ΤΗΣ ΕΛΙΝΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ*
Αν το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου ήταν ένα καράβι, σύμφωνα με τις προδιαγραφές που προνοεί η παγκόσμια βιβλιογραφία, θα είχαμε ένα καράβι του οποίου η βάση – προσχολική εκπαίδευση - μπάζει νερά. Κάνοντας μια μικρή ανασκόπηση στην πολυσυζητημένη έκθεση Ευρυδίκη[i] θα δούμε ότι η Κύπρος έχει τον μεγαλύτερο αριθμό παιδιών προσχολικής ηλικίας σε μια τάξη από όλες τις χώρες τις Ευρώπης, ενώ η αντιστοιχία ενηλίκων - παιδιών είναι τραγικά μικρή. Θα δούμε ότι μόνο η Κύπρος εργοδοτεί ως σχολικούς βοηθούς στο νηπιαγωγείο άτομα χωρίς καμιά εξειδίκευση με παράλληλα καθήκοντα το καθαρισμα του σχολείου και την απασχόληση των παιδιών. Γιατί άραγε, οι χώρες τις οποίες θαυμάζουμε προσφέρουν με μεγάλη διαφορά καλύτερη ποιότητα εκπαίδευσης ιδιαίτερα στα νηπιαγωγεία, αλλά και στις υπόλοιπες βαθμίδες; Κάποιος θα έλεγε ότι απλά είναι πιο πλούσιες χώρες. Θα μπορούσαμε όμως να πούμε ότι οι ακαδημαϊκοί, οι πολιτικοί και οι συνδικαλιστές στις χώρες αυτές, διαμορφώνουν το σύστημα παιδείας τους στη βάση ερευνητικών πορισμάτων και όχι πολιτικών συμφερόντων.
Οι ακαδημαϊκοί, πολιτικοί, συνδικαλιστές στις χώρες αυτές, αναγνωρίζουν έρευνες που τονίζουν ότι η αντιστοιχία ενηλίκων - παιδιών στο νηπιαγωγείο είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την υγιή ανάπτυξη των παιδιών. Μικρή αντιστοιχία ενηλίκων - παιδιών στις μικρές ηλικίες, δημιουργεί συνθήκες υψηλού άγχους και έντασης που είναι επιζήμιες για την ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών [ii][iii][iv]. Γνωρίζουν ότι η σχέση που αναπτύσσει ένα παιδί προσχολικής ηλικίας με τον εκπαιδευτικό του, είναι καθοριστική για την υγιή συναισθηματική του ανάπτυξη και επηρεάζει σημαντικά την ικανότητά του παιδιού να μπορεί να αγαπά[v]. Για να χτιστεί όμως μια υγιής σχέση μεταξύ παιδιών και εκπαιδευτικών, απαιτείται σταθερότητα, ενώ το αντίθετο – να αλλάζουν τα παιδιά συνεχώς εκπαιδευτικό, αποτέλεσμα και των 10μηνων συμβολαίων αντικαταστατών – με βάση τις έρευνες χαρακτηρίζεται τουλάχιστον εγκληματικό[vi][vii][viii]. Γνωρίζουν ότι για κάθε ένα δολάριο που επενδύεται στην προσχολική εκπαίδευση το κράτοςεξοικονομεί 8,60 δολάρια[ix],αφού μακροπρόθεσμα μειώνονται σημαντικά τα επίπεδα εγκληματικότητας, τα επίπεδα ανεργίας και επηρεάζεται θετικά η σωματική υγεία των παιδιών[x]. Οι έρευνες καταδεικνύουν ότι τα ερεθίσματα που προσφέρονται σε ένα παιδί στα πρώτα χρόνια της ζωής του, καθορίζουν το πώς δομείται και λειτουργεί ο εγκέφαλός του, και ιδιαίτερα οι κοινονικοσυναισθηματικές του δεξιότητες σε όλη του τη ζωή[xi][xii][xiii]
Στην Κύπρο όμως τσουβαλιάζουμε 25 μικρά παιδιά σε μια τάξη με ένα μόνο ενήλικα, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, με βάση την πολιτική του Υπουργείου, η νηπιαγωγός πρέπει να εγκαταλείπει τα παιδιά για να διδάξει σε άλλο σχολείο. Όταν η δασκάλα χρειαστεί να βγει από την τάξη ή αρρωστήσει, τα παιδιά μένουν συχνά μόνα τους με την σχολική βοηθόπου είναι ταυτόχρονα και η καθαρίστρια, ο joker δηλαδή του σχολείου. Ή τσουβαλιάζονται σε μια τάξη 50 παιδιά με 1 ενήλικα. Κανείς δεν θα δεχόταν να μπει σε 1 αεροπλάνο όπου γνωρίζει ότι ο πιλότος θα δίνει το τιμόνι σε ανειδίκευτο άτομο,ή ότι το αεροπλάνο θα μεταφέρει τριπλάσια άτομα από όσα χωράει. Βάζουμε όμως με μεγάλη άνεση σε τέτοιες πτήσεις τα παιδιά μας!
Και ενώ συγκριτικά με άλλες χώρες οι νηπιαγωγοί στην Κύπρο έχουν περισσότερα παιδιά από ότι προνοείται για τη συγκεκριμένη ηλικία – άρα δυσκολότερες συνθήκες - αναγκάζονται επίσης να εργάζονται με μεγαλύτερη πίεση. Αφού δεν υπάρχει γραμματειακό προσωπικό, δεν υπάρχει ο θεσμός του υπεύθυνου τμήματος, δεν υπάρχει η ασφαλιστική δικλίδα των 10 αντικαταστάσεων, δεν υπήρξε ποτέ στήριξη σε αλλόγλωσσους μαθητές, η παροχή στήριξης ειδικής εκπαίδευσης καθυστερεί περισσότερο από ότι στις άλλες βαθμίδες, η μονάδα άμεσης δράσης δεν ανταποκρίνεται στο νηπιαγωγείο γιατί λόγω ηλικίας δεν θεωρούνται οι διάφορες δυσλειτουργικές συμπεριφορές σοβαρές ...δικαιώματα τα οποία παραδόξως προσφέρονται σε μεγαλύτερες τάξεις όπου τα παιδιά είναι πιο αυτόνομα.
Όταν ένα παιδί αντιμετωπίζει δυσκολίες που χρήζουν εξειδικευμένης βοήθειας, η βοήθεια παρέχεται με μεγάλη καθυστέρηση (μπορεί και σε περισσότερο από έναν χρόνο) και ακόμα και αυτή η βοήθεια είναι κατατεμαχισμένη ((Paideia-News 14/10/2016)[xiv]. Για κάθε εκπαιδευτικό ψυχολόγο αντιστοιχούν 3000 παιδιά, γεγονός που περιορίζει το έργο τους απλά σε αξιολογήσεις,ενώ όταν και αν εγκριθεί στήριξη για κάποιο παιδί, περιορίζεται σε ειδική εκπαίδευση και λογοθεραπεία. Στα σχολεία όμως βλέπουμε όλο και περισσότερο παιδιά θύματα κακοποίησης. Έκθεση της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Παιδιών τονίζει ότι 1 στα 5 παιδιά στην Ευρώπη(μεγάλο ποσοστό) πέφτουν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης που αποτελεί μια από τις πιο ακραίες μορφέςβίας[xv].Γεγονός που υποδεικνύει ότι ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό παιδιών πέφτουν θύματα καθημερινά άλλων πιο ήπιων μορφών κακοποίησης. Για αυτά τα παιδιά, η στήριξη που μπορεί, και αν τους παρασχεθείείναι η παραπομπή σε κλινικό ψυχολόγο. Η έρευνα όμως δείχνει πως για τις μικρές ηλικίες απαιτούνται επίσης θεραπείες όπως η παιγνιοθεραπεία και εργοθεραπεία [xvi][xvii][xviii][xix] , υπηρεσίες ανύπαρκτες στα σχολεία μας. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι το μόνο που θαυμάζουμε από τις άλλες χώρες είναι οι ακαδημαϊκές επιδώσεις των παιδιών, αφού από ό,τι φαίνεται η συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών στην Κύπρο είναι στο περιθώριο. Οι μόνες ενέργειες που κάνουμε, είναι να στηρίζουμε τα παιδιά μας ακαδημαϊκά αγνοώντας ότι στις χώρες που θαυμάζουμε στηρίζουν πρώτα τα παιδιά τους συναισθηματικά. Δημιουργούν δηλαδή γερέςβάσεις για να χτίσουν πάνω ο,τιδήποτε άλλο.
Οι χαμηλές επιδόσεις των μαθητών μας αποτελούν τη μικρή κορυφή του παγόβουνου στην κυπριακή εκπαίδευση ενώ το Υπουργείο περιορίζεται να προτείνει ως λύσεις στα προβλήματα, επιμορφώσεις εκπαιδευτικών και εξειδικευμένες αξιολογήσεις μαθητών. Όταν όμως είσαι σε ένα καράβι το οποίο μπάζει νερό από παντού, αυτά τα μέτρα μοιάζουν με φανταχτερές σημαίες που τοποθετούνται στην πλώρη του την ώρα που βουλιάζει. Καλλιεργώντας ψευδαισθήσεις ότι οι σημαίες αυτές θα οδηγήσουν το καράβι σε μια καλύτερη μοίρα.
Όταν το καράβι σου βυθίζεται δεν είναι ειρωνεία να παλεύεις να κλείσεις πρώτα τις τρύπες που πρόκειται να σε πνίξουν. Και σίγουρα δεν αποτελεί προσβολή για κανένα η ΠΟΕΔ να διεκδικεί τα αυτονόητα ενώ θα έπρεπε να διεκδικεί ακόμα παραπάνω. Αποτελεί όμως σίγουρα τραγική ειρωνεία ένας καπετάνιος να ειρωνεύεταικαι να χαρακτηρίζει ως τιμωρούς των εαυτών τους και των παιδιών,ναύτες που παλεύουν για να σώσουν το καράβι το οποίο υπηρετούν ενώ αυτό βουλιάζει. Αποτελεί τραγική ειρωνεία ένας καπετάνιος να μην αντιναλαμβάνεται ή να κάνει πως δεν βλέπει τις τεράστιες τρύπες στο καράβι του και να ασχολείται με σημαίες που θέλει να βάλει στην πλώρη του. Και δημιουργεί εύλογα ερωτήματα εάν αυτοί οι καπετάνιοι νοιάζονται όντως για το καράβι το οποίο κυβερνούν ή εάν προτίθενται να το βουλιάξουν για εξυπηρέτηση προσωπικών τους συμφερόντων.
[ii]Allen, R. &Kickbush, K. (1996). The Student Achievement Guarantee in Education (SAGE). Milwaukee, Wisconsin: Wisconsin Education Association Council.
[iii]Blatchford, P., Bassett, P., Goldstein, H., & Martin, C. (2003). Are class size differences related to pupil’s educational progress and classroom processes? Findings from the Institute of Education Class Size Study of children aged 4-7 years. British Educational Research Journal, 29(5), 709-730.
[iv]Vandell, D. & Wolfe, B. (2000). Child care quality: Does it matter and does it need to be improved? Madison, Wisconsin: Institute for Research on Poverty, University of Wisconsin Madison
[v]Karen, R. (1998).Becoming attached: First relationships and how they shape our capacity to love. New York: Oxford University Press.
[vi] Cugmas, Z. (2007). Child’s attachment to his/her mother, father and kindergarten teacher.Early Childhood Development and Care, 177, 349 - 368.
[vii]Drewery, W., & Bird, L. (2004).Human development in Aotearoa: A journey through life (2nded.). Auckland, New Zealand: McGraw Hill
[viii]Feeney, S., Christensen, D., & Moravcik, E. (2001).Who am I in the lives of children: An introducton to teaching young children.Upper SaddleRiver, NJ. Merrill Prentice Hall.
[x]Campell, F., Conti, G., J.Heckman J., Hyeok Moon, S. Pinto, R. Pungello, E., Pan, Y. ( 2014). Early Childhood Investments Substantially Boost Adult Health. Science Vol. 343, Issue 6178, pp. 1478-1485.
[xi] LeDoux, J. E. (1996). The emotional brain: The mysterious underpinnings of emotional life. New York, NY: Simon & Schuster.
[xii] Greenough, W.T., Black, J.E. & Wallace, C.S. (1987). Experience and brain development. Child Development, 58, 539-559.
[xiii] Ounce of Prevention Fund. (1996). Starting smart: How early experiences affect brain development. Chicago, IL: Ounce of Prevention Fund.
[xvi] Bratton, S., Ray, D., & Rhine, T. & Jones, L. (2005). The efficacy of play therapy with children: A meta-analytic review of treatment outcomes. Professional Psychology: Research and Practice, 36 (4), 376-390.
[xvii] LeBlanc, M. & Ritchie, M. (2001). A meta-analysis of play therapy outcomes. Counseling Psychology Quarterly, (14) 2, pp. 149-163.
[xviii] Landreth, G. (2002). Play therapy: Art of the relationship (2nd ed.). Muncie, IN: Accelerated Development Inc.
[xix] Perry, B. D. (2013). Applications of a developmentally sensitive and neurobiologicallyinformed approach to clinical problem solving: The Neurosequential Model of Therapeutics (NMT) in young maltreated children. In K. Brandt, B.D. Perry, S. Seligman, & E. Tronick, (Eds.) Infant and early childhood mental health. American Psychiatric Press.
