγνωριστεί ως σύγχρονοι παράγοντες κινδύνου που επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική υγεία των νέων.
Η εφηβεία είναι μία μεταβατική περίοδος που χαρακτηρίζεται από σημαντικές ψυχολογικές και σωματικές αλλαγές. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, το άγχος από σχολικές επιδόσεις, κοινωνικές πιέσεις και ζητήματα αυτοεικόνας μπορεί να επιβαρύνει σημαντικά την ψυχική υγεία. Σύμφωνα με την UNICEF, το 16,3% των παιδιών και εφήβων στην Ευρώπη εμφανίζει ψυχικές διαταραχές, με την κατάθλιψη και το άγχος να αποτελούν το 55% αυτών των περιπτώσεων.
Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι η αυτοκτονία κατατάσσεται ως η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου στους εφήβους ηλικίας 15-19 ετών στην Ευρώπη, επιβεβαιώνοντας τη σοβαρότητα των ψυχικών διαταραχών σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι έως το 2030 η κατάθλιψη θα είναι η κύρια αιτία ασθένειας και αναπηρίας παγκοσμίως.
Η κατάθλιψη στους εφήβους μπορεί να εκδηλωθεί με διαφορετικούς τρόπους σε σύγκριση με τους ενήλικες. Εκτός από τη θλίψη, μπορεί να εμφανιστεί ως ευερεθιστότητα, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, αισθήματα αναξιότητας και δυσκολία συγκέντρωσης. Σωματικά συμπτώματα, όπως αϋπνία, κόπωση και αλλαγές στην όρεξη, είναι επίσης συχνά.
Η επίδραση της κατάθλιψης είναι εκτεταμένη, επηρεάζοντας τόσο την ακαδημαϊκή απόδοση όσο και τις κοινωνικές σχέσεις. Οι έφηβοι με κατάθλιψη συχνά παρουσιάζουν χαμηλότερους βαθμούς, δυσκολίες στις φιλίες, συγκρούσεις με τους γονείς και αυξημένη πιθανότητα εμπλοκής σε παραβατικές συμπεριφορές ή χρήση ουσιών.
Εάν η κατάθλιψη δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ενήλικη ζωή. Οι έφηβοι που βιώνουν κατάθλιψη διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν χρόνια ψυχικά προβλήματα, όπως αγχώδεις διαταραχές και μείζονα καταθλιπτική διαταραχή στην ενήλικη ζωή. Επιπλέον, μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στις επαγγελματικές τους σχέσεις, μειωμένη εργασιακή απόδοση, προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις και αυξημένο κίνδυνο εξάρτησης από ουσίες ή αλκοόλ.
Η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση της κατάθλιψης στους εφήβους είναι ζωτικής σημασίας. Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας πρέπει να είναι σε εγρήγορση για σημάδια που μπορεί να υποδηλώνουν καταθλιπτική διαταραχή. Ανοιχτή επικοινωνία, ενίσχυση της αυτοπεποίθησης των εφήβων και παροχή υποστηρικτικού περιβάλλοντος μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στη μείωση των κινδύνων.
Η ψυχική υγεία των νέων δεν είναι πολυτέλεια αλλά ανάγκη. Η έγκαιρη παρέμβαση και η σωστή καθοδήγηση μπορούν να εξασφαλίσουν έναν πιο υγιή και ισορροπημένο μέλλον για τους εφήβους και την κοινωνία συνολικά.
*Ειδικευόμενη Εκπαιδευτική/ Σχολική Ψυχολόγος
Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας Λευκωσίας
Υπουργείο Παιδείας Αθλητισμού και Νεολαίας
