ΤΗΣ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ*
Η πρώτη μέρα στο δημοτικό σχολείο αποτελεί τη στιγμή στη ζωή των παιδιών όπου έρχονται αντιμέτωπα με μια νέα πραγματικότητα. Δεν μπορεί να θεωρηθεί μια απλή ημέρα, αφού την συνοδεύουν πολλές αλλαγές. Μια νέα καθημερινότητα, η αλληλεπίδραση σε ένα διαφορετικό πλαίσιο με καινούργια άτομα, καινούργια καθήκοντα και υποχρεώσεις. Τα παιδιά και κυρίως τα πρωτάκια, αντιμετωπίζουν το καινούργιο κατευθυνόμενοι περισσότερο από τα συναισθήματά τους. Ο τρόπος με τον οποίο σκέφτονται δεν μπορεί ακόμη να δράσει προστατευτικά μειώνοντας το άγχος που πιθανόν να βιώνουν. Συνεπώς, την πρώτη μέρα στο σχολείο όπου τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με το άγνωστο και με πολλές αλλαγές, αντιδρούν και συμπεριφέρονται με ένα αναμενόμενο και «φυσιολογικό» τρόπο, όσο παράξενο και να μας ακούγεται. Πιο κάτω αναφέρονται μερικές από αυτές τις συμπεριφορές, όπως και διάφορες προτάσεις χειρισμού για τους γονείς.
Μέχρι ένα βαθμό, είναι φυσιολογικό και αναμενόμενο την πρώτη μέρα στο σχολείο τα παιδιά να κλαίνε, ακόμη και μερικές μέρες πριν και μετά. Σε μια τέτοια περίπτωση το κλάμα του παιδιού θεωρείται φυσιολογικό και αποδεκτό, αφού προέρχεται από συγκεκριμένα αίτια. Η ανησυχία για το άγνωστο, ο τερματισμός των καλοκαιρινών διακοπών, η ανασφάλεια που πιθανόν να νιώθει το παιδί, ο αποχωρισμός από τη μητέρα, αποτελούν μερικούς από τους παράγοντες που οδηγούν σε αυτή την αντίδραση. Είναι σημαντικό επίσης να λάβουμε υπόψη, πως το κλάμα αποτελεί το μηχανισμό με τον οποίο το παιδί εξωτερικεύει όλη την εσωτερική ένταση και ανησυχία που νιώθει εκείνη την ημέρα. Ενώ εμείς ως ενήλικες γνωρίζουμε διάφορες μεθόδους με τις οποίες μπορούμε να αντιμετωπίσουμε κάτι που μας αγχώνει χρησιμοποιώντας τη λογική μας, τα παιδιά και ιδιαίτερα τα μικρότερα παιδιά, που ακόμη δεν έχουν αναπτύξει αυτούς τους μηχανισμούς, απαντούν στα διάφορα άγχη τους κλαίγοντας.
Η άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο, θεωρείται επίσης μια κοινή αντίδραση, η οποία εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους όπως: υποσχέσεις και διαπραγματεύσεις με τον γονιό, όπου το παιδί προσπαθεί με κάθε τρόπο να πείσει τους γονείς του να του επιτρέψουν να μην πάει στο σχολείο σήμερα, ενώ την ίδια στιγμή τους υπόσχεται ότι από αύριο θα πηγαίνει κανονικά. Σωματικά συμπτώματα, όπου το παιδί παραπονιέται για πόνους στην κοιλιά, πονοκεφάλους, αναγούλες, χωρίς όμως να υπάρχει κάποιο πραγματικό οργανικό αίτιο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, όπου το παιδί κλαίει έντονα και ζητά από τους γονείς του να μην πάει στο σχολείο ή παραπονιέται για πόνους και ενοχλήσεις (και αφού οι γονείς σιγουρευτούν πως δεν υπάρχουν πραγματικά οργανικά αίτια), είναι σημαντικό οι γονείς να μην επιτρέπουν στο παιδί να μένει στο σπίτι αλλά να το παροτρύνουν να πάει κανονικά στο σχολείο. Αφενός, για να μην συνδέσει το παιδί την επιτυχία του να παραμείνει στο σπίτι με τα κλάμα και τα παράπονα που εκβράζει, και αφετέρου, για να ενταχθεί στη διαδικασία προσαρμογής στο σχολικό πλαίσιο. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται να έχουμε ως γονείς στενή επικοινωνία και εμπιστοσύνη στον εκπαιδευτικό, ο οποίος θα βοηθήσει το παιδί να συνδέσει το σχολείο με θετικά γεγονότα, προτρέποντας το να μπει σε μια ομάδα συνομηλίκων και να αλληλοεπιδράσει με τους συμμαθητές του, θα του δώσει «ευθύνες» στην τάξη, κάτι που θα βοηθήσει το παιδί ώστε να νιώσει πιο υπεύθυνο, και θα δημιουργήσει μια θετική σχέση μαζί του.
Επιπλέον, είναι απαραίτητο οι γονείς να αποφεύγουν να λένε στα παιδιά τους, ιδιαίτερα τη στιγμή που βρίσκονται σε ένταση, πώς πρέπει να νιώθουν όπως: «μην κλαις», «μην ανησυχείς», όπως επίσης να αποφεύγουν τις ψευδείς δηλώσεις του τύπου: «σε μια ώρα θα έρθω να σε πιάσω». Αντιθέτως, οι γονείς καλούνται να προετοιμάσουν τα παιδιά τους για αυτή την καινούργια αρχή, μιλώντας τους για το δημοτικό σχολείο, τις διαφορές από το νηπιαγωγείο, και βοηθώντας τους να νιώσουν πιο κοντά και οικεία σε αυτό το πλαίσιο (μέσα από το σχέδιο, το παιχνίδι, τα παραμύθια, ή παίρνοντας το παιδί να επισκεφτεί το σχολείο λίγες μέρες πριν ανοίξει, ώστε να μειωθεί η ανησυχία που έχει απέναντι στο άγνωστο).
Ωστόσο, σημαντικό ρόλο για την ομαλή προσαρμογή του παιδιού, αποτελεί η γενικότερη στάση των γονιών απέναντι σε αυτή την αλλαγή. Είναι απαραίτητο να επιτρέψουμε στα παιδιά μας να νιώσουν πιο ανεξάρτητα, όσο και αν στην αρχή αντιστέκονται, μέσα από τη δική μας στάση και συμπεριφορά ως γονείς. Παίρνουμε λοιπόν το παιδί μας στο σχολείο και αποχωρούμε αμέσως, αφού το αποχαιρετήσουμε. Αν το παιδί κλαίει και δεν θέλει να μας αποχωριστεί, εμείς με αγάπη και απόλυτη σταθερότητα αποχωρούμε αφήνοντάς το στα έμπειρα χέρια των εκπαιδευτικών. Διατηρούμε μια θετική στάση, και αποβάλλουμε κάθε δικό μας βλέμμα άγχους και ανασφάλειας. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι η στάση και το συναίσθημα των γονιών επηρεάζει σημαντικά τη στάση και το συναίσθημα των παιδιών απέναντι στο σχολείο. Έτσι, δείχνοντας στο παιδί πόσο εμπιστευόμαστε ως γονείς το σχολικό πλαίσιο και τους εκπαιδευτικούς, είναι πιο εύκολο στην πορεία το παιδί μας να αναπτύξει τα αντίστοιχα συναισθήματα.
Η μετάβαση του παιδιού από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό αποτελεί μια πολύπλοκη και για κάποια παιδιά ιδιαίτερα δύσκολη φάση. Είναι απαραίτητο κατά το τελευταίο έτος της φοίτησης του παιδιού στο νηπιαγωγείο, να γίνεται προσπάθεια προσαρμογής του στην αλλαγή που θα επέλθει, επιμορφώνοντάς το σχετικά με το τι θα συναντήσει και προετοιμάζοντάς το πρακτικά για αυτή την αλλαγή (μέσα από κατάλληλα προγράμματα ψυχοεκπαίδευσης, επίσκεψη στο δημοτικό σχολείο όπου θα φοιτήσει κ.ά.). Η θετική στάση του γονέα και της ευρύτερης οικογένειας είναι αυτή που θα επηρεάσει με τον πιο σημαντικό τρόπο το παιδί και θα το καταστήσει πιο έτοιμο για αυτή τη νέα διαδικασία!
Καλή αρχή σε όλα τα παιδιά, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς!
*Σχολική Ψυχολόγος
Διδακτορική Φοιτήτρια Κλινικής Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κύπρου
Μέλος Συνδέσμου Ψυχολόγων Κύπρου
