Η αναγκαιότητα ανάπτυξης κριτικής σκέψης στην εκπαίδευση και στη δημοσιογραφία, επισημάνθηκε, με επιχειρηματολογία που αναπτύχθηκε, σε ημερίδα που συνδιοργάνωσαν, το Σάββατο, η Διεύθυνση Μέσης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, το Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΚΥΠΕ), η ιδιωτική σχολή Φόρουμ και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
Κατά τους ομιλητές, η κριτική σκέψη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γνώση και τη χρήση της γλώσσας, και ως εκ τούτου η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης πρέπει να επιχειρείται με παράλληλη ανάπτυξη της γλώσσας.
Ο Διευθυντής Μέσης Εκπαίδευσης Κυπριανός Λούης αφού ανέπτυξε τον ορισμό, τις αρχές και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της κριτικής σκέψης αναφέρθηκε στο ρόλο των εκπαιδευτικών στο πεδίο της ανάπτυξης κριτικής σκέψης.
Είπε πως θα πρέπει οι μαθητές να διδάσκονται πως να σκέφτονται με σαφήνεια και αμεροληψία. Πρόσθεσε ότι για την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης πρέπει να υπάρχει κατανόηση των δομών της οργανωμένης σκέψης.
Ο Διευθυντής Μέσης είπε περαιτέρω ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αντιλαμβάνονται τους λόγους μη κριτικής σκέψης και να παρακολουθούν την πρόοδο μέσα από οργάνωση, διδασκαλία και αξιολόγηση.
Ανέφερε επίσης ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αναγνωρίζουν τις ατομικές ιδιαιτερότητες εκάστου των μαθητών και να τους διδάξουν την αυτορύθμιση, ώστε να θέτουν στόχους και να παρακολουθούν την πρόοδό τους, να διαχειρίζονται ορθά το χρόνο τους, να κατακτήσουν τον τρόπο να μαθαίνουν.
Ο καλός εκπαιδευτικός ενθαρρύνει τη διατύπωση σκέψεων, και με πολλές και διαβαθμισμένες ερωτήσεις φροντίζει την αμφίδρομη επικοινωνία με το μαθητή, ανέφερε. Πρόσθεσε ότι απαιτείται συστηματική προετοιμασία του εκπαιδευτικού και ότι καμία συζήτηση για κριτική σκέψη δεν μπορεί να έχει νόημα αν δεν προηγηθεί η συλλογή του μαθησιακού υλικού.
Ο Πρόεδρος του ΔΣ του ΚΥΠΕ Λάρκος Λάρκου, αφού διατύπωσε τη θέση ότι η μεταρρύθμιση της παιδείας είναι αναγκαία και χρειάζεται μεγάλους και μικρούς ηγέτες, χρόνο, συνέχεια και ανθρώπους που να την πιστεύουν, είπε ότι η Κύπρος χρειάζεται συνεχή εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, ώστε οι νέες γενιές να έχουν τα εφόδια για να μπορούν να συναγωνιστούν με ίσους όρους τους Ευρωπαίους νέους με τους οποίους συγκατοικούν στο κοινό ευρωπαϊκό σπίτι.
Ανέφερε πως η ατέρμονη επανάληψη γνώσεων, που έχουν ξεπεραστεί, δεν συνιστά προσαρμογή στο νέο περιβάλλον, και ότι η παιδεία των ανοικτών οριζόντων και της κριτικής σκέψης θα βοηθήσει στην αποφασιστική αντιμετώπιση των προκλήσεων.
Ανέφερε ότι δημοσιογραφία και παιδεία συγκατοικούν σε κοινές και διαφορετικές βάσεις, προσθέτοντας ότι τα ΜΜΕ επηρεάζουν το γλωσσικό αισθητήριο κάθε πολίτη και είναι εξίσου αποφασιστικά με το σχολικό περιβάλλον. Πρόσθεσε ότι τα ΜΜΕ χρειάζεται να λαμβάνουν μέτρα για την ορθή πλούσια χρήση της ελληνικής γλώσσας σε καθημερινή βάση.
Χρειαζόμαστε ένα σχολείο με περισσότερη πίστη στις πρωτοβουλίες, στις δράσεις που ενισχύουν τις δυνατότητες της κριτικής σκέψης και ενισχύουν την αυτενέργεια των μαθητών και εκπαιδευτικούς που τολμούν περισσότερο και δημοσιογράφους έτοιμους να ερεθίσουν και να εκτεθούν στην κριτική σκέψη, σημείωσε ο κ. Λάρκου.
Ο δημοσιογράφος Πάρης Ποταμίτης ανέφερε ότι ο δημοσιογράφος μαζί με τη διανοητική ικανότητα κρίσης πρέπει να διαθέτει και την ικανότητα αποστασιοποίησης από τις προσωπικές πεποιθήσεις.
Πρόσθεσε ότι η δημοσιογραφία είναι θέμα παιδείας, με την ευρύτερη έννοια, ώστε ο τρόπος προσέγγισης της παρουσιαζόμενης ως πραγματικότητας να είναι, υπό τις περιστάσεις, ο πλέον αντικειμενικός.
Ο κ. Ποταμίτης διερωτήθηκε εάν μπορεί να υπάρξει κριτική σκέψη όταν το άτομο διατηρεί εξαρτήσεις με ομάδες, κόμματα και οργανώσεις, και απαντώντας είπε πως όταν πάνω από όλα τίθεται το καλό της ομάδας η κριτική σκέψη γονατίζει.
Περαιτέρω είπε πως στις μοναδικές περιπτώσεις που μπορεί να είναι αποδεκτή η στρατευμένη δημοσιογραφία είναι η στράτευση για τις πανανθρώπινες αξίες (ανθρώπινα δικαιώματα) και το ύψιστο εθνικό συμφέρον.
Ο Διευθυντής του Προγράμματος Αξιοποίησης Χαρισμάτων και Ανάπτυξης Νοημοσύνης της Σχολής Φόρουμ Σωκράτης Κτίστης είπε ότι η κριτική σκέψη εντάσσεται στο πεδίο της λογικής και αποτελεί νοητική και συναισθηματική λειτουργία.
Πρόσθεσε πως ευφυΐα ορίζεται η δυνατότητα του εγκεφάλου να συλλαμβάνει πληροφορίες για να παίρνει αποφάσεις και να λύνει προβλήματα, αναφέροντας ότι η κριτική σκέψη και οι ευφυείς αποφάσεις ταυτίζονται.
Λέγοντας επίσης ότι η κριτική σκέψη μπορεί να διδαχθεί και να αναπτυχθεί, σημείωσε ότι οι χαρισματικοί έχουν πιθανότητες να αναπτύξουν σε μεγαλύτερο βαθμό την κριτική σκέψη.
Ο κ. Κτίστης είπε ακόμα ότι υπάρχουν ψυχομετρικά εργαλεία που μετρούν την κριτική σκέψη, ενώ μιλώντας για τα εμπόδια που παρακωλύουν την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης αναφέρθηκε στη διανοητική ισχυρογνωμοσύνη.
Μεταξύ των εμποδίων, είπε, είναι η έλλειψη προσαρμοσμένων ασκήσεων για τα χαρισματικά άτομα, οι χαμηλές προσδοκίες των εκπαιδευτικών και η γλωσσική πενία.
Ο κ. Κτίστης είπε πως οι μαθητές διδάσκονται να σκέφτονται, αντί να δομούν τη σκέψη τους, και ότι το σύστημα είναι δομημένο στην πρακτική “Teach to the test”, που αποδίδει έμφαση σε δείκτες και όχι την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.
Καταλήγοντας είπε το ασυνείδητο είναι δομημένο ως γλώσσα, προσθέτοντας ότι η κριτική σκέψη χωρίς ανάπτυξη της γλώσσας είναι αδύνατη.
