ΤΗΣ ΑΝΔΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΟΥ – ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ*
Μια παλιά παραγωγή του Βρετανικού Εθνικού Θεάτρου που ανέβηκε στο Λονδίνο το 2011 παρουσίασε το Ριάλτο στις 9.10.2016 σε οπτικογραφημένη μορφή με ζωντανό ακροατήριο. Το γοτθικό μυθιστόρημα της Μαίρη Σιέλλυ «Φράνκεσταϊν» που πραγματεύεται την ύβρη που προκάλεσε ο επιστήμονας Βίκτωρ Φράνκεσταϊν δίνοντας ζωή σε άψυχη σάρκα και δημιουργώντας ένα Ον, όπως το αναφέρει. Δυο καταπληκτικές ερμηνείες από τους πρωταγωνιστές τον Μπένετικτ Κάμπερμπατς και τον Τζώνυ Λη Μίλλερ που εναλλάξ κρατούν τους δυο κύριους ρόλους σκόπιμα για να δώσει ο σκηνοθέτης έμφαση στο γεγονός ότι το Ον είναι το alter ego του επιστήμονα, είναι το ίδιο νόμισμα με δυο όψεις. Όπως ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο κατ’ εικόνα και ομοίωση κατά τον ίδιο τρόπο ο επιστήμονας έπλασε το Ον.
Η παράσταση παρουσιάζει την ιστορία από την οπτική γωνία του΄Οντος κάτι που δε συμβαίνει στο μυθιστόρημα για να βγάλει επί σκηνής τα συναισθήματα αδικίας, μοναξιάς, ανάγκης αγάπης, αποδοχής και φιλίας που νιώθει. Αν δεν είχα μελετήσει - όχι απλά διαβάσει- το μυθιστόρημα πριν μια δεκαετία, αμφιβάλω αν θα είχα συλλάβει πολλά από τα σημεία που η συγγραφέας ήθελε να θίξει όπως η ενεργοποίηση α) όλων των αισθήσεων, της όρασης με τη δημιουργία του, της ακοής με τα πουλιά που κελαηδούν, της γεύσης με ότι δοκιμάζει να φάει, της όσφρησης και της αφής με την ανάγκη μιας αγκαλιάς β) της παρατηρητικότητας με την αλλαγή των εποχών γ) της αίσθησης του χρόνου που περνά, λέει το Ον «είμαι τριών ετών».
Το Ον βγαίνει επί σκηνής μέσα από μια κατασκευή που προσομοιάζει με τη μήτρα ξαφνικά και απότομα όπως γίνεται με τη φυσιολογική γέννηση με ένα σχοινί να κρέμεται από τον ομφαλό του όπως ο λώρος και βρίσκεται μακριά από την ασφάλεια της μήτρας-κατασκευής και καλείται να επιβιώσει μέσα σ’ ένα εχθρικό κόσμο. Αν αυτός ο κόσμος παύσει να υπάρχει στην πραγματική ζωή τότε το παιδί σημαίνει ότι έχει μια οικογένεια που το φροντίζει διαφορετικά θα έρθει αντιμέτωπο όπως και το Ον με την σκληρότητα, την απέχθεια, την κακία και τι να περιμένει κανείς περισσότερο από το να εκδικηθεί την κοινωνία. Και έτσι φτάνουμε στα κύρια θέματα που θέλει να θίξει η συγγραφέας: γονική αμέλεια, νοητική εξέλιξη, επιστημονική ευθύνη, η φύση του καλού και του κακού, η καταπίεση των δικαιωμάτων της γυναίκας.
Η συγγραφέας έζησε σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία όπου αναμενόταν η γυναίκα να είναι καρτερική όπως η Ελίζαμπεθ που περίμενε τον Βίκτωρ έξη χρόνια και που υποκύπτει στην επιθυμία του να φύγει ξανά για τις έρευνες του με αποτέλεσμα ο έρωτας της προς εκείνο να μείνει ανεκπλήρωτος αφού το Ον την βιάζει την πρώτη νύχτα του γάμου της με τον Βίκτωρ και μετά την σκοτώνει εκφράζοντας έτσι τις σκοτεινές και καταπιεσμένες επιθυμίες του δημιουργού του. Κάποια αυτοβιογραφικά σημεία υπάρχουν, όπως η σπασμένη υγεία του Ουίλιαμ, αδερφού του Βίκτωρ, που δεν παρουσιάζεται ξεκάθαρα επί σκηνής, η καταπίεση της γυναίκας και όλοι αυτοί οι άντρες με το παραφουσκωμένο εγώ που περιτριγυρίζουν τη συγγραφέα όπως ο πατέρας και ο σύζυγός της, και οι δυο διάσημοι συγγραφείς καθώς και ο Λόρδος Βύρωνας στενός φίλος και στο μυθιστόρημα ο Βίκτωρ που θυσιάζει τους ανθρώπους του για τη μεγαλομανία του, ο χλιαρός πατέρας-δικαστής που με στοϊκότητα αποδέχεται τους δυο θανάτους.
Η Μαίρη Σιέλλυ ήταν κόρη των συγγραφέων Ουίλιαμ Γκόντουιν και Μαίρη Γουλστόουνκραφτ και σύζυγος του διάσημου συγγραφέα Πέρσυ Σιέλλυ. Το καλοκαίρι του 1816 διέμενε με τον σύζυγό της και τον Λόρδο Βύρωνα στη Λίμνη της Γενεύης και ο Λόρδος Βύρωνας πρότεινε ένα διαγωνισμό με διηγήματα για φαντάσματα για να περάσουν την ώρα τους. Έτσι προέκυψε το έργο Φράνκεσταϊν. Η Σιέλλυ ήταν μόνο δεκαεννιά ετών όταν το έγραψε. Το έργο αυτό περιέχει βαθιά νοήματα αλλά και ανάπτυξη της φιλοσοφίας των Αρχαίων Ελλήνων αλλά και αναφορές στον Πλούταρχο, στον Σόλωνα, στον Λυκούργο, στον Γκαίτε, στον Μίλτον και στο έργο του Χαμένος Παράδεισος που το Ον αρχίζει ξαφνικά να απαγγέλει. Υπάρχουν αμφιβολίες αν το μυθιστόρημα γράφτηκε αποκλειστικά από τη Μαίρη Σιέλλυ ή αν βοήθησε ο Λόρδος Βύρωνας και ο Πέρσυ Σιέλλυ λόγω της πολυπλοκότητας της σκέψης και των πλατιών γνώσεων.
Η παράσταση συμπάσχει με το Ον που είναι ένας έκπτωτος άγγελος, ένας Αδάμ που ψάχνει την Εύα, που όταν ρωτήθηκε τι έμαθε από τους ανθρώπους απάντησε: «΄Εμαθα να μισώ, να απεχθάνομαι, να κάνω κακό, να σκοτώνω, να εκδικούμαι».
Σήμερα οι επιστήμονες δημιουργούν ζωή σε νόμιμα εργαστήρια και όχι στα κρυφά. Η ηθική πίσω από αυτό το γεγονός είναι συζητήσιμη.
Στην ίδια Λίμνη της Γενεύης θα γίνουν σύντομα οι συνομιλίες για το Κυπριακό με στόχο τη δημιουργία ενός νέου κράτους. Ο Φράνκεσταϊν μέσα από την προσωπική του φιλοδοξία ως επιστήμονας δημιούργησε ένα Ον που επειδή ήταν δυστυχισμένο και ανεκπλήρωτο σκορπούσε τον όλεθρο και τον θάνατο γύρω του. Ευχή μας είναι να μη γίνει η Κύπρος ένα κράτος δυσλειτουργικό και ανεκπλήρωτο με πιθανότητα να ελλοχεύουν κίνδυνοι για όλεθρο και δυστυχία.
*Λογοτέχνιδα- Διευθύντρια του Γυμνασίου Ζακακίου
