Οι μαθητές και οι μαθήτριες της Στ΄ τάξης του Δημοτικού Σχολείου Δάσους Άχνας – «Φώτης Πίττας», στα πλαίσια του διαχρονικού στόχου «Γνωρίζω, Δεν ξεχνώ, Διεκδικώ», εργάστηκαν μαζί με τις εκπαιδευτικούς, Φούλλα Παπαπαναγιώτου, Μαρία Κλεάνθους και Βάσω Παναγή για τη δημιουργία της εικαστικής παρέμβασης με τίτλο «Επιστροφή». Το έργο τους διακρίθηκε στον 4ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό «Κύπρος, Ελλάδα, Ομογένεια: Εκπαιδευτικές Γέφυρες» και πήρε 1ο βραβείο στην κατηγορία του.
Η συγκεκριμένη τρισδιάστατη κατασκευή, είναι εμπνευσμένη από το κείμενο «Ο πόθος της επιστροφής» της εκπαιδευτικού Βάσως Παναγή, το οποίο βασίζεται στην ιστορία της κυρίας Ντίνας Σκάγια Αριστείδου από την Άχνα.
Η Ντίνα ήταν από τις πιο όμορφες κοπέλες του χωριού. Στα 22 της χρόνια αρραβωνιάστηκε έναν συγχωριανό της, τον Κυριάκο. Μετά από 3 χρόνια αρραβώνα, αποφάσισαν να παντρευτούν. Όρισαν ημερομηνία την 1η Σεπτεμβρίου του 1974. Ήταν όλα έτοιμα για τον γάμο. Το νυφικό το έστειλε από την Αγγλία η αδελφή της και ήταν πραγματικά υπέροχο. Το σπίτι του νεαρού ζευγαριού ήταν σχεδόν έτοιμο και η Ντίνα περίμενε με αγωνία τη μέρα του γάμου. Έκανε όνειρα όπως κάθε κοπέλα της ηλικίας της, μα όλα χάθηκαν με τον πιο βίαιο τρόπο…
28 Αυγούστου 1974. Οι Τούρκοι μπήκαν στην Άχνα και διέλυσαν τα πάντα. Τις δύσκολες ώρες του χαμού η Ντίνα τρέχει να μαζέψει και να σώσει τα όνειρά της. Παίρνει μαζί της το νυφικό της και φεύγει για τα άλλα μέρη, τ’ απάτητα. Βρίσκει καταφύγιο στο δάσος λίγο πέρα απ’ το χωριό της, κάτω απ’ τα δέντρα, δίπλα από ένα ξωκκλήσι. Τα πράγματά της τα κρύβει εκεί και το νυφικό, σφαλισμένο σ’ ένα κουτί, το βάζει κάτω απ’ το ιερό. Ο Κυριάκος φεύγει φαντάρος. Οι μέρες περνούν και η αγωνία της μεγαλώνει, αφού δεν έχει νέα του. Τρεις μήνες μετά ο αρραβωνιαστικός της επιστρέφει. Σιγά-σιγά φτιάχνουν ένα μικρό σπιτάκι από τσίγκους και στις 2 Μαρτίου του 1975 παντρεύονται σ’ εκείνο το μικρό ξωκλήσι. Αγωνίζονται, εργάζονται σκληρά, δημιουργούν οικογένεια.
Στο κείμενο παρουσιάζονται τα γεγονότα της ζωής της Ντίνας και οι τραγικές ώρες του χαμού που αναποδογύρισαν τα όνειρα της αφήνοντας βαθιά αποτυπώματα στην καρδιά της.
Ο πόθος της επιστροφής
«Σήμερα λάμπει ο ουρανός,
Σήμερα λάμπει η μέρα!»
Ένας δίσκος άργυρος
Λίγα χρυσά κουφέτα
Ένα μαντήλι πορφυρό
Και ένα παλιό λαούτο.
****
«Ώρα καλή κι ώρα χρυσή
Κι ώρα ευλογημένη»
Τρεις κοπελιές ανύπαντρες
χορεύουν το πανέρι.
«Άγια στολίστε την καλά
την μαργαριταρένια...»
Λίγα λουλούδια.
Ένα ρόδι..
Και στη γωνιά το νυφικό,
δαντέλα και μετάξι.
****
Κι άξαφνα μες του λαούτου τον ρυθμό
ένας κρότος!
Και της Αγίας Μαρίνας η εκκλησιά
χαρμόσυνα δε χτυπάει.
«Πού πας αγαπημένε μου μέσα σε τέτοιο χάος;»
«Βάρβαροι μπήκαν στο νησί.
Πάω κι εγώ να πολεμήσω».
****
Κι ύστερα...
Δάκρυα πολλά...
φωνές και σπαραγμός...
Πόνος...
Ξεριζωμός...
«Μάνα το νυφικό μου...»
«Τρέξε παιδί μου να σωθείς
Κι άφησ´ το νυφικό σου».
****
Σε μια βαλίτσα η κοπελιά
μαζί με την καρδιά της
σφραγίζει το νυφικό της
και φεύγει μακριά
για εκείνα, τ’ άλλα μέρη.
****
«Σήμερα μαύρος ουρανός
Σήμερα μαύρη μέρα»
Η Αγία Μαρίνα δάκρυσε
γιατί έμεινε μονάχη
και μ´ ένα γάμο που ´σβησε
η προσφυγιά χαράχτηκε
στου νυφικού το πέπλο.
****
Βουβάθηκε η Παναγιά.
Βουβάθηκε η εκκλησιά.
Βουβάθηκε η ψυχή.
Βουβάθηκε ολόκληρο χωριό.
Μα η Αγιά Μαρίνα
όπως βλέπει από ψηλά
κι ακούει τις προσευχές
στέλνει στην κοπελιά
σ’ εκείνα τα άλλα μέρη
τον αγαπητικό να πάει να τη βρει.
****
Σήμερα χαμογελά ο ουρανός,
χαμογελά κι η μέρα,
για μια στιγμή μονάχα
και σ´ ένα αντίσκηνο εκκλησιά
τελείται ο γάμος σιωπηλά
χωρίς λαούτα και βιολιά.
*****
Περνά σχεδόν μισός αιώνας...
Και κάθε μέρα που περνά
χαρακώνεται στο νυφικό
της προσφυγιάς ο πόνος.
****
Σχεδόν μίσος αιώνας...
Και κάθε ψυχή που φεύγει
με ιεροτελεστία μυστική
κεντάει στο νυφικό
τον πόθο της επιστροφής.
****
Λεν πως οι ψυχές γυρνούν
στα μέρη π’ αγαπήσαν
όπως τα περιστέρια...
****
Και έτσι ,
καθ’ Αύγουστο,
ανήμερα του γάμου
χιλιάδες περιστέρια
γυρνούν το νυφικό
στα μέρη π’ αγαπήσαν.
Βάσω Παναγή
Τα παιδιά επεξεργάστηκαν το κείμενο στο μάθημα των Ελληνικών, διερεύνησαν τα νοήματα και τα μηνύματά του. Κάλεσαν στο σχολείο την κυρία Ντίνα Σκάγια Αριστείδου για ν’ ακούσουν τη συνταρακτική ιστορική της μαρτυρία και ακολούθως αναζήτησαν τρόπους να επικοινωνήσουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ιδέες τους με τους υπόλοιπους μαθητές του σχολείου και την κοινότητά τους.
Έτσι κατέληξαν στην δημιουργία του έργου «Επιστροφή», στο οποίο αποτυπώνεται ο πόνος, όχι μόνο της Ντίνας, μα και του κάθε ξεριζωμένου πρόσφυγα, η αγάπη του για τη γη που τον γέννησε κι ο άσβεστος πόθος του για επιστροφή στον τόπο του. Η δίψα της ψυχής του να γυρίσει στο χωριό του, να γυρίσει στα μέρη που αγάπησε…
