ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ*
Όταν ανήλθε στην εξουσία ο Αλέξης Τσίπρας υπογράμμισε ότι θα ακολουθήσει μια πολιτική απεμπλοκής από τα μνημόνια και τη σκληρή λιτότητα. Ο στόχος μιας αναπτυξιακήςπολιτικής για την Ελλάδα ήταν ευγενής. Όμως η πορεία που ακολούθησε τελικά η κυβέρνηση Τσίπρα οδήγησε στη συντριβή των υψηλών προσδοκιών και σε ένα πολύ χειρότερο μνημόνιο το οποίο ήδη οδηγεί σε ένα νέο κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό φαύλο κύκλο.
Τα τεκταινόμενα οδήγησαν στον εξευτελισμό και αυτοαναίρεση του Έλληνα πρωθυπουργού. Ταυτόχρονα, υπογραμμίζεται ότι οι τραγικές εξελίξεις δεν αντικατοπτρίζουν μόνο τις αποτυχίες του κράτους, της οικονομίας και της κοινωνίας στην Ελλάδα. Αντικατοπτρίζουν επίσης τις ανεπάρκειες και τις αδυναμίες της Ευρωζώνης και της ΕΕ στο σύνολό της.
Νομιμοποιείτο ο Αλέξης Τσίπρας να προσπαθήσει να διαφοροποιήσει τα δεδομένα. Αλλά εφ’ όσον είχε ως αμετάβλητο πυλώνα την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη δεν εξαρτάτο από τον ίδιο κατά πόσον θα ήταν δυνατή η υλοποίηση των στόχων του. Υπογραμμίζεται επίσης ότι εφ’ όσον η προσωρινή έξοδος από την Ευρωζώνη ή τουλάχιστον η προώθηση ενός παράλληλου νομίσματος δεν ήταν επιλογές εκ των πραγμάτων οι Θεσμοί θα επέβαλλαν τη θέληση τους. Ως εκ τούτου οι αντιπαραθέσεις σε ουσιαστικό και συμβολικό πεδίο χωρίς εναλλακτική ολοκληρωμένη πολιτική, PLANB, ήταν άνευ αντικειμένου και έβλαψαν τη χώρα. Από την άλλη η έλλειψη ευαισθησίας και η σκληρότητα των Θεσμών δεν τους τιμά.
Ιδανικά μια αναπτυξιακή πορεία μέσα από την Ευρωζώνη θα προέκυπτε εάν εδίδετο στην Ελλάδα μια μορφή Marshall Plan, εάν προκρίνοντοουσιαστικές φορολογικές μειώσεις, διεύρυνση της φορολογικής βάσης και ψηλές ποινές μη συμμόρφωσης, καθώς και ένας συγκεκριμένος οδικός χάρτης για μεταρρυθμίσεις στα θέματα της δημόσιας διοίκησης,της αγοράς εργασίας και των συνταξιοδοτικών σχεδίων. Δυστυχώς με τη φιλοσοφία του Μνημονίου και της κυβέρνησης Τσίπρα η αύξηση της φορολογίας θα ενισχύσει τη ροπή για οικονομική συρρίκνωση, τη φοροδιαφυγή και θα οδηγήσει και σε περαιτέρω μείωση των δημόσιων εσόδων και αύξηση της ανεργίας.
Σήμερα έχουμε ένα πολύ σκληρό μνημόνιο, σκληρότερο από αυτά των προκατόχων του. Εκ των πραγμάτων λοιπόν οι πρώτοι μήνες της διακυβέρνησηςΤσίπραςοδήγησαν τη χώρα σε χειρότερα δεδομένα σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2015. Σημειώνεται συναφώς ότι ο Υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πρότεινε την προσωρινή έξοδο της Ελλάδος από την Ευρωζώνη για πέντε χρόνια. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε θεωρείται ως ο εκφραστής του γερμανικού οικονομικού ιμπέριουμ και ως εκ τούτου ό,τι εισηγηθεί αντικρίζεται με καχυποψία. Η ουσία όμως είναι ότι ήταν δυνατό να στηριχθεί μια συγκροτημένη και προσωρινή έξοδος από την Ευρωζώνη η οποία θα οδηγούσε στον τερματισμό της ασφυξίας και σε οδικό χάρτη μεταρρυθμίσεων. Παρά ταύτα η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων της Ελλάδας προτίμησαν την ασφυξία. Σημειώνεται συναφώς και η εμμονή της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού για παραμονή στην Ευρωζώνη, σχεδόν έναντι οποιουδήποτε τιμήματος. Προφανώς υπάρχει ο φόβος ότι η δραχμή θα οδηγήσει σε ακόμα χειρότερες μέρες. Και τούτο παρά το γεγονός ότι υπήρχε η δυνατότητα συγκροτημένης προσωρινής εξόδου από την Ευρωζώνη με τη στήριξη των Θεσμών.
Είναι αμφίβολο έως αδύνατο να εξέλθει η Ελλάδα από αυτό το μνημόνιο με θετικά αποτελέσματα. Επιπρόσθετα, υπογραμμίζεται ότι ένα σκληρό νόμισμα χωρίς τη διακριτική ευχέρεια της δημοσιονομικής και της νομισματικής πολιτικής σε συνδυασμό με μια φιλοσοφία σκληρής λιτότητας αποτελεί ένα πολύ τοξικό μείγμα από το οποίο η Ελλάδα θα επηρεασθεί αρνητικά. Πραγματικά θα είναι ευχάριστη έκπληξη εάν κάτω από αυτά τα δεδομένα η Ελλάδα μπορέσει να ορθοποδήσει.
Μπορεί το ελληνικό ζήτημα να έχει κλείσει στην παρούσα φάση με αυτή τη μορφή αλλά η κρίση στην Ευρωζώνη θα εξακολουθήσει να υφίσταται. Θα είναι θετική εξέλιξη εάν το ελληνικό ζήτημα συμβάλει σεμια ευρύτερη συζήτηση σε σχέση με την αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης. Πέραν της νομισματικής επέκτασης η οποία ήδη λαμβάνει χώρα από τον περασμένο Ιανουάριο θα αποτελούσε θετική εξέλιξη εάν υπάρξει και δημοσιονομική χαλάρωση. Θα ήταν ακόμα πιο θετική εξέλιξη εάν συζητείτο και επροκρίνετο και η αρχή της ανακατανομής πόρων μέσω της νομισματικής επέκτασης.
*Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
