Εγκλήματα κατά της λογικής


ΤΗΣ ΖΗΝΑΣ ΠΟΥΛΛΗ*

Την τελευταία βδομάδα οι καταιγιστικές τρομακτικές εξελίξεις των ημερών συνέβαλαν στο να μας καθηλώσουν μπροστά στις τηλεοράσεις για να παρακολουθούμε ειδήσεις και συνεχείς συζητήσεις μεταξύ νεοφανών ειδικών και μη.

Όπως είπε ο Jamie Whyte, στο βιβλίο του “Crimes against logic” (2005), όλοι  αντιλαμβάνονται όταν χαλάσει ένα αυτοκίνητο, άσχετα αν δεν έχουν μηχανικές γνώσεις. Το αυτοκίνητο σταματά και βγάζει καπνούς. Η λογική είναι διαφορετική. Δεν είναι τόσο εύκολο να αντιληφθείς ότι υπάρχει ασυνέπεια ή λάθος στη λογική. Η ομιλία δε σταματά και δε βγαίνουν καπνοί.  Παρόλο τούτο, όταν οι πλάνες υποδειχθούν, είναι εύκολο να τις αντιληφθείς.

Στην εποχή της εξειδίκευσης κάποιοι δήλωσαν ειδικοί επί παντός επιστητού.  Παρακολουθήσαμε τα ίδια άτομα να εκφράζουν άποψη με περισπούδαστο ύφος για τα οικονομικά, για τα πολιτικά, για την παιδεία και οτιδήποτε άλλο φανταστείς. Άσχετοι  δήλωσαν σοφοί ή νεωτεριστές και μεταρρυθμιστές αφού τελικά στην Κύπρο είσαι ό,τι δηλώσεις.

Κάποιοι επικαλούνται τα αξιώματά τους ή τα διπλώματά τους για να πείσουν αντί να αντιπαραβάλουν θέσεις και επιχειρήματα. Είναι γνωστό από την ιστορία ότι και πολύ σπουδαίοι φιλόσοφοι έκαναν λάθη: π.χ.  Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι μια βαρύτερη πέτρα πέφτει στο έδαφος πιο γρήγορα από  μια πιο ελαφριά. Αιώνες μετά  ο Γαλιλαίος απέδειξε, χρησιμοποιώντας την πειραματική επιστημονική μέθοδο, ότι πέφτουν και οι δυο  με την ίδια επιτάχυνση. Οι πραγματικοί επιστήμονες αποδέχονται τα αποτελέσματα των παρατηρήσεων (πειραμάτων), έχουν ατράνταχτα επιχειρήματα και απορρίπτουν την αυθεντία και το δογματισμό.

Τελευταία  ακούσαμε σε συζήτηση και το εξής:  «... δεν πήρες περισσότερους ψήφους από εμένα ...». Τι σχέση μπορεί να έχει ο αριθμός των ψήφων με την ορθότητα της θέσης που υποστηρίζεται;

Σε άλλες συζητήσεις παρακολουθήσαμε τον ομιλητή, αντί να απαντά στα συγκεκριμένα ερωτήματα, να εξαπολύει ένα χείμαρρο λόγων, σχετικών και άσχετων, εμπλουτισμένο πολλές φορές με ωραίες λέξεις (τύπου ορυμαγδού). Μέχρι να τελειώσει την  «τοποθέτησή» του, ο θεατής ξεχνά ποια ήταν η ερώτηση, μένει μόνο με την εντύπωση των ωραίων λέξεων.   Άλλοι πάλι χρησιμοποιούν δύσκολη ορολογία, που δεν μπορεί ο μη ειδικός (ο απλός κοσμάκης) να καταλάβει. Εδώ ισχύουν οι περιγραφές του Λασκαράτου (βιβλίο «Ιδού ο άνθρωπος»): « Επίδειξη πνεύματος: …. Η μανία της επιδείξεως πνεύματος είναι μάλλον ένδειξη λίγου πνεύματος. … επαγγελλόμενος τον πνευματώδη, είναι μάλλον ο παραμορφωτής του πνευματώδους. …ο Λογιώτατος: … μεταχειρίζεται άλλη γλώσσα λογιωτατίστικη. … γαϊτανόπλεκτη … Εννοείται δε ότι, δια να καταλάβεις τα   γαϊτανόπλεκτα τούτα πρέπει να ξεπλέξεις το γαϊτάνι…».

Άλλο σύνηθες έγκλημα κατά της λογικής είναι και η αναδρομή στο παρελθόν αντί άλλης απάντησης, «εσείς κάματε τούτο ...». Όμως, ό,τι  και να έκαμε ο συζητητής, δε δικαιώνει τη θέση του άλλου, παρά μόνο τα δεδομένα και τα επιχειρήματα.

Υπάρχει επίσης και η επίκληση του άσχετου δικαιώματος άποψης, το οποίο είναι  λάθος: «έχω δικαίωμα άποψης», «βεβαίως και δικαιούσαι να έχεις τη γνώμη σου, αλλά ….».  Απλά το αρχικό θέμα μετατοπίζεται , σε συζήτηση των δικαιωμάτων του άλλου. Υπάρχει μια παρεξήγηση στη λέξη «δικαίωμα», δεν σημαίνει αυτόματα ότι η άποψη θεωρείται σωστή. Το δικαίωμα άποψης δεν μπορεί να επικληθεί για επίλυση της όποιας διαφοράς (δεν έχει το δικαίωμα να θεωρείται σωστή η άποψή του) ούτε  υφίσταται παραβίαση του δικαιώματος αν αποδειχθεί λάθος. Κάποιος έχει δικαίωμα γνώμης/άποψης ,αν βασίζεται σε δεδομένα, επιχειρήματα. Μόνο έτσι κάποιος κερδίζει την εκτίμηση. Το «δικαίωμα» κάποιου να έχει άποψη, δεν μας υποχρεώνει ούτε να συμφωνήσουμε μαζί του, ούτε καν να τον ακούσουμε.    Έτσι, αν ακούσετε, αντί άλλου επιχειρήματος, το «έχω δικαίωμα άποψης», δεν υπάρχει λόγος να συνεχίσετε να ακούτε.

Επίσης σύνηθες είναι και η «ταμπελλοποίηση», δηλαδή διαφωνείς μαζί μας, τότε είσαι «παρωχημένων εποχών». Υπάρχει πιο παρωχημένη κατάσταση από την κομματικοποίηση «εξ απαλών ονύχων» (όχι πολιτικοποίηση), προσφιλή μέθοδο πολλών δικτατόρων. Πόσο δήθεν προοδευτικό είναι τα παιδιά να εντάσσονται σε κομματικές ομάδες πριν να διαμορφώσουν πολιτική ιδεολογία;

Ο μέσος άνθρωπος πρέπει να αναπτύξει την κρίση του ώστε να μπορεί να διακρίνει τις θέσεις με βάση το περιεχόμενο και όχι να εντυπωσιάζεται από  «τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα».

*Διευθύντρια Μέσης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού   




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










222