Μια πρακτική εφαρμογή πρωτογενούς πρόληψης
ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΑΜΑΤΑ*
Οι παραδοσιακές θεραπευτικές προσεγγίσεις στην Ψυχολογία, που εφαρμόζονταν κατά τα προηγούμενα χρόνια, είχαν ως κύριο άξονα ενδιαφέροντος την αντιμετώπιση των αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων ή και τη θεραπεία των ψυχολογικών διαταραχών.
Κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες η Θετική Ψυχολογία ασχολείται με τη μελέτη των θετικών συναισθημάτων, σκέψεων και χαρακτηριστικών που βελτιώνουν τη ζωή του ατόμου. Το σχολείο αποτελεί το κατάλληλο πλαίσιο για την εφαρμογή παρεμβάσεων πρωτογενούς πρόληψης και προώθησης των πρακτικών της εφαρμοσμένης θετικής ψυχολογίας οι οποίες απευθύνονται σε όλο το μαθητικό πληθυσμό. Οι παρεμβάσεις αυτές είναι δυνατόν να εφαρμοστούν από εκπαιδευτικούς με την εποπτεία των εκπαιδευτικών ψυχολόγων.
Μια τέτοια πρωτογενής προληπτική παρέμβαση εφαρμόστηκε υπό την εποπτεία της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας την τρέχουσα σχολική χρονιά στο Δημόσιο Νηπιαγωγείο Περνέρα στην επαρχία Λευκωσίας με θέμα την ανάπτυξη και προώθηση της έννοιας της ευγνωμοσύνης στα παιδιά. Στην παρέμβαση έλαβαν μέρος τα παιδιά του σχολείου, η διεύθυνση και το προσωπικό και οι γονείς των παιδιών.
Η ευγνωμοσύνη αναφέρεται στη συνειδητοποίηση και εκτίμηση ενός ατόμου για τα άτομα, τις εμπειρίες, τις καταστάσεις, το χρόνο και τις σκέψεις που τον κάνουν να αισθάνεται θετικά για τη ζωή και την αναγνώριση ότι η πηγή αυτής της θετικότητας και ευτυχίας είναι πέρα από το δικό μας εαυτό (Emmons, 2007).
Κατά την τελευταία δεκαετία, εκατοντάδες μελέτες έχουν τεκμηριώσει τα κοινωνικά, φυσικά και ψυχολογικά οφέλη της ευγνωμοσύνης. Έχει αποδειχθεί ότι είναι μία από τις πιο αξιόπιστες μεθόδους για την αύξηση της ευτυχίας και της ικανοποίησης στη ζωή, ενισχύει τα συναισθήματα της αισιοδοξίας, χαράς, ευχαρίστησης και τον ενθουσιασμό (Emmons & McCullough, 2003; Seligman, Steen, Park & Peterson, 2003). Μειώνει το άγχος και την κατάθλιψη (Wood, Maltby, Gillet, Linley & Joseph, 2008), ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, βελτιώνει τον ύπνο, μας κάνει πιο ανθεκτικούς, ενισχύει τις σχέσεις (Algoe, Haidt, & Gable, 2008; Emmons & McCullough, 2003) και προωθεί τη συγχώρεση (DeShea, 2003).
Συγκεκριμένα για τα παιδιά, μελέτες δείχνουν ότι η ευγνωμοσύνη κάνει τους μαθητές να νιώθουν καλύτερα για το σχολείο και τη μάθηση τους (Bono & Froh, 2009). Τα παιδιά που εκφράζουν ευγνωμοσύνη, είναι πιο φιλικά, πιο ευγενικά και πιο ενθουσιώδη. Επίσης, κατανοούν τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων ανθρώπων, είναι σε θέση να καλλιεργήσουν την ενσυναίσθηση και να συνειδητοποιούν πως κάποιος μπορεί να κάνει κάτι καλό, ακόμα και όταν δεν του ζητείται από κάποιο ενήλικα (Froh & Bono, 2011). Τέλος, φάνηκε ότι δίδουν λιγότερη σημασία στην ύλη άρα συμπεριφέρονται και με ανάλογο τρόπο (Froh, Emmons, Card, Bono, & Wilson, 2011) και είναι πιο ευχάριστα στη παρέα.
Μέσω της παρέμβασης για την ανάπτυξη της έννοιας της ευγνωμοσύνης, τα παιδιά του νηπιαγωγείου Περνέρα αναγνώρισαν και εξοικειώθηκαν με το συναίσθημα της ευγνωμοσύνης μέσα από παραμύθια και εργάστηκαν στο να συνειδητοποιήσουν εκείνα και εκείνους για τα/τους οποίους είναι ευγνώμωνες. Ενίσχυσαν το συναίσθημα τους με ζωγραφιές, κουκλόσπιτο (το καπέλο της ευγνωμοσύνης) και κατασκευές (ο κήπος της ευγνωμοσύνης). Επίσης, τα παιδιά ετοίμασαν κάρτες και δωράκια για να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους σε άτομα που βοηθούν στην καθημερινότητα τους όπως οι βοηθοί στο σχολείο, η τροχονόμος, ο αστυνομικός της γειτονιάς και η διευθύντρια του Δημοτικού Σχολείου. Στις δράσεις συνέβαλε με το δικό της τρόπο η εκπαιδευτικός και συγγραφέας παιδικών βιβλίων Έλενα Περικλέους, η οποία έγραψε μια ιστορία για την ευγνωμοσύνη με τίτλο ‘Μια καρδιά μου χαμογελά’ την οποία τα παιδιά επεξεργάστηκαν, εικονογράφησαν με δικές τους ζωγραφιές και έλαβαν μέρος σε βιωματικό εργαστήρι με τη συγγραφέα.
Στις δράσεις έλαβαν μέρος και οι γονείς των παιδιών όπου μαζί με τα παιδιά τους μίλησαν για αυτά τα οποία οι ίδιοι νοιώθουν ευγνωμοσύνη και δημιούργησαν ένα πανό στην είσοδο του σχολείου όπου κατέγραψαν την ευγνωμοσύνη τους. Επίσης, βοήθησαν τα παιδιά τους μέσα από ζωγραφιές, καρτ ποστάλ, χειροποίητα δωράκια και κατασκευές να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους σε άτομα του οικογενειακού και φιλικού τους περιβάλλοντος.
Με την ολοκλήρωση της σχολικής χρονιάς διαπιστώνεται ότι οι δραστηριότητες έχουν συμβάλει θετικά στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και στην ανάπτυξη της έννοιας της ευγνωμοσύνης τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες.
Μέσα από αυτού του είδους παρεμβάσεις είναι πλέον ξεκάθαρο ότι ο σύγχρονος ρόλος του Εκπαιδευτικού Ψυχολόγου χαρακτηρίζεται όχι μόνο μέσα από τις αξιολογήσεις ή παρεμβάσεις ατομικών περιπτώσεων αλλά και μέσα από το σχεδιασμό, την εφαρμογή, το συντονισμό και την αξιολόγηση παρεμβατικών προγραμμάτων πρόληψης και προαγωγής της ψυχικής υγείας των παιδιών στο σχολείο.
*BSc, MSc, DEdPsy
Εγγεγραμμένη Εκπαιδευτική Ψυχολόγος
Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας
Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
