ΤΗΣ ΑΝΤΡΙΑΣ ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ*
Η εποχή στην οποία ζούμε συνεχώς αλλάζει και εξελίσσεται, και ο εκπαιδευτικός κόσμος δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστος από αυτή τη ραγδαία ανάπτυξη, προκειμένου να προετοιμάσει σύγχρονους πολίτες που θα έρθουν αντιμέτωποι με μια απαιτητική και ανταγωνιστική κοινωνία. Οι φωτογραφίες σήμερα, αφηγούνται ιστορίες ζωής και θανάτου, αγάπης και μίσους, ελευθερίας και πολέμου. Οι φωτογραφίες αντιπροσωπεύουν τη δυναμική της ζωής, αποτελούν ιστορική καταγραφή και διαμορφώνουν την άποψή μας έναντι της ιστορίας. Μέσα από τις φωτογραφίες διαφυλάσσονται οι αναμνήσεις μας, αποκαλύπτονται οι επιθυμίες αλλά και οι φοβίες μας, καθώς επίσης, μας αποσαφηνίζουν αλλά και μας παραπλανούν ταυτόχρονα. Το εύρος της Φωτογραφίας βρίσκεται σε αυτές τις απεριόριστες δυνατότητες της κάθε εικόνας ξεχωριστά.
Η δυναμική του μαθήματος της φωτογραφίας έγκειται στο γεγονός ότι - από τη φύση του - η εκμάθηση της φωτογραφίας αποτελεί μια συναρπαστική διαδικασία. Ο κάθε μαθητής είτε απαθανατίζοντας μία στιγμή με τη φωτογραφική του, είτε ανακαλύπτοντας το παιχνίδι του φωτός με ένα μοτίβο σε μια φωτογραφία, ασκείται στο να τοποθετηθεί, να αναρωτηθεί και να αποκαλυφτεί απέναντί του. Με το να γίνεται κριτής ένας μαθητής στην παραγωγή των δικών του εικόνων αλλά και να μπορεί να διαβάζει και να ερμηνεύει τις εικόνες γύρω του, αναπτύσσει δεξιότητες επικοινωνίας και επίλυσης προβλημάτων, καθώς εξοπλίζεται με γνώσεις στο πώς να περιηγείται στην όλο και πιο σύνθετη με πολλές προκλήσεις οπτική κοινωνία του 21ου αιώνα.
Για να υπάρξει αξιοποίηση των δυνατοτήτων Φωτογραφικής Τέχνης στην Παιδεία μας, απαιτείται αρχικά να υπάρξει κατανόηση της καίριας χρησιμότητας του Μαθήματος Φωτογραφίας στην Εκπαίδευση.
Η Φωτογραφία σήμερα εντάσσεται ως μια ξεχωριστή κατηγορία μέσα στις εικαστικές τέχνες, μια μορφή τέχνης που αποτελεί ταυτόχρονα ένα από τα ευρύτερα διαδεδομένα μέσα επικοινωνίας του 21ου αιώνα, καθώς σήμερα περισσότερο από ποτέ, αποτελεί τον αμεσότερο οπτικό τρόπο επικοινωνίας και έκφρασης. Μεταφέροντας οπτικά μηνύματα προσφέρει τη δυνατότητα επικοινωνίας όπως τον προφορικό και τον γραπτό λόγο, χρησιμοποιώντας το δικό της λεξιλόγιο και τους δικούς της εικαστικούς κανόνες. Εκτός από επάγγελμα ή χόμπι καλλιτεχνικής έκφρασης, η Φωτογραφία έχει πολλούς τομείς εφαρμογής, όπως είναι ο Τύπος (εφημερίδες - περιοδικά) το φωτορεπορτάζ, η μόδα, η διαφήμιση, ο τουρισμός, ο κινηματογράφος και η τηλεόραση, οι γραφικές τέχνες, αλλά και η ιατρική, η αρχαιολογία, η κοινωνιολογία και άλλες επιστήμες.
Η αξιοποίηση του μαθήματος της Φωτογραφικής Τέχνης στη Μέση Εκπαίδευση αποτελεί μια σύγκλιση της τέχνης με την τεχνολογία, εναρμονισμένη στα σύγχρονα διεθνή εκπαιδευτικά ερευνητικά δεδομένα και τους τρεις πυλώνες των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων, όπως αυτοί τέθηκαν στην πρόταση του Υ.Π.Π. το 2010. Η φωτογραφική εικόνα σήμερα, μπορεί να μετουσιωθεί από ένα απλό ψυχαγωγικό μέσο σε φορέα γνώσης, δημιουργίας, αισθητικής καλλιέργειας και επικοινωνίας, παρέχοντας στους μαθητές μας εφόδια που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις και τις σύγχρονες τάσεις που διαμορφώνουν το σύγχρονο δημοκρατικό πολίτη του 21ου αιώνα, αναπτύσσοντας στάσεις και συμπεριφορές, καθώς και κομβικές ιδιότητες, δεξιότητες και ικανότητες που απαιτούνται στη σύγχρονη κοινωνία.
Μέσα από το μάθημα της φωτογραφίας οι μαθητές διδάσκονται την τεχνική καδραρίσματος του φωτογραφικού πλαισίου, τη σημασία και τις διαφορετικές γωνίες απόστασης της κάθε λήψης, την επίδραση του φωτός και της σκιάς, τα διαφορετικά είδη φωτογραφικών και τη χρησιμότητά τους, καθώς και άλλες τεχνικές γνώσεις που πλέον είναι βασικές για τη χρήση των ψηφιακών φωτογραφικών μηχανών που χρησιμοποιούν στην καθημερινότητά τους. Ταυτόχρονα, οι μαθητές που επιλέγουν το μάθημα, ενημερώνονται διαρκώς στη γνώση και στη χρήση του φωτογραφικού εξοπλισμού, στη σύγχρονη τεχνολογία και τα ψηφιακά μέσα.
Ωστόσο, πέραν της τεχνικής της διάστασης, οι μαθητές μέσω του μαθήματος της Φωτογραφίας, αναπτύσσουν τη δημιουργικότητα, την αισθητική καλλιέργεια, την παρατηρητικότητα, αλλά και την κριτική τους σκέψη. Οι μαθητές στα πλαίσια του μαθήματος της Φωτογραφίας συζητούν, σχολιάζουν και δημιουργούν εικόνες που τους βοηθούν να ανακαλύψουν τους εαυτούς τους και να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους. Αυτό επιτυγχάνεται όχι μόνο με τις εικόνες που οι ίδιοι οι μαθητές δημιουργούν, αλλά και μέσα από ένα ευρύ φάσμα εικόνων που προβάλλονται από τους διδάσκοντές τους. Μέσα από τον κριτικό διάλογο που διεξάγεται στην τάξη, οι μαθητές ασκούνται στο να μεταφέρουν και να εκφράζουν με συνειδητό πλέον τρόπο τις προσωπικές τους σκέψεις, ιδέες, στάσεις και αντιλήψεις από τις δικές τους εικόνες. Επιπλέον, με εκτεταμένη συζήτηση σε φωτογραφίες από διαφορετικές εφαρμογές φωτογραφίας (Διαφημιστική, Ειδησεογραφική, Καλλιτεχνική, κ.ά.) επιτυγχάνεται μια βαθύτερη κατανόηση πληροφοριών και κριτικής ερμηνείας των διαφορετικών εκδοχών που χαρακτηρίζουν τις εικόνες που περιβάλλουν τους μαθητές. (παραπληροφόρηση, στερεότυπα, προπαγάνδα, καταναλωτισμός κ.ά.). Επιπρόσθετα, μέσα από το μάθημα της Φωτογραφικής Τέχνης οι μαθητές κατανοούν τους διάφορους πολιτισμούς - κουλτούρες και τους διαφορετικούς τρόπους αντίληψης και σκέψης, ανά τον κόσμο.
Επιπλέον, άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι οι μαθητές που επιλέγουν το μάθημα της Φωτογραφίας συμμετέχουν σε Παγκύπριους, Πανευρωπαϊκούς και Παγκόσμιους Διαγωνισμούς Φωτογραφίας, καθώς και Κινούμενης Εικόνας, με αρκετές διακρίσεις τα τελευταία χρόνια. Δείγμα από τις εργασίες των μαθητών μας μπορείτε να βρείτε σε σχετική σελίδα με τον τίτλο «Μάθημα Φωτογραφίας, Μέσης Εκπαίδευσης».
Οι εκπαιδευτικοί φωτογραφίας αν και διορισμένοι σε πολλά σχολεία και πολλές φορές και σε δύο διαφορετικές επαρχίες, ταυτόχρονα συνδράμουν ενεργά στα σχολεία που υπηρετούν. Συγκεκριμένα, έκδηλη είναι η συμμετοχή τους στις ενδοσχολικές δραστηριότητες, στις διάφορες εκδηλώσεις, στα έντυπα και στις εφημερίδες καθώς και στις ιστοσελίδες των σχολείων και στις διάφορες φωτογραφίσεις.
Για τον προσανατολισμό των μαθητών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στα Δημόσια Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Ελλάδας και Κύπρου ενδεικτικά αναφέρονται τα πιο κάτω προγράμματα σπουδών συνυφασμένα με τη Φωτογραφία:
Ιόνιο Πανεπιστήμιο – Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας
Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας- Τμήμα Εικαστικών Τεχνών, και Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα – Ψηφιακές Μορφές Τέχνης
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης –Τμήμα Κινηματογράφου και Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών
Πανεπιστήμιο Αιγαίου – Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας
Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας – Τμήμα Φωτογραφίας και Οπτικοακουστικών Τεχνών, Τμήμα Γραφιστικής, Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών
Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου – Τμήμα Πολυμέσων και Γραφικών Τεχνών, Τμήμα Καλών Τεχνών, Τμήμα Επικοινωνίας και Σπουδών Διαδικτύου.
Ανάλογα τμήματα υπάρχουν και στα Ιδιωτικά Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα καθώς επίσης και σε χώρες όπως Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ. Η επιλογή φοιτητών σε αυτές τις χώρες σε τμήματα όπως Αρχιτεκτονική, Ζωγραφική, Γλυπτική, Χαρακτική ,Κεραμική, Γραφικές Τέχνες, Σχεδιασμό Εσωτερικών Χώρων, Σχεδιασμό Προϊόντων, Σχεδιασμό Σκηνικών και Κοστουμιών Θεάτρου, Κινούμενο Σχέδιο, Κινηματογράφο και Βίντεο, μετά τις σχετικές αιτήσεις γίνεται μέσα από προσωπικές συνεντεύξεις όπου οι υποψήφιοι φοιτητές επιδεικνύουν τα portfolio τους.
Το κυριότερο και πιο ουσιαστικό κριτήριο παραχώρησης θέσης για τους πιο πάνω κλάδους σπουδών είναι η αξιολόγηση του προσωπικού portfolio που αποδεικνύει την κλίση και την προηγούμενη πείρα. Στο συγκεκριμένο portfolio πρέπει να υπάρχει εικαστικό έργο που να επιβεβαιώνει ότι ο υποψήφιος διδάχτηκε και κατέχει τις βασικές αρχές της ζωγραφικής, της γλυπτικής, της χαρακτικής και της φωτογραφίας.
Με βάση τα πιο πάνω είναι ακατανόητη η απουσία του μαθήματος στα προτεινόμενα Ωρολόγια Προγράμματα. Ακόμα και στην πρόθεση για δημιουργία Καλλιτεχνικού Σχολείου, η Επιτροπή Αναδόμησης/Αναδιαμόρφωσης θεωρεί ότι το μάθημα της Φωτογραφίας δεν έχει καμία θέση σε αυτό, καθώς δεν αναφέρεται πουθενά στην Πρότασή της.
Σε ένα ημικατεχόμενο νησί, που όμως κατάφερε να έχει ένα τόσο ψηλό ποσοστό ακαδημαϊκών και ειδημόνων σε θέματα παιδείας, είναι, αν μη τι άλλο, απογοητευτικό να μην αξιοποιείται σε οποιαδήποτε πρόθεση του Υ.Π.Π. για αναβάθμιση και εκσυγχρονισμό του εκάστοτε σχεδιασμού που προωθεί για την παιδεία του.
Το να δίνονται προτάσεις για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα όπως την Αναδιαμόρφωση του Ωρολογίου Προγράμματος Σπουδών χωρίς να ζητηθούν σχετικές απόψεις τουλάχιστον από τους πλείστους αρμόδιους επιθεωρητές και σε ένα χρονικό περιθώριο που δεν ξεπερνά τους τρεις μήνες, αναμενόμενο είναι ότι θα παρουσιάζονται κενά και παραλείψεις. Παραλείψεις οι οποίες είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε αντίθετη κατεύθυνση από τον ζητούμενο εκσυγχρονισμό, τη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων των μαθητών μας και τη γενικότερη παιδεία και αγωγή.
Οι μαθητές του σήμερα έχουν απεριόριστη διάθεση για αναζήτηση γνώσης που να μην περιορίζεται στα πλαίσια της σχολικής τάξης και στα παραδοσιακά μοντέλα μάθησης. Το μάθημα της Φωτογραφίας είναι ένα μάθημα με ευεργετικά αποτελέσματα στους μαθητές μας, διαμορφώνοντας το «περιβάλλον του νέου σχολείου» αφού η υιοθέτηση σύγχρονων εκπαιδευτικών μεθόδων θεωρείται αλληλένδετη με τη φύση του ίδιου του μαθήματος που ευνοεί τον διάλογο, την ενεργητική συμμετοχή, την αλληλεπίδραση και την ανταλλαγή εμπειριών.
Αντί επιλόγου, τα λόγια της Δωροθέας Λανγκ που οι φωτογραφίες και τα λόγια της σήμερα, αν και ειπωμένα 70 χρόνια πριν, στα χρόνια της μεσοπολεμικής Μεγάλης Οικονομικής Ύφεσης, διαχρονικά και επίκαιρα όσο ποτέ.
«Ενώ υπάρχει ίσως μία εκδοχή στην οποία η φωτογραφία δεν μπορεί να μας πει τίποτα περισσότερο από ό,τι βλέπουμε με τα μάτια μας, υπάρχει και μια άλλη, στην οποία μας αποδεικνύει πόσο λίγο τα μάτια μας, μας επιτρέπουν να δούμε.»
*Εκπαιδευτικός Φωτογραφικής Τέχνης
Μέσης Εκπαίδευσης
