Εισηγήσεις Παιδαγωγικής Εταιρίας για νέο σύστημα αξιολόγησης εκπαιδευτικών και εκπαιδευτικού έργου

Εφτά εισηγήσεις για ένα νέο σύστημα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και του εκπαιδευτικού έργου καταθέτει η ομάδα εδικού ενδιαφέροντος «Εκπαιδευτικής αποτελεσματικότητας και προώθησης της ποιότητας της εκπαίδευσης» της Παιδαγωγικής Εταιρίας Κύπρου.

Στην πρόταση της η Επιτροπή σημειώνει ότι «το υφιστάμενο σύστημα αξιολόγησης, το οποίο εφαρμόζεται από το 1976 δεν έχει δεχτεί ουσιαστικές τροποποιήσεις παρά την έντονη κριτική που έχει δεχτεί και τις κατά καιρούς προσπάθειες αλλαγής του. Επομένως, προκύπτει η ανάγκη για άμεση εφαρμογή ενός νέου, σύγχρονου, έγκυρου και αποτελεσματικού συστήματος αξιολόγησης». Ακολούθως  επισημαίνει ότι «ο σχεδιασμός ενός νέου συστήματος αξιολόγησης θα πρέπει να είναι βασισμένος σε συγκεκριμένες αρχές και οι αρχές αυτές θα πρέπει να ικανοποιούνται μέσα από τη μεθοδολογία, τα εργαλεία, τα αποτελέσματα και τις ερμηνείες αποτελεσμάτων που θα προκύψουν από την εφαρμογή του σχεδίου αξιολόγησης διδακτικού έργου. Σημαντικότατες αρχές θεωρούνται οι αρχές της αξιοκρατίας, της διαφάνειας, της επιστημονικότητας , της απλότητας και της ικανοποίησης των αναγκών του ανθρώπινου δυναμικού. Οι όποιες διαδικασίες αξιολόγησης και τα συνοδευτικά τους εργαλεία θα πρέπει να κρίνονται στη βάση των αρχών αυτών».

 Ως ομάδα Ειδικού Ενδιαφέροντος, «Εκπαιδευτικής αποτελεσματικότητας και προώθησης της ποιότητας της εκπαίδευσης», στα πλαίσια των προσπαθειών που αναλαμβάνονται για αλλαγή του υφιστάμενου συστήματος προτείνει τα ακόλουθα:

1. Εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση σχολικής μονάδας. Είναι σημαντική η εγκαθίδρυση ενός συστήματος εσωτερικής αξιολόγησης που στόχο έχει να βελτιώσει τη σχολική μονάδα μέσω μιας συνεχούς διαδικασίας αυταξιολόγησης. Επίσης, απαραίτητη είναι η καθιέρωση ενός συστήματος εξωτερικής αξιολόγησης της σχολικής μονάδας. Η σύζευξη και ανταλλαγή πληροφόρησης μεταξύ των δύο συστημάτων αυξάνει την εγκυρότητα της αξιολόγησης και μεγιστοποιεί την αποτελεσματικότητά της στη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων.
2. Σύστημα υποστήριξης της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών. Είναι σημαντική η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού συστήματος υποστήριξης της συνεχούς επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών. Οι νεοεισερχόμενοι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν την ευκαιρία να λαμβάνουν πρόσθετη εκπαιδευτική στήριξη (π.χ. μέσα από προγράμματα μεντορισμού). Όλοι οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία συνεχούς επαγγελματικής ανάπτυξης η οποία θα πρέπει είτε να προσφέρεται από το ΥΠΠ ανάλογα με τις ανάγκες των εκπαιδευτικών που θα εντοπίζονται ή και τις εκπαιδευτικές προτεραιότητες.. Δεδομένης της αποτυχίας προγραμμάτων επαγγελματικής ανάπτυξης/ επιμόρφωσης που απευθύνονται αδιαφοροποίητα και μαζικά προς τους εκπαιδευτικούς, υποστηρίζουμε την ανάγκη επαγγελματικής βελτίωσης σε επίπεδο σχολικής μονάδας ή σε επίπεδο δικτύων σχολείων που έχουν τις ίδιες εκπαιδευτικές ανάγκες. Όπως ισχύει και σε άλλα εκπαιδευτικά συστήματα, η εκπαίδευση αυτή δεν θα πρέπει να πραγματοποιείται σε διδακτικό χρόνο.  Επίσης θεωρούμε σημαντική τη διάκριση ανάμεσα στην διαμορφωτική και την τελική αξιολόγηση. Διαχρονικά η έμφαση του συστήματος αξιολόγησης στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα ήταν στην τελική αξιολόγηση. Η  όποια βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης θα προκύψει σε μεγάλο βαθμό μέσα από τις διαδικασίες διαμορφωτικής αξιολόγησης για όλα τα στελέχη της εκπαίδευσης. Συνήθως η έννοια της διαμορφωτικής αξιολόγησης είναι ταυτισμένη με τον απλό εκπαιδευτικό αλλά θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως όλα τα στελέχη ανεξάρτητα από την οργανική τους θέση ή/και το χρονικό διάστημα που αναλαμβάνουν ειδικά καθήκοντα χρειάζονται ανατροφοδότηση και επαγγελματική στήριξη, η οποία πρωτίστως προκύπτει μέσα από την συνεχή και έγκυρη διαμορφωτική αξιολόγηση. Όσοι απασχολούνται στην δημόσια εκπαίδευση θα πρέπει να τυγχάνουν αξιολόγησης.
3. Σύστημα αξιολόγησης για μονιμοποίηση των εκπαιδευτικών. Χρειάζεται ένα σύστημα που θα προσφέρεται ταυτόχρονα με τον διορισμό με σύμβαση των εκπαιδευτικών και το οποίο να είναι λειτουργικά συνδεδεμένο με το σύστημα που περιγράφηκε στο σημείο 3. Το σύστημα αυτό θα πρέπει να στηρίζεται σε κριτήρια εκπαιδευτικής αποτελεσματικότητας, τα οποία θα πρέπει να κοινοποιούνται στους ενδιαφερόμενους εκπαιδευτικούς από τη στιγμή του επί συμβάσει διορισμού τους.
4. Κατάρτιση στελεχών εκπαίδευσης. Είναι απαραίτητη η κατάρτιση όσων επιθυμούν να προαχθούν, πριν αναλάβουν τη νέα θέση. Η επιτυχής παρακολούθηση των προγραμμάτων κατάρτισης θα πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για τη διεκδίκηση οποιασδήποτε θέσης προαγωγής. Το περιεχόμενο των προγραμμάτων κατάρτισης πρέπει να είναι αντίστοιχο με τις ανάγκες και τις υποχρεώσεις της θέσης προαγωγής. Όπως εφαρμόζεται και σε άλλα εκπαιδευτικά συστήματα τα στελέχη αυτά θα πρέπει κάθε χρονιά να παρακολουθούν επιμορφωτικά μαθήματα σε σχέση με τη διοίκηση της σχολικής μονάδας σε εξωσχολικό χρόνο.  Το περιεχόμενο των μαθημάτων της επιμόρφωσης θα πρέπει να είναι ανάλογο με τη θέση που θα αναλάβει το στέλεχος και οπωσδήποτε θα πρέπει να είναι ειδικά διαμορφωμένο και οργανωμένο ώστε το στέλεχος να αποκτά και θεωρητικές αλλά και πρακτικές γνώσεις. Όσο είναι δυνατόν, τα μαθήματα κατάρτισης θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένα στις ιδιαίτερες συνθήκες και πραγματικότητες της κυπριακής δημόσιας εκπαίδευσης. Το περιεχόμενο επίσης πρέπει να είναι κατάλληλο για στελέχη σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης (Προδημοτική – Δημοτική – Μέση ).
5. Σύστημα αξιολόγησης για σκοπούς προαγωγής. Είναι σημαντική η καθιέρωση εναλλακτικών βαθμίδων ανέλιξης και η υιοθέτηση ενός συστήματος με πολλαπλές πηγές αξιολόγησης για τη συγκριτική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Για τον σκοπό αυτό πρέπει να αναπτυχθούν μετρήσιμα και σταθμισμένα κριτήρια για αξιολόγηση της επάρκειας των εκπαιδευτικών υπό μια ολιστική προσέγγιση των εννοιών «επαγγελματική επάρκεια» και «επαγγελματική απόδοση» και με ιδιαίτερη έμφαση στην διδακτική ικανότητα των εκπαιδευτικών τα οποία θα πρέπει να συνδέονται με καινούργια, σαφή και λειτουργικά ορισμένα σχέδια υπηρεσίας. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η χρήση πολλαπλών πηγών πληροφόρησης όσον αφορά στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Πρέπει να γίνει μία προσπάθεια για όσο το δυνατόν πιο έγκυρη αποτίμηση της αξίας του εκπαιδευτικού αφήνοντας πίσω μας την μονοδιάστατη σημερινή προσέγγιση για αξιολόγηση από ένα και μοναδικό άτομο. Οι διευθυντές των σχολικών μονάδων θα πρέπει να είναι σε θέση (μέσα από κατάλληλη αρχική και συνεχή κατάρτιση και συνεχή εκπαίδευση) να δώσουν σημαντικές πληροφορίες για την επαγγελματική επάρκεια των εκπαιδευτικών που εργάζονται στα σχολεία τους.
6. Υπηρεσιακή ανεπάρκεια ή ακαταλληλότητα. Υπάρχει μεγάλη ανάγκη στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου για έγκαιρο εντοπισμό των εκπαιδευτικών που επιδεικνύουν επαγγελματική ανεπάρκεια. Σε αυτούς τους εκπαιδευτικούς πρέπει να δίνεται σοβαρή επαγγελματική στήριξη, ώστε να βελτιωθούν επαγγελματικά. Σε περίπτωση μη βελτίωσης θα πρέπει να υπάρχουν διαδικασίες τερματισμού των υπηρεσιών και προσφορά θέσης σε άλλο υποψήφιο εκπαιδευτικό. Είναι καιρός να περάσει το μήνυμα σε όλους πως η έννοια της μονιμότητας θέσης είναι αντιεπαγγελματική και αντιπαραγωγική. Όσοι δεν αποδίδουν με βάση τις απαιτήσεις της θέσης που καταλαμβάνουν (ανεξάρτητα από τα χρόνια υπηρεσίας που έχουν) θα πρέπει να απομακρύνονται από το σύστημα. Υπάρχει επίσης η ανάγκη εγκαθίδρυσης λειτουργικού μηχανισμού εξόδου από την εκπαίδευση.
7. Με την εφαρμογή ενός νέου συστήματος αξιολόγησης θα πρέπει να υπάρχει μία μεταβατική περίοδος (όχι ιδιαίτερα μεγάλη αλλά επαρκής για τη σημαντική αλλαγή που θα επέλθει) από το παλιό σύστημα αξιολόγησης στο νέο. Στα πλαίσια της μεταβατικής αυτής περιόδου θα πρέπει να γίνει σωστή και πλήρης ενημέρωση όλων όσων εμπλέκονται στο σύστημα αξιολόγησης (είτε αξιολογητές είτε αξιολογούμενοι). Τέλος, είναι γεγονός πως όλοι αναγνωρίζουν την ανάγκη για αλλαγή  στο σύστημα αξιολόγησης. Καμία όμως αλλαγή δεν πρόκειται να επέλθει εκτός εάν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς (εκπαιδευτικοί, οργανώσεις, γονείς, επιστήμονες, πολιτεία) τοποθετήσουν το γενικότερο συμφέρον της κοινωνίας πάνω από το ατομικό».