Αναδρομή της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Η Μικρασιατική Καταστροφή και η συνακόλουθη υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης το 1923 έβαλαν οριστικό τέλος στις αλυτρωτικές επιδιώξεις του ελληνικού έθνους, τουλάχιστον ως προς τη μεγαλοϊδεατική τους μορφή, καθορίζοντας με οριστικό τρόπο τα ελληνικά σύνορα. Το ζήτημα της ελληνικής ταυτότητας όμως, δίχαζε την ελληνική κοινωνία και ιδίως τις πολιτικές και πνευματικές ελίτ, καθώς από τη μια πλευρά ήταν αυτοί που ασπάζονταν τις ιδέες του Διαφωτισμού και από την άλλη αυτοί που έστεκαν εχθρικοί απέναντι στην Δύση, προειδοποιώντας για τον κίνδυνο αλλοίωσης του ελληνικού ήθους, που βασιζόταν στις αξίες της Ορθοδοξίας.
Αυτές ήταν μερικές μόνο από τις σημαντικές επισημάνσεις του κ. Λυκούργου Κουρκουβέλα, διδάκτορος νεότερης και σύγχρονης ελληνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών , στη σειρά σεμιναρίων που διοργανώνει το Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας με θέμα: «Μια ιστορία των ιδεών στο Νέο Ελληνισμό».
«Πέρα από την στρατιωτική ήττα στη Μικρά Ασία, με τις πολιτικές αλλά κυρίως κοινωνικο-οικονομικές συνέπειες της, μείζον διακύβευμα αποτέλεσε η αναζήτηση ενός νέου ιδεολογικού στίγματος που θα έπαιρνε τη θέση της Μεγάλης Ιδέας», υπέδειξε. Στην περίοδο του μεσοπολέμου, ως την δικτατορία του Μεταξά, αναδύθηκαν πολιτικές, οικονομικές, πολιτισμικές και κοινωνικές αντιλήψεις, που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ιδεολογικού τοπίου. « Αναμφίβολα τον «τόνο» έδωσε η ανάδυση του κομμουνισμού, ο οποίος έφερνε μαζί του έναν αέρα ριζοσπαστικοποίησης πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα, που ενισχυόταν από την κατίσχυση της Οκτωβριανής Επανάστασης στην ΕΣΣΔ», εκτίμησε. Η ιδεολογική αντιπαράθεση κινήθηκε στο δίπολο μαρξισμός – ιδεαλισμός/φιλελευθερισμός, μέσα σε ένα πλαίσιο που καθοριζόταν από την ταυτόχρονη αναζήτηση νέων ιδεολογικών/πνευματικών προσανατολισμών και προτάσεων, που στόχο είχαν την αναπλήρωση του κενού που είχε αφήσει πίσω του ο «ενταφιασμός» της Μεγάλης Ιδέας.
Ο ομιλητής αναφέρθηκε στο «Πολιτικό Πλαίσιο» όπως αναδύθηκε από τον βενιζελισμό, που πρόβαλε ως αδιαπραγμάτευτη την πολιτική και πολιτισμική σύνδεση της χώρας με την Ευρώπη. Η ευρωπαϊκή επιλογή του Βενιζέλου εδραζόταν σε συγκεκριμένες ιδεολογικές αρχές: φιλελευθερισμός, κοινοβουλευτισμός, ελεύθερη οικονομία, δημοκρατία, προσήλωση στις αστικές αξίες. Αλλά η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 τερμάτισε αυτή τη βενιζελική πολιτική. Ο ελληνικός πνευματικός κόσμος, με πρωτεργάτη τον Γεώργιο Θεοτοκά, και υποστηρικτές όπως οι Σεφέρης, Ελύτης, Τερζάκης, Μελάς, Κανελλόπουλος, Τσάτσος κά δημιούργησε την λεγόμενη «γενιά του 30»,που «έφερε στην επιφάνεια κομβικά πολιτισμικά ζητήματα καίρια για τη διερώτηση γύρω από την εθνική ταυτότητα και την πορεία του ελληνισμού». Τσάτσος, Κανελλόπουλος και Θεοτοκάς, υποστήριξαν με σθένος την θεωρία ότι «το κομμουνιστικό πρόταγμα ερχόταν σε ευθεία αντίθεση με την ελευθερία του πνεύματος. Ο δογματισμός, καίριο χαρακτηριστικό της κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας, ήταν αδύνατο να αγκαλιάσει την πολυπλοκότητα και την απροσδιοριστία της ζωής». Επιπροσθέτως, σημαντικό μέρος της αστικής διανόησης θεωρούσε ότι ο κομμουνισμός είχε πολύ μεγάλες διαφορές με τον σοσιαλισμό, ο οποίος είχε βασιστεί στον πολιτικό στοχασμό του 18ου αιώνα, τη Γαλλική Επανάσταση, τη Διακήρυξη των ανθρώπινων δικαιωμάτων, και γενικά σε όλες τις κοινωνικές αρχές που αργότερα καταδικάστηκαν από τον μαρξισμό ως ουτοπικές.
Ο κ. Κουρκουβέλλας επισήμανε πως « το νέο που έφερναν μαζί τους οι πνευματικοί αυτοί άνθρωποι της «γενιάς του 30» ήταν η αποτίναξη του συνδρόμου κατωτερότητας που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είχε επιδείξει ο ελληνισμός απέναντι στην ευρωπαϊκή πολιτισμική ηγεμονικότητα και η πρόταση για τη συμμετοχή του ελληνικού έθνους ως ισότιμου μέσα στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι». Οι διανοούμενοι αυτοί εξέφραζαν επίσης την πεποίθηση ότι ο ελληνισμός έπρεπε να παίξει ουσιαστικό ρόλο στη δημιουργία της «νέας» ευρωπαϊκής κουλτούρας, η οποία βρισκόταν ήδη σε παρακμή από τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Η πίστη τους σε φιλελεύθερα ιδανικά τους έστρεψε ενάντια στον Φασισμό και το Ναζισμό. Στη σκέψη τους η εικόνα της Ευρώπης βασιζόταν σε μια σύνθεση του αρχαιοελληνικού πνεύματος, του ρωμαϊκού νομικού πνεύματος και του Χριστιανισμού. «Δυστυχώς, ο Εθνικός Διχασμός και η εγκαθίδρυση της δικτατορίας του Μεταξά, τερμάτισε τη διασπορά αυτών των ιδεών στα ευρύτερα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας, ενώ τερμάτισε την ίδια την ελευθερία του πνεύματος στο σύνολό της», κατέληξε.
