ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΑΝΤΩΝΕΛΛΟΥ*
Ζώντας μέσα στο αρκετά δύσβατο δάσος της παιδείας μας, συνήθως κάνουμε στάση εκεί που συναντάμε συστάδες δροσιάς, σε σημεία που τα δέντρα θάλλουν κι αντιστέκονται ενώ αποστρέφουμε το πρόσωπο από τα μέρη εκείνα που κάηκαν τελείως και έπαψαν να αποτελούν το καταφύγιο ζωής. Σ’ αυτό, λοιπόν, το δάσος της παιδείας μας, τολμήσαμε και θα τολμάμε πολλές μεταρρυθμίσεις.
Όλες οι προσπάθειες για αλλαγές, βελτιώσεις είχαν, έχουν και θα συνεχίσουν να έχουν ως θεμέλια αξία το ότι Γνώση και η Παιδεία αποτελούν το ακριβότερο κόσμημα μιας πολιτισμένης κοινωνίας και απαραίτητη προϋπόθεση για την ατομική και συλλογική εξέλιξη, ελευθερία και ανάπτυξη. Δέχομαι, λοιπόν, ως δεδομένο, ότι πέρα από την όποια κυβέρνηση και πολιτικό κόμμα, αυτή η θεμέλια αξία αποτελεί και το σηματωρό για να τολμηθούν αλλαγές και να εφαρμοστούν καινοτομίες. Το γεγονός ότι οι αλλαγές στον κόσμο μας είναι σαρωτικές και δεν τις προλαβαίνουμε κάθε φορά, μας ωθεί σε θεραπευτικές – δοκιμαστικές λύσεις έχοντας ως πρότυπα τα επιτυχημένα εκπαιδευτικά συστήματα της Ευρώπης ή του κόσμου γενικότερα.
Ξεχνάμε όμως κάτι πολύ σημαντικό. Τα ξένα εκπαιδευτικά συστήματα είναι φτιαγμένα για τους συγκεκριμένους μαθητές, με τις συγκεκριμένες καταβολές, που ζουν στο συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο, που μεγαλώνουν με συγκεκριμένη κουλτούρα και που, σίγουρα, τα στοιχεία αυτά, δεν έχουν καμία απολύτως ομοιότητα με το δικό μας γεωγραφικό-κοινωνικό-πολιτισμικό περιβάλλον. Πρακτικές που υιοθετούμε από τέτοια εκπαιδευτικά συστήματα, ναι μας ωφελούν σε κάποιο βαθμό αλλά δεν πρόκειται ποτέ να φτάσουμε τα θαυμαστά τους επίπεδα. Η δική μας κοινωνική πραγματικότητα αλλά και οι κλιματολογικές συνθήκες που ζούμε, έχουν άλλες απαιτήσεις και, φυσικά, άλλα χαρίσματα.
Η εξάχρονη Μέση Εκπαίδευση δοκίμασε πολλές αλλαγές τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, αλλού πέτυχε κι αλλού όχι. Το Γυμνάσιο το τελειώνουν όλοι οι μαθητές υποχρεωτικά, συνεχίζουν οι περισσότεροι στο Λύκειο κι άλλοι στις Τεχνικές Σχολές. Καταβάλλεται μια γενναία προσπάθεια να καλυφθεί το μεγάλο χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στο Γυμνάσιο και το Λύκειο, ώστε να είναι πιο έτοιμοι οι μαθητές στις απαιτήσεις του Λυκείου.
Παρατηρείται όμως ότι μετά την Α΄ Λυκείου εξακολουθεί να υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα: Οι μαθητές πρέπει να καλύψουν την ύλη, να ετοιμαστούν για τις εξετάσεις οι οποίες, ταυτόχρονα, θα τους δώσουν το απολυτήριο αλλά και το διαβατήριο για τις Ανώτατες και Ανώτερες Σχολές. Τα τρία χρόνια του Λυκείου λειτουργούν κάτω από μεγάλη πίεση και φαίνεται πως δύσκολα μπορούν να λειτουργήσουν τα Αναλυτικά Προγράμματα που, παρά τις μειώσεις της ύλης, πρέπει να μην αφήσουν αδίδακτα σημαντικά κεφάλαια – γνώσεις- δεξιότητες, στοιχεία απαραίτητα για εκείνους τους μαθητές που θέλουν να ακολουθήσουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Καμιά φορά είναι καλό να «δανειζόμαστε» κάποιες καλές πρακτικές που εφαρμόζονται στην ιδιωτική εκπαίδευση και με το σκεπτικό αυτό, στο δικό μου μυαλό τουλάχιστον, δεν θα ήταν παράλογο αν το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού θα μπορούσε να μελετήσει το ενδεχόμενο της προσθήκης στο Λύκειο μιας έβδομης τάξης.
Τα τρία χρόνια στο Γυμνάσιο και τα τρία στο Λύκειο, θα πρέπει να αφορούν όλους τους μαθητές που απλώς χρειάζονται ένα Απολυτήριο, χωρίς όμως δικαίωμα να παρακαθίσουν σε εισαγωγικές εξετάσεις για Ανώτερα και Ανώτερα Ιδρύματα. Τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών με τον τρόπο αυτό θα «αναπνεύσουν», θα υπάρχει πολύς περισσότερος χρόνος για να διδαχτούν ολοκληρωμένα τα όσα προνοούν οι δείκτες επιτυχίας και επάρκειας για κάθε μάθημα. Η αναπροσαρμογή τους στις ανάγκες μαθητών που θα ολοκληρώσουν το εξατάξιο λύκειο, χωρίς απαιτήσεις για πανεπιστημιακές σπουδές, είναι εύκολο να πραγματωθεί.
Θεωρώ ότι κάτι τέτοιο θα συμβάλλει κατά πολύ στο να αποκτήσει το Λύκειο ένα πιο ανθρώπινο πρόσωπο.
Η έβδομη τάξη είναι θα είναι μια προπαρασκευαστική τάξη, στην οποία θα φοιτούν μαθητές και μαθήτριες που πρόκειται να δώσουν εισαγωγικές εξετάσεις στα Ανώτερα και Ανώτατα Ιδρύματα. Το δε Πρόγραμμα Σπουδών τους θα περιλαμβάνει ΜΟΝΟΝ τα απαραίτητα εκείνα μαθήματα που κάθε ομάδα πανεπιστημιακών σχολών απαιτεί. Οι μαθητές θα έχουν την ευκαιρία να εμβαθύνουν, να εξασκηθούν σε εξεταστικά δοκίμια εισαγωγικών εξετάσεων και, κατά τη χρονιά αυτή, θα μπορέσουν πιο ήρεμα να ετοιμαστούν για τις εξετάσεις τους, οι οποίες θα έχουν και υψηλότερο βαθμό δυσκολίας. Με τον τρόπο αυτό το επίπεδο των αυριανών μας φοιτητών θα είναι υψηλότερο.
Πέρα όμως από την εμβριθή ενασχόληση με τα μαθήματα πρόσβασης, το ΥΠΠ μπορεί να διοργανώνει διαγωνισμούς κατά τη διάρκεια αυτής της έβδομης χρονιάς ανάμεσα σε δίκτυα έβδομων τάξεων Λυκείων, με στόχο την καλλιέργεια ευγενικής άμιλλας αλλά και θεμιτού ανταγωνισμού. Η ωριμότητα των μαθητών και η σοβαρότητα που θα επιδείξουν κατά την έβδομη, «προακαδημαϊκή» χρονιά θα είναι σίγουρα μεγαλύτερη. Οι μαθητές θα έχουν την ευκαιρία να ερευνούν τις πηγές της γνώσης, να τις επεξεργάζονται και τις κρίνουν, θα μαθαίνουν να συνεργάζονται, να αυτοδιορθώνονται και να συμμετέχουν στην παραγωγή της γνώσης.
Η δημιουργία αυτής της έβδομης τάξης, έχει όμως και άλλα πλεονεκτήματα: οι μαθητές δεν θα έχουν το άγχος να προετοιμάζονται για μαθήματα που δεν θα τους χρειαστούν κατά τις εισαγωγικές εξετάσεις, θα έχουν περισσότερο χρόνο για μελέτη αλλά και θα γλιτώσουν το απογευματινό οικονομικό κόστος των ιδιωτικών φροντιστηρίων. Οι βαθμοί που θα επιτύχουν κατά τις εξετάσεις αυτές θα καθορίσουν και το γενικό βαθμό του Απολυτηρίου τους.
Η πρόταση αυτή δεν είναι παρά μια απόπειρα διαμόρφωσης "οράματος" για την Παιδεία και είναι προσωπική, μα αποτέλεσμα ενεργού εμπλοκής στη Μέση Εκπαίδευση από πολλά «πόστα». Σε μια εποχή πνευματικού, κοινωνικού και οικονομικού αναβρασμού, χρειάζεται να δοκιμάζουμε και μεθόδους άλλες, για να στέλνουμε στα Πανεπιστήμια όσο τον δυνατόν πιο ικανούς και έτοιμους τους αυριανούς μας επιστήμονες.
ΕΜΕ Φιλολογικών-Θεατρολογίας
Συντονιστής ΕΜΕ Φιλολογικών *
