ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΧΑΤΖΗΣΤΑΣΟΥ*
Πρόσφατα μια σειρά από άρθρα που είδαν το φως της δημοσιότητας τόσο σε εφημερίδες όσο και σε διαδικτυακά μέσα καταπιάστηκαν με τη «βιομηχανοποίηση» του λιμανιού της Λάρνακας. Το αποκορύφωμα ήταν η διαδήλωση μιας ομάδας Λαρνακέων έξω από το λιμάνι της πόλης που αξίωσαν την απομάκρυνση των δρομολογημένων εγκαταστάσεων που σκοπεύουν να δημιουργηθούν για τις εξερευνητικές γεωτρήσεις. Παρακολουθώντας τις εξελίξεις η εντύπωση που σχηματίζει κανείς είναι ότι ο απλός κόσμος δεν γνωρίζει επαρκώς τι να αναμένει αλλά ούτε και φαίνεται να έχει τύχει της κατάλληλης και έγκυρης ενημέρωσης. Σε αυτό συνέτειναν τα δημοσιεύματα που κάνουν λόγο για «τετελεσμένα» και για επικίνδυνες επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων και η ελλιπής ενημέρωση εκ μέρους των κρατικών ιθυνόντων. Συνεπώς είναι χρήσιμο να διευκρινιστούν μερικά επίμαχα ζητήματα.
Καταρχήν η «βιομηχανοποίηση» απέχει άρδην από την παροχή υπηρεσιών (oil field services) στις εταιρείες που κατέχουν τα δικαιώματα έρευνας, εντοπισμού και παραγωγής υδρογονανθράκων. Χωρίς αυτές τις υπηρεσίες είναι αδύνατη η υλοποίηση του εξερευνητικού προγράμματος για τον εντοπισμό φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ποίες όμως είναι αυτές οι υπηρεσίες; Ποίο το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα και τι επίδραση μπορούν να επιφέρουν στην ανθρώπινη υγεία;
Το στάδιο της εξερεύνησης εστιάζεται στη συλλογή και επεξεργασία σεισμικών και άλλων στοιχείων. Κατόπιν αφού τύχουν της κατάλληλης επεξεργασίας αποφασίζεται ο «στόχος» που θα ορυχθεί η εξερευνητική γεώτρηση. Η λειτουργία του γεωτρύπανου θα χρειαστεί τη συμβολή και άλλων εξειδικευμένων εργασιών όπως την παροχή γεωτρητικής λάσπης (πολφός), διαγραφίες (logging), δειγματοληψία πυρήνων, εύκαμπτων αγωγών (marine risers), παροχή προμηθειών (φαγητού, νερού, καυσίμων), υποβρύχιο τηλεχειριζόμενο όχημα (ROV), κλπ.
Σχεδόν όλος ο εξοπλισμός χρειάζεται χερσαίους χώρους αποθήκευσης, συντήρησης, δοκιμών και επιδιόρθωσης. Μεταφέρεται κατόπιν με υποστηρικτικά σκάφη στην πλατφόρμα για χρήση. Όπως είχε γίνει και στην περίπτωση των γεωτρήσεων στο τεμάχιο 12 έτσι θα γίνει και στα υπόλοιπα 5 αδειοδοτημένα μπλόκς. Ο εξοπλισμός αυτός θα εισαχθεί στην Κύπρο, δεν θα κατασκευαστεί στο λιμάνι. Πέρα από τους ρύπους που θα εκλυθούν στην ατμόσφαιρα για τις πιο πάνω διεργασίες δεν αναμένεται καμία σοβαρή επίπτωση στο περιβάλλον και στην υγεία των κατοίκων.
Εγκαταστάσεις Γεωτρητικής Λάσπης
Ένα στοιχείο που χρειάζεται προσοχή είναι η σύνθεση της γεωτρητικής λάσπης που χρησιμοποιείται κατά τη διαδικασία της όρυξης των γεωτρήσεων. Συνήθως σε υπεράκτιες γεωτρήσεις χρησιμοποιείται συνθετικού τύπου γεωτρητικό ρευστό. Η πρόσμιξη, μεταφορά, χρήση, επεξεργασία και απόρριψη της λάσπης διέπεται από αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς τους οποίους οι εταιρείες είναι αναγκασμένες να εφαρμόζουν πιστά καθώς τυγχάνουν εποπτείας από το ανάδοχο κράτος. Η εξουδετέρωση της λάσπης γίνεται στη στεριά ακολουθώντας πιστά συγκεκριμένες διαδικασίες που στοχεύουν τόσο στην προστασία της θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας όσο και στην αποφυγή τοξικών ρύπων αλλά και βλαβερών απορριμμάτων. Το ίδιο ισχύει και για τα θρύμματα που παράγονται κατά τη διάρκεια της γεώτρησης. Η ίδια διαδικασία είχε ακολουθηθεί με επιτυχία και στη Λεμεσό για τις γεωτρήσεις Α-1 και Α-2 στο τεμάχιο Αφροδίτη.
Πρακτικά το λιμάνι θα αποτελεί τη βάση των εταιρειών και τους χώρους εργασίας που θα αποθηκεύουν τον εξοπλισμό τους, θα κάνουν τις απαραίτητες δοκιμές και θα παρέχουν υποστήριξη στις γεωτρητικές διαδικασίες. Η απασχόληση ντόπιου εργατικού δυναμικού δεν αναμένεται να είναι σημαντική εκτός και αν εντοπιστούν νέα αποθέματα υδρογονανθράκων και προχωρήσουν οι αναπτύξεις πεδίων φυσικού αερίου ή/και πετρελαίου.
Παροχή Υπηρεσιών Υψηλής Αξίας
Αυτό που θα προσθέσει αξία στην Κυπριακή οικονομία και θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες επενδύσεων και εργοδότησης είναι η πιο ενεργός συμμετοχή τόσο ξένων αλλά κυρίως Κυπριακών επιχειρήσεων και Πανεπιστημίων στη βιομηχανία πετρελαίου. Η ερεύνα και η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και εργαλείων, η εκπαίδευση, οι δοκιμές εξοπλισμού, ο μηχανολογικός σχεδιασμός, οι νομικές υπηρεσίες και η εμπορία πετρελαιοειδών είναι μερικοί από τους τομείς που μπορούν να συνεισφέρουν στη δημιουργία ενός αναγεννημένου και αειφόρου μοντέλου ανάπτυξης της Κυπριακής οικονομίας. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί και στη Νορβηγία την δεκαετία του 1970. Χρειάζονται όμως σχεδιασμός και κίνητρα από την Κυβέρνηση και ιδιωτικές πρωτοβουλίες αλλά και απλοποίηση διαδικασιών για προσέλκυση των ενδιαφερομένων μερών. Προϋπόθεση επίσης είναι η θετική αντιμετώπιση από την κοινωνία των εταιρειών ενέργειας.
Για να υλοποιηθούν τα πιο πάνω όμως είναι σημαντικό σε επίπεδο δημόσιας αντίληψης να μην δαιμονοποιείται η βιομηχανία πετρελάιου. Η αμαύρωση του αναδυόμενου ενεργειακού τομέα των συμβατικών μορφών ενέργειας στην Κύπρο είναι εύκολη υπόθεση αν είμαστε αρνητικά προϊδεασμένοι επικαλούμενοι παραδείγματα διαφθοράς και περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε χώρες όπως Βενεζουέλα και Νιγηρία. Επίσης η άγνοια και η παραπληροφόρηση μπορούν να επιδράσουν αρνητικά. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι η Κύπρος από μόνη της δεν είναι σε θέση να αξιοποιήσει τον φυσικό της πλούτο ελλείψει τεχνογνωσίας και οικονομικών δυνατοτήτων.
Εμπειρίες από περιπτώσεις προτύπων και αποτυχημένων χωρών διαχείρισης φυσικού πλούτου μας διδάσκουν ότι η εμπλοκή κρατικών και ιδιωτικών επιχειρήσεων στον τομέα των υδρογονανθράκων προσφέρουν επιπρόσθετη αξία στο ΑΕΠ μιας χώρας, ευκαιρίες απασχόλησης και όχι μόνο. Δεν αρκεί μόνο η πώληση του αργού πετρελαίου ή φυσικού αερίου αλλά η ικανότητα δημιουργίας γνώσης και η μετατροπή της σε προϊόντα και υπηρεσίες μέσα από την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα.
Μελλοντικοί Στόχοι
Οι λανθασμένοι χειρισμοί μπορούν πολύ εύκολα να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού. Πολύ πιο δύσκολα ανακτάται η χαμένη αξιοπιστία. Τα διλήμματα που καλείται να αντιμετωπίσει η Κύπρος είναι ευρέως γνωστά στον τομέα του ορυκτού πλούτου. Η ενημέρωση του κοινού μέσα από δημόσιες ακροάσεις, η έμφαση στα οφέλη και η ανάδειξη των προκλήσεων, η ενεργή συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, η καλύτερη κατανόηση της βιομηχανίας πετρελαίου και η εμπλοκή των τοπικών φορέων στις λήψεις αποφάσεων είναι μερικά από τα μέτρα που μπορούν να βοηθήσουν στην κοινωνική αποδοχή και ανάπτυξη του ενεργειακού τομέα. Δημιουργώντας το πλαίσιο για την μετατροπή μη-ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε αειφόρο και μακρόπνοη ανάπτυξη είναι ίσως και το μεγαλύτερο εμπόδιο που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε σε συλλογικό επίπεδο. Η δυσμενής οικονομική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η Κύπρος ειδικότερα με την γάγγραινα της ανεργίας δεν επιτρέπει περιθώρια εφησυχασμού.
*Δρ. Μηχανικής Επιστήμης. Ιστοσελίδα: www.energysequel.com
