Τι γίνεται με τα Wi-Fiστα σχολεία; Είναι βολική λύση, όμως ενέχει σοβαρούς κινδύνους...
ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΣΤΕΛΛΑΣ ΚΑΝΝΑ ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ*
ΜΕΡΟΣ Α΄
Τα παιδιά μας εκτίθενται καθημερινά σε ένα ηλεκτρονικό νέφος που δημιουργείται από την ακτινοβολία που εκπέμπουν τα κινητά τηλέφωνα, οι ασύρματες συσκευές παρακολούθησης των βρεφών, άλλες παρόμοιες ασύρματες συσκευές καθώς και οι ασύρματες συνδέσεις συσκευών (Η/Υ, tablets, iPads) μέσω Wi-Fi ή μέσω δεδομένων κινητής τηλεφωνίας 3G ή 4G (ΔΚΤ). Η έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι για πολλές ώρες κάθε μέρα, πολλαπλή (πολλές πηγές σε πολλούς χώρους) και μακρόχρονη (αρχίζει από πολύ μικρή ηλικία. Κάποιες φορές από την εμβρυική ηλικία).
Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία ραδιοκυμάτων (ΗΜΑ - RF) μέσω της οποίας μεταφέρονται πληροφορίες, καλύπτει το φάσμα ραδιοσυχνοτήτων 30kHz-300 GHz. Αυτή η ακτινοβολία ονομάζεται «μη ιονίζουσα ακτινοβολία» και διαφέρει από την ιονίζουσα ακτινοβολία (όπως οι ακτίνες Χ) η οποία προκαλεί ιονισμό και αποδεδειγμένα είναι καρκινογόνα.
Αφού η HMA-RF δεν είναι ιονίζουσα και έχει χαμηλή ενέργεια γιατί μπορεί να είναι επικίνδυνη;
Γιατί α) είναι η μόνη ακτινοβολία που μεταφέρει πληροφορίες, γι' αυτό η ενέργεια της δεν είναι σταθερή αλλά κυματοειδής. Έτσι, αν και η μέση ενέργεια είναι σχετικά χαμηλή, εντούτοις παρουσιάζονται παλμοί με ψηλή ενέργεια πολύ δραστικοί και β) Διεισδύει βαθιά μέσα στο σώμα και στον εγκέφαλο και μπορεί να επηρεάσει την ηλεκτροφυσιολογία του σώματος.
Ποιες είναι οι πιθανές επιδράσεις στο ανθρώπινο σώμα;
Οι πρώτες επιδράσεις που διαπιστώθηκαν και στις οποίες βασίστηκαν τα όρια το 1999, σε μια εποχή με πολύ περιορισμένη χρήση κυρίως κινητών, ήταν οι «θερμικές» δηλαδή η πρόκληση βλάβης ένεκα θέρμανσης των ιστών μετά από βραχυπρόθεσμη έκθεση. Σήμερα η έκθεση στην ακτινοβολία είναι συνεχής/πολλαπλή και μακρόχρονηκαι σύμφωνα με νεότερες έρευνες, μπορεί να προκαλέσει άλλες μη θερμικές επιδράσεις και μάλιστα σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα έκθεσης. Πρώτος ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το 2011, κατάταξε την πιο πάνω ακτινοβολία η οποία αφορά όλο το φάσμα των συσκευών/συνδέσεων που αναφέρεται πιο πάνω ως «πιθανώς καρκινογόνα κατηγορίας 2Β για τον άνθρωπο». Επιπρόσθετα οι πιο κάτω πιθανές επιπτώσεις υποστηρίζονται από χιλιάδες αξιόπιστες έρευνες (peer review) :
Άμεσες επιπτώσεις βραχυπρόθεσμης σχετικά έκθεσης που μπορεί εύκολα να διαπιστωθούν στα παιδιά: διαταραχές του ύπνου, της προσοχής, της συγκέντρωσης, της μαθησιακής ικανότητας, «ανεξήγητες» χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο, πονοκέφαλοι, εκνευρισμός, βουητό στα αυτιά κ.α. Επιπτώσεις μακρόχρονης έκθεσης :
❖ επιδράσεις στη γονιμότητα, καταστροφή των νευρικών κυττάρων, διασύνδεση με νευρολογικές παθήσεις, κατάθλιψη, προβλήματα συμπεριφοράς, αυτισμό, ΔΕΠΥ κ.ά
❖ αύξηση των στρεσογόνων ορμονών και των ελευθέρων ριζών και καταστροφή του DNA (μέσω του μηχανισμού οξειδωτικού στρες),
❖ μείωση της ικανότητας των αγγείων του εγκεφάλου (του αιματοεγκεφαλικού φραγμού) να εμποδίζουν κάποιες τοξικές ουσίες να περνούν από το αίμα, στον εγκέφαλο,
❖ μείωση στην παραγωγή μελατονίνης (που είναι βασικός αντικαρκινικός μηχανισμός και σημαντική στην επανόρθωση ζημιών στα κύτταρα και ιδίως του DNA), και,
❖ καταστροφή της μυελίνης (που προστατεύει τα νευρικά κύτταρα) στα έμβρυα και τα παιδιά ή και επηρεασμός της αποτελεσματικής μεταβίβασης μηνυμάτων από τους νευρώνες
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ανεξάρτητα από το βαθμό τεκμηρίωσης των πιο πάνω μη θερμικών βιολογικών επιδράσεων που διαπιστώθηκαν στα πολύ χαμηλά επίπεδα έκθεσης ιδίως σε συνθήκες συνεχούς έκθεσης, μερίδα της επιστημονικής κοινότητας εξακολουθεί να έχει αντίθετη άποψη θεωρώντας ότι οι μόνες αδιαμφισβήτητες επιδράσεις είναι οι θερμικές και κατ' επέκταση τα όρια της ICNIRP 1999-2009 (τα οποία ισχύουν Κύπρο) είναι ασφαλή.
Τα αποδεκτά όρια ICNIRP προστατεύουν επαρκώς την Υγεία; Όταν μας λένε ότι οι συσκευές μας λειτουργούν εντός των ορίων πρέπει να εφησυχάζουμε;
Η απάντηση είναι ΟΧΙ, γιατί τα όρια καλύπτουν μόνο θερμικές επιδράσεις και μόνο βραχυπρόθεσμη έκθεση. Δεν καλύπτουν τις μη θερμικές πιθανές βιολογικές επιδράσεις που αναφέρθηκαν πιο πάνω ούτε την μακροπρόθεσμη έκθεση ούτε καν τον πιθανό κίνδυνο καρκινογένεσης. Σύμφωνα με τις νεώτερες έρευνες, μη θερμικές βιολογικές επιδράσεις διαπιστώνονται σε επίπεδα έκθεσης τα οποία είναι 100,000 έως και 1 εκατομμύριο φορές χαμηλότερα από τα «αποδεκτά» επίπεδα. Ιατρικοί σύλλογοι και Επιτροπές του Συμβουλίου της Ευρώπης, του Ευρωκοινοβουλίου κ.ά προειδοποιούν ότι δεν παρέχουν επαρκή προστασία. Υποστηρίζουν επίσης ότι τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα για πιθανές σοβαρές και μη αντιστρεπτές βλάβες επιβάλει την Εφαρμογή της Αρχής της Προφύλαξης και της επιδίωξης της μικρότερης δυνατής έκθεσης ιδίως του παιδιού και του εμβρύου. Σύμφωνα με τον WHO,δεν γνωρίζουμε ακόμα όλες τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, όμως το σίγουρο είναι ότι αν αποδειχθούν θα είναι πολύ μεγαλύτερες και σοβαρότερες για το έμβρυο και το παιδί γιατί:
Τι πρέπει και τι μπορούμε να κάνουμε;
Πρέπει να μειωθεί άμεσα και δραστικά η έκθεση των παιδιών και των εμβρύων όπου και όσο μπορούμε. Ιδίως μέσα στο σπίτι μας και στο σχολείο του παιδιού όπου συνολικά τα παιδιά, ανάλογα με την ηλικία τους, παίρνουν περίπου το 60-90% του χρόνου τους. Οι γονείς μπορούν γιατί έχουν τον αποκλειστικό ή τουλάχιστο κύριο λόγο στις σχετικές αποφάσεις. Ακολουθεί μια περιληπτική αναφορά στις βασικότερες συσκευές/συνδέσεις μέσα στο σπίτι ή στο σχολείο.
Βασικά κλειδιά: Αύξηση της απόστασης από τις πηγές εκπομπής- Μείωση της συνολικής διάρκειας και συχνότητας χρήσης- Η χρήση να είναι αντιστρόφως ανάλογη της ηλικίας των παιδιών- Επιλογή ενσύρματων συσκευών και συνδέσεων -Απενεργοποίηση επιλογών Wi-Fi, Bluetooth, ΔΚΤ όταν δεν χρησιμοποιούνται.
ΚΙΝΗΤΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ -TABLETS- iPADs
Από όλες τις συσκευές ασύρματης επικοινωνίας τα κινητά εκπέμπουν την μεγαλύτερη ακτινοβολία και μάλιστα εκπέμπουν συνεχώς ακόμα και όταν δεν τα χρησιμοποιούμε εκτός αν είναι σε λειτουργία πτήσης (Flight mode). Γι' αυτό ποτέ δεν τα αφήνουμε στα υπνοδωμάτια ή κοντά στο σώμα. Ακολουθούν τα ασύρματα τηλέφωνα περιλαμβανομένης της βάσης τους η οποία εκπέμπει συνεχώς εκτός αν είναι τύπου ECO. Οι ασφαλέστερες τηλεφωνικές κλήσεις είναι μέσω σταθερού ή μέσω υπολογιστή με ενσύρματη διαδικτυακή σύνδεση μέσω SKYPE. Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού προτείνονται τα πιο κάτω για την προστασία τους:
1. Για το έμβρυο:
Το έμβρυο είναι ιδιαίτερα ευάλωτο. Ηέγκυος πρέπει ν' αποφεύγει το κινητό. To χρησιμοποιεί μόνο για ελάχιστα σύντομα τηλεφωνήματα πάντα με hands free ή ανοικτή ακρόαση έχοντας πάντα την συσκευή μακριά από την κοιλία της και πάντα με απενεργοποιημένα τα Wi-Fi, Bluetooth και ΔΚΤ. Αποφεύγει την χρήση tablets & iPads εκτός αν είναι απενεργοποιημένα τα Wi-Fi, Bluetooth και ΔΚΤ και πάντα μακριά από την κοιλιά. Προσπαθεί να βρίσκεται όσο γίνεται μακριά (τουλάχιστον 1μ) από άτομα που κάνουν χρήση κινητού, ή tablet, iPad ή άλλων έξυπνων συσκευών ιδίως αν είναι συνδεδεμένοι ασύρματα με το διαδίκτυο (μέσω Wi-Fi ή ΔΚΤ).
2. Για νήπια και παιδιά μικρότερα των 14-16 χρόνων.
Κινητό άλλες ανάλογες συσκευές δεν πρέπει να δίνεται σε παιδιά μικρότερα των 14 και κατά προτίμηση 16 χρόνων. Η χρήση κινητών από τα παιδιά στα δημοτικά και στα γυμνάσια πρέπει να απαγορεύονται. Εκτός των άλλων επιπτώσεων, δημιουργεί αυξημένη πολλαπλή έκθεση (παθητική έκθεση) από τα τηλέφωνα των άλλων παιδιών, πιθανότητες εθισμού και bullying. Εάν όμως τα κινητά /tablets/iPads είναι σε flight mode και με τα Wi-Fi, Bluetooth και ΔΚΤ απενεργοποιημένα μπορούν να λειτουργήσουν ως απλές συσκευές για μουσική ή παιχνίδια που είναι προαποθηκευμένα σ' αυτά. Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού μπορεί να γίνεται περιορισμένη χρήση τους. Ελάχιστη στην προσχολική ηλικία ποτέ όμως σε βρέφη ή νήπια κάτω των 2 ετών.
3. Για έφηβους από 14-16 χρονών.
Όταν το παιδί αρχίσει να κάνει χρήση του κινητού καλό είναι στην αρχή να αποφύγουμε την αγορά «έξυπνου κινητού». Ενημερώνουμε τους εφήβους για τους σοβαρούς κινδύνους της ακτινοβολίας και ιδίως όταν το κινητό/tablet/iPads και άλλες «έξυπνες» συσκευές είναι συνδεδεμένο ασύρματα στο διαδίκτυο (μέσω Wi-Fi ή ΔΚΤ). Τους εκπαιδεύουμε γενικά στην λελογισμένη και άκρως αναγκαία χρήση, δηλ χρήση μηνυμάτων, σύντομα απαραίτητα τηλεφωνήματα πάντα με χρήση hands free ή ανοικτή ακρόαση (loudspeaker) και με απενεργοποιημένα τα Wi-Fi, Bluetooth, και τα ΔΚΤ. Τους μαθαίνουμε ότι είναι σημαντικό να αποφεύγουν κάθε αχρείαστη έκθεση ενεργοποιώντας τα μόνο για ελάχιστο χρόνο όταν χρειάζονται την σύνδεση. Τους συμβουλεύουμε να μην κρατούν το τηλέφωνο κοντά στο σώμα ούτε να το αφήνουν κοντά στο κρεβάτι τους. Ιδίως τα αγόρια δεν πρέπει να τοποθετούν το τηλέφωνο στις μπροστινές τσέπες και τα κορίτσια στα μπράτσα ή κοντά στο στήθος τους. Επίσης ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούν το τηλέφωνο
4 Προσοχή στην παθητική έκθεση των παιδιών
Όταν τα παιδιά βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη του Ιμέτρου από τον χρήστη εκτίθενται παθητικά. Άρα πρέπει να προστατεύουμε τα παιδιά και την έγκυο και όταν εμείς τηλεφωνούμε ή χρησιμοποιούμε τα tablets για να μην τα εκθέτουμε παθητικά . Πότε δεν χρησιμοποιούμε κινητά ή tablets όταν θηλάζουμε το παιδί και γενικά όταν αυτό βρίσκεται κοντά μας. Επίσης αποφεύγουμε να τηλεφωνούμε στο αυτοκίνητο ιδίως αν βρίσκεται σ' αυτό έγκυος ή παιδί. Τα Wi-Fi, Bluetooth, ΔΚΤ τα έχουμε πάντα απενεργοποιημένα όσο δεν χρησιμοποιείται το διαδίκτυο.
Το Β ΜΕΡΟΣ στο πιο κάτω έγγραφο:
*Χημικός, Πρόεδρος Εθνικής Επιτροπής "Περιβάλλον και Υγεία του Παιδιού"
