ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ*
Το θέμα της διάσπασης ή μη της Τράπεζας Κύπρου ετέθη επί λανθασμένης βάσης και συζητείται με λανθασμένα επιχειρήματα. Το ζητούμενο είναι η εξυγίανση και διάσωση της Τράπεζας Κύπρου, όχι ως αυτοσκοπός αλλά ως εργαλείο επανεκκίνησης της οικονομίας και τροφοδότησης της ανάπτυξης. Εάν σωθεί η τράπεζα σε μια ορισμένη μορφή και καταστραφεί η δυνατότητα επανεκκίνησης της οικονομίας και ανάπτυξης θα έχουμε πετύχει μια Πύρρειο νίκη, όπου το κόστος θα είναι πολλαπλάσιο του οφέλους. Δεν ισχύει το «ότι είναι καλό για τη τράπεζα είναι καλό και για τον τόπο». Ούτε είναι του παρόντος πόσο θα χάσουν οι ντιβέλοπερς ή αν τους αξίζει τιμωρία γιατί έκαναν εξωπραγματικά ανοίγματα, αλλά πώς θα διασωθεί η Κυπριακή οικονομία.
Μπορεί η διάσπαση της τράπεζας σε εμπορική και κτηματική να φέρει τα απαιτούμενα αποτελέσματα και να διασώσει την τράπεζα σε μορφή που θα γίνει η ατμομηχανή της επανεκκίνησης της οικονομίας; Ή μήπως θα σκοτώσει τη (δυστυχώς) μοναδική προοπτική άμεσης προσέλκυσης κεφαλαίων και άμεσης επανεκκίνησης της οικονομίας μέσω ήδη σχεδιασμένων ή ημιτελών αναπτύξεων που είναι εν δυνάμει βιώσιμες αλλά αντιμετωπίζουν πρόβλημα ρευστότητας και εξυπηρετήσεως των δανείων;
Τα επιδιωκόμενα οφέλη
Η διάσπαση της Τράπεζας Κύπρου σε εμπορική και κτηματική αποσκοπεί στο να απομονωθεί ο κίνδυνος στο υγειές κομμάτι της τράπεζας (την εμπορική) από την κτηματική φούσκα και τα προβληματικά δάνεια που δόθηκαν στους μεγάλους ντιβέλοπερς και ξενοδόχους. Με το διαχωρισμό επιδιώκεται η αύξηση της εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας της εμπορικής τράπεζας ώστε να της επιτρέψει να επικεντρωθεί στις τραπεζικές της εργασίες και να προσελκύσει νέες καταθέσεις. Η δε κτηματική δε θα χρειάζεται κεφαλαιοποίηση της τάξης του 9% και έτσι δε θα υπόκειται στην πίεση να εκποιήσει άμεσα (ξεπουλήσει) τα ακίνητα που σχετίζονται με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, δίνοντας έτσι μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για να γίνουν διευθετήσεις για εκποίηση σε καλύτερες τιμές.
Οι ελλοχεύοντες κίνδυνοι
Όλα αυτά φαίνονται λογικά αλλά ελλοχεύουν και σημαντικοί κίνδυνοι. Από μόνη της η διάσπαση της Τράπεζας την αποδυναμώνει όχι μόνο σε μέγεθος και εύρος (κλίμακα και εμβέλεια), αλλά και παραπέμπει στη δημιουργία «καλής και κακής» τράπεζας που υποσκάπτει περεταίρω την αξιοπιστία της Τράπεζας Κύπρου, αντί να την αυξάνει όπως είναι η πρόθεση όλων. Αφ’ εαυτού το γεγονός ότι η «κακή» Λαϊκή θα είναι ο μεγαλύτερος μέτοχος, θα υποβαθμίσει την κτηματική τράπεζα σε συλλογή ακινήτων προς εκποίηση για αποπληρωμή μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Η πίεση για εκποίηση για σκοπούς ανακεφαλαιοποίησης ίσως μειωθεί αλλά η πίεση για σκοπούς αποπληρωμής του ΕLA θα αυξηθεί, αφού κι’ αυτό θεωρείται μη εξυπηρετούμενο και μη επαρκώς εξασφαλισμένο δάνειο που επικρέμαται ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από την Τράπεζα Κύπρου και θα μεταφερθεί στο σύνολο του, ή εν μέρει, στη κτηματική. Δεδομένου του βραχυπρόθεσμου ορίζοντα του ELA, που ανανεώνεται κάθε δυο βδομάδες (αφού σκοπός του ήταν η ρευστότητα έκτακτης ανάγκης), και της προτεραιότητας αποπληρωμής που έχει έναντι όλων των άλλων υποχρεώσεων της τράπεζας, η πίεση εκποίησης ακινήτων για αποπληρωμή μάλλον θα αυξηθεί. Εκείνο που είναι σίγουρο ότι θα γίνει είναι η κάθετη αύξηση της ζήτησης για αγορά των ακινήτων που συνδέονται με μη εξυπηρετούμενα δάνεια από ληστρικά αμοιβαία κεφάλαια (vulture funds) που καραδοκούν τυχοδιωκτικά να επωφεληθούν από τέτοιες ευκαιρίες ξεπουλήματος. Ήδη υπάρχουν πληροφορίες ότι στελέχη μεγάλων επενδυτικών ταμείων με ενδιαφέρον στην νέα κτηματική τράπεζα βρίσκονται στη Κύπρο έτοιμοι να κερδοσκοπήσουν αγοράζοντας ακίνητα σε τιμές ευκαιρίας.
Δεν μπορούν να εξαφανισθούν ως δια μαγείας οι ζημιές με τη μεταφορά των επιχειρηματικών δανείων και των μη επαρκών εξασφαλίσεων τους (ακινήτων) σε άλλη οντότητα. Η κτηματική τράπεζα δε θα μπορούσε να τα κρατήσει για πολύ εκτός και αν η μεταφορά γινόταν στη «σημαντικά μειωμένη τους σημερινή αξία» ως γη και όχι ως αναπτύξεις με προοπτική. Αυτό θα σήμαινε σημαντικές ζημιές για τη Τράπεζα Κύπρου και θα απαιτούσε περισσότερο κούρεμα τη στιγμή που γίνεται προσπάθεια περιορισμού του κουρέματος ή δυνατόν κάτω του 50%. Πώς θα ανακάμψει η οικονομία όταν για να διασωθεί η τράπεζα θα πρέπει να καταστραφούν οι επιχειρηματίες και να εκκαθαριστούν (ρευστοποιηθούν) όλες οι αναπτύξεις ανεξαρτήτως προοπτικής;
Λανθασμένη βάση
Η πρόταση για διάσπαση της τράπεζας βασίζεται σε μια καθαρά λογιστική και κοντόφθαλμη αντιμετώπιση του προβλήματος. Δάνεια που δεν εξυπηρετούνται λόγω ύφεσης και δεν καλύπτονται πλήρως από εξασφαλίσεις λόγω μείωσης των τιμών των ακινήτων είναι ανάθεμα και θα πρέπει να απομακρυνθούν από την Τράπεζα, να τοποθετηθούν στη κτηματική («κακή» τράπεζα) και να εκποιηθούν, αργά η γρήγορα, για αποπληρωμή μέρους τουλάχιστον των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Αυτή είναι μια στατική και σαρωτική αντιμετώπιση των μη εξυπηρετουμένων δανείων που τα βλέπει όλα τα ίδια, σαν ακίνητα προς εκποίηση, ανεξάρτητα οποιασδήποτε προοπτικής και δυνατότητας βιωσιμότητας.
Υποβάθμιση της ανάπτυξης
Αυτό είναι «θανάσιμο» λάθος όχι μόνο γιατί υποβαθμίζει όλες τις αναπτύξεις στη σημερινή στρεβλωμένη αξία της γης χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η προοπτική του έργου, αλλά μηδενίζει και όλους τους άλλους παράγοντες που συνεισφέρει ο επιχειρηματίας, όπως: εμπειρογνωμοσύνη σε όλα τα στάδια ανάπτυξης, (σχεδιασμός, κατασκευή, πώληση, εξυπηρέτηση μετά την πώληση, δίκτυα πωλήσεων, διεθνείς επαφές και πελατολόγιο, εξειδικευμένη γνώση του τομέα και της αγοράς, αποδεδειγμένη ικανότητα στο άνοιγμα νέων αγορών (track record), αναγνωρισιμότητα (brand name). Αυτοί οι άυλοι παράγοντες σε πολλές περιπτώσεις (όχι όμως όλες) αξίζουν πολλαπλάσια της αξίας της γης ή του ακινήτου. Δεν μπορούμε να θέλουμε επανεκκίνηση της οικονομίας και να αγνοούμε, ή να καταστρέφουμε το πιο σπουδαίο και σπάνιο παράγοντα της ανάπτυξης, τον επιχειρηματία, τις γνώσεις και την εμπειρία του.
Βεβαίως, υπάρχουν και αναπτύξεις που αξίζουν πολύ λιγότερα από την πραγματική αξία των δανείων και των ακινήτων που τα εξασφαλίζουν (δηλαδή δεν έχουν προοπτική) και θα πρέπει να εκποιηθούν, αλλά στη ψηλότερη δυνατή τιμή με τη συνεργασία και συνέργεια των εμπλεκομένων επιχειρηματιών και των δικτύων πωλήσεων που διαθέτουν, έστω και αν τους χρεώνουμε με εξωπραγματικά ανοίγματα και υπερδανεισμό. Προέχει η σωτηρία του τόπου. Θα πρέπει να επιδιωχθεί παντοιοτρόπως η συνεργασία του ιδιωτικού τομέα, και ιδιαίτερα του διεθνούς ιδιωτικού τομέα αποφεύγοντας με κάθε τρόπο τα ληστρικά ταμεία (vulture funds).
* Καθηγητής Οικονομικής Ανάπτυξης , Επιχειρηματικότητας & Ηθικής και Διευθυντής του Cyprus International Institute of Management (CIIM).
Το Β μέρος στο έγγραφο που ακολουθεί:
