ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΚΟΥΜΑ*
Σήμερα μιλάμε για σχολικά δίκτυα και δίκτυα μάθησης εντός και εκτός σχολικού χώρου, τα οποία αναπτύσσονται και συμβάλλουν στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι. Ο όρος Σχολικά Δίκτυα μπορεί να ερμηνευθεί ποικιλότροπα: μπορεί να αναφέρεται στην ανάπτυξη στενότερων δεσμών μεταξύ των εκπαιδευτικών σχολείων σε μια περιοχή, σε μια περιφέρεια, σε εθνικό επίπεδο, σε ευρύτερο ευρωπαϊκό ή διεθνές επίπεδο, τα οποία συμπράττουν για ένα κοινό σκοπό. Η επιτυχής δικτύωση σχολικών μονάδων αποτελεί ένα μέσο συνεχούς μάθησης, ποιοτικής βελτίωσης και εφαρμογής αλλαγών και καινοτομιών, με απώτερο στόχο την αύξηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων σε όλους τους τομείς. Η σύγχρονη εκπαιδευτική έρευνα υπογραμμίζει τη σημασία των δικτύων ως ενός ισχυρού εργαλείου στη διαδικασία μάθησης των εκπαιδευτικών, αναφέροντας ότι τα δίκτυα παρέχουν σε αυτούς κριτικούς φίλους, για να προβληματίζονται και να αναστοχάζονται επί της διαδικασίας διδασκαλίας – μάθησης την οποία εφαρμόζουν στις τάξεις τους, να ανταλλάσσουν εμπειρίες και να ανατροφοδοτούνται σε επίπεδο γνώσεων, στάσεων και αξιών.
Εστιάζοντας στο κυπριακό συγκείμενο, παρατηρούμε ότι υπάρχουν διαφόρων μορφών δίκτυα, μερικά από τα οποία είναι θεσμικά κατοχυρωμένα, τα οποία προφανώς χρήζουν συνεχούς βελτίωσης και αξιολόγησης για να καταστούν πιο αποτελεσματικά. Ενδεικτικά αναφέρομαι στις μηνιαίες συναντήσεις των Επαρχιακών Επιθεωρητών (Πρώτων Λειτουργών Εκπαίδευσης) με τους/τις Διευθυντές/τριες των σχολικών μονάδων των επαρχιών τους, τα δίκτυα τα οποία έχουν δημιουργήσει Επιθεωρητές διαφόρων ειδικοτήτων με εκπαιδευτικούς του κλάδου τους (ηλεκτρονικά ή με φυσική παρουσία των εμπλεκομένων), στη δικτύωση εκπαιδευτικών με συναδέλφους του σχολείου τους ή άλλου σχολείου εντός ή εκτός Κύπρου (με δική τους πρωτοβουλία), παιδαγωγικού περιεχομένου συναντήσεις ενδοσχολικά ή διασχολικά. Εμείς θα επικεντρωθούμε σε μια άλλης μορφής δικτύωση, η οποία επιτελείται στα πλαίσια της κοινής κενής συναδέλφων του ιδίου κλάδου εντός της ίδιας σχολικής μονάδας. Θα αναφερθούμε στις βασικές προϋποθέσεις επιτυχίας της δικτύωσης, στα οφέλη που αποκομίζουν οι εμπλεκόμενοι, στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν κατά τη λειτουργία τους και θα προτείνουμε τρόπους αναβάθμισης και ενδυνάμωσής τους.
Βασικές προϋποθέσεις επιτυχίας της δικτύωσης των εκπαιδευτικών στα πλαίσια της κοινής κενής είναι οι ακόλουθες: 1. Σαφής στοχοθεσία 2. Κατανεμημένη ηγεσία 3. Δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης 4.Ποιότητα σχέσεων μεταξύ των εκπαιδευτικών 5. Ορθή διαχείριση του χρόνου. 6. Εστιασμός στα αποτελέσματα 7. Παρακολούθηση και αξιολόγηση των δράσεων που αναπτύσσονται στα πλαίσιά της. Ο/Η Βοηθός Διευθυντής/ντρια ο/η οποίος/α συντονίζει τις εν λόγω συναντήσεις, έστω και αν συντονίζει εκπαιδευτικούς άλλων ειδικοτήτων, πρέπει να διαθέτει χρόνο για την καλύτερη και πιο αποτελεσματική οργάνωση αυτών των συναντήσεων, συνεπικουρούμενος/η και από άλλους συναδέλφους του/της. Για παράδειγμα, ανακοινώνει έγκαιρα την ημερήσια διάταξη της συνάντησης, εμπλέκει ενεργά όλους τους συμμετέχοντες, συνεργάζεται με άλλους φορείς/ άτομα εντός και εκτός σχολείου. Ο/Η Διευθυντής/ντρια μέσω του/της Βοηθού Διευθυντή/τριας Α΄ (Παιδαγωγικού Συμβούλου στα λύκεια) εποπτεύει, διευκολύνει και ανατροφοδοτεί, συμβάλλοντας στην εύρυθμη λειτουργία αυτών των συναντήσεων.
Τα οφέλη μιας τέτοιας επιτυχημένης δικτύωσης είναι πολλά, όπως επισημαίνει η έρευνα και η εμπειρία των εμπλεκομένων: επιτυγχάνεται επαγγελματική ανάπτυξη και εκπαίδευση των εκπαιδευτικών οι οποίοι συνυπηρετούν στη συγκεκριμένη σχολική μονάδα με τη συγκεκριμένη ταυτότητα, ενδυναμώνονται ως εκπαιδευτικοί, επικοινωνούν και συνεργάζονται για επίλυση κοινών προβλημάτων, ανταλλάσουν γνώσεις και εμπειρίες, συνδιαμορφώνουν στάσεις και πολιτικές, επιβεβαιώνουν την επαγγελματική τους εμπειρία, αυτοαξιολογούνται και ετεροαξιολογούνται, αποτελούν ενεργά μέλη ομάδας, λογοδοτούν, αποκτούν νέα δυναμική. Επιπλέον, αυτά τα δίκτυα δημιουργούν ένα ασφαλές περιβάλλον και ένα υποστηρικτικό πλαίσιο που ευνοούν την κατανόηση και εφαρμογή μεταρρυθμίσεων, καινοτομιών και εφαρμογή νέων ιδεών. Η παρουσίαση επιτυχημένων πρακτικών και ο αναστοχασμός επί αυτών συμβάλλουν στη διάχυση αυτών των πρακτικών, στη συνεχή επαγγελματική κατάρτιση και ανάπτυξη των εκπαιδευτικών και συνακόλουθα στην αύξηση των επιδόσεων των μαθητών/τριών τους.
Φυσικά, διαπιστώνουμε ότι στην πραγματικότητα υφίστανται αρκετές δυσκολίες για την ομαλή και αποτελεσματική λειτουργία αυτού του τύπου δικτύωσης, όπως για παράδειγμα μικροπολιτικές και διαμάχες εξουσίας, δυσκολίες στη διαπραγμάτευση κοινών στόχων, ενδοομαδικές συγκρούσεις λόγω της διαφορετικότητας και των διαφορετικών επαγγελματικών στάσεων των εκπαιδευτικών, ο διαφορετικός χρόνος που χρειάζεται ο καθένας για να ενταχθεί σε ομάδα, ο χρόνος αποδοχής και ενσωμάτωσης νέων μελών στην ομάδα, λειτουργικές δυσκολίες. Για σταδιακή υπέρβαση αυτών, και διαφόρων άλλων δυσκολιών, είναι απαραίτητη η εμμονή και η στοχοπροσήλωση όχι μόνο των επί κεφαλής αυτής της δικτύωσης αλλά και όλων των μελών της ομάδας στο καλώς νοούμενο συμφέρον των μαθητών/τριών και στη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης προς αυτούς, αφού συνειδητοποιήσουν τον ρόλο τους ως εκπαιδευτικών στον 21ο αι. και πώς θα πρέπει να αντιμετωπίζουν τις νέες προκλήσεις και τα νέα δεδομένα του τόπου μας. Θα πρέπει να βρεθούν οι απαραίτητες ισορροπίες για τη συνέχιση αυτής της δικτύωσης η οποία μπορεί, επιπλέον, να λειτουργήσει και ανατροφοδοτικά για το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα, εάν δίνεται η δυνατότητα στα μέλη της να ανταποκρίνονται στις ανακύπτουσες ανάγκες και να συμμετέχουν στη διεύθυνση της σχολικής μονάδας μαζί με τα στελέχη της εκπαίδευσης.
Τα δίκτυα κοινοτήτων λειτουργούν μέσα από τη συνεργασία, την ομαδικότητα, την επικοινωνία και το αμοιβαίο συμφέρον και ενδιαφέρον. Η συνεργασία μεταξύ των δικτύων διαφορετικών κοινοτήτων (ειδικοτήτων), πρώτιστα εντός της ίδιας σχολικής μονάδας και εν συνεχεία διασχολικά, θεωρείται ζωτικής σημασίας, αφού δεν μπορεί ένα άτομο ή μία σχολική μονάδα από μόνη της να ανταποκριθεί με επιτυχία στην πολυπλοκότητα και στις ποικίλες προκλήσεις της εποχής μας.
*Πρώτη Λειτουργός Εκπαίδευσης, Μέση Εκπαίδευση
