ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Αντίθετα από ό,τι συνηθίζουν να κάνουν οι απόφοιτοι των λυκείων της Κύπρου σήμερα όταν θέλουν να γιορτάσουν το κλείσιμο δεκαετιών (δεκάχρονων, εικοσάχρονων, τριαντάχρονων κλπ) από την αποφοίτησή τους, να οργανώνουν δηλαδή συνεστίαση σε μια ταβέρνα για να έχουν την ευκαιρία τρώγοντας και πίνοντας να θυμηθούν τα μαθητικά τους χρόνια και να γελάσουν με τα καμώματα τα δικά τους και των καθηγητών τους, οι απόφοιτοι του πρακτικού τμήματος του Παγκυπρίου Γυμνασίου του 1967 αποφάσισαν να επισκεφθούν το σχολείο τους σε μια συγκεκριμένη ώρα λειτουργίας του για να έχουν την ευκαιρία να μιλήσουν με τους μαθητές και να τους μεταφέρουν τις δικές τους εμπειρίες από την προ πεντηκονταετίας φοίτησή τους καθώς και τα αισθήματά τους για το σχολείο και τις αντιλήψεις τους για την εκπαίδευση. Ένας μάλιστα από αυτούς σε άρθρο του με τίτλο Οι πενηντάχρονοι (απόφοιτοι) επιστρέφουν. Τίποτε δεν έχει αλλάξει, τίποτε δεν είναι όπως παλιά στον Φιλελεύθερο της Κυριακής 15 Οκτωβρίου, πέραν του ότι ανέφερε τον σκοπό της επίσκεψης τους, εξέφρασε τον σεβασμό τους στους καθηγητές και τις ευχαριστίες τους για όσα τους πρόσφεραν και έκανε εύφημη μνεία για έναν από τους καθηγητές τους και την ξεχωριστή προσφορά του στη μόρφωσή τους.
Επειδή έκρινα ότι η πρωτοβουλία αυτή είναι όχι μόνο σπάνια αλλά και σημαντική από εκπαιδευτική και κοινωνική άποψη, αποφάσισα να τη σχολιάσω με άρθρο μου στον τύπο. Το πρώτο που θάθελα να πω είναι ότι το γεγονός ότι η πρωτοβουλία αυτή ακούεται σήμερα παράξενη, είναι μια σαφής ένδειξη πως έχουμε μπει για καλά ως Κύπρος στην εποχή της μετανεωτερικότητας, μια εποχή απαξίωσης των κοινών και αποθέωσης του ατόμου και εξυπηρέτησης των ατομικών ενδιαφερόντων και συμφερόντων. Στην εποχή αυτή η εκπαίδευση δεν είναι πια κάτι που ενδιαφέρει πολύ την κοινωνία, τις κοινότητες και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις. Ενδιαφέρει αποκλειστικά το κράτος, τους μαθητές και τους γονείς. Ακόμα και οι οργανωμένοι γονείς (ομοσπονδίες και συνομοσπονδίες) της Κύπρου προσεγγίζουν σήμερα τα θέματα της εκπαίδευσης περισσότερο ως θέματα εκπαιδευτικής πολιτικής παρά ως θέμα παιδαγωγικό. Το σχολείο για την κυπριακή κοινωνία είναι πλέον ένα εργαστήρι προσφοράς γνώσεων και δεξιοτήτων παρά ένας θεσμός διαπλάσεως ανθρώπων και πολιτών. Γι’ αυτό και φαντάζει τόσο ξένο προς τα καθημερινά ενδιαφέροντα της κοινωνίας και του συνόλου.
Η αποξένωση αυτή ξεκίνησε βέβαια από τους ίδιους τους μαθητές, Για πολλούς λόγους έχασαν τον ψυχικό δεσμό που ένιωθαν οι μαθητές των προηγούμενων γενιών με το σχολείο. Ο κύριος λόγος είναι ασφαλώς η γενίκευση της φοίτησης των μαθητών σε φροντιστήρια και ιδιαίτερα μαθήματα. Έτσι οι μαθητές δεν αποδίδουν πλέον στο σχολείο και στους καθηγητές τους τις επιτυχίες τους στις εξετάσεις αλλά στα φροντιστήρια. Το ίδιο και οι γονείς και ολόκληρη η κοινωνία.
Η εξέλιξη αυτή δεν έφερε μόνο συναισθηματική απεξάρτηση από το σχολείο και τους καθηγητές αλλά και απαξίωση. Σε μια εποχή σαν τη σημερινή που εκείνο που μετρά είναι η προσωπική επιτυχία όπως μεταφράζεται σε εγγραφή σε καλό πανεπιστήμιο, σε εξεύρεση αμειπτικής απασχόλησης και σε υψηλή κοινωνική άνοδο, η ευγνωμοσύνη μαθητών και γονιών στρέφεται αποκλειστικά προς το φροντιστήριο και τους φροντιστές και όχι στους καθηγητές του σχολείου.
Τα πράγματα όμως δεν ήταν έτσι προηγουμένως. Και αυτό θέλησαν να μαρτυρήσουν οι απόφοιτοι του πρακτικού τμήματος του Παγκυπρίου Γυμνασίου του 1967 με την επίσκεψή τους στο σχολείο τους και με τη δημοσίευσή τους στον τύπο. Ασφαλώς η επίσκεψη αυτή δεν μπορεί να αναστρέψει την κατάσταση. Και ούτε βέβαια ήταν αυτός ο σκοπός της. Έδωσε όμως, νομίζω, ένα μήνυμα πως ο ρόλος του σχολείου και των καθηγητών δεν ήταν παλιά και δεν είναι ούτε σήμερα μόνο να προετοιμάζουν τους μαθητές για τις εξετάσεις. Αλίμονο αν το σχολείο μετατραπεί τελικά σε φροντιστήριο. Θα παράγει μηχανές και ανδρείκελα. Ο ρόλος του είναι να βοηθήσει τους τροφίμους του να ωριμάσουν ψυχικά και πνευματικά και να τους μάθει να σκέφτονται, να μιλούν σωστά και να συμπεριφέρονται σωστά ως άνθρωποι και ως πολίτες.. Για να το επιτύχουν όμως αυτό χρειάζονται τη συμπαράσταση όχι μόνο του κράτους αλλά κυρίως των κοινοτήτων και των ανθρώπων ως προσώπων και ως ηθικών προσωπικοτήτων. Το σχολείο καλλιεργεί ανθρώπους και αυτό μπορεί να γίνει μόνο με σωστή ανθρώπινη επαφή και με τη στήριξή του από ανθρώπους.
*Πρώην Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου
