ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ*
Με την έξοδο από το μνημόνιο υπήρξαν θριαμβολογίες, εντός και εκτός Κύπρου, παρά το γεγονός ότι έχει επέλθει μόνο σταθεροποίηση σε απαράδεκτα χαμηλά επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας. Υπογραμμίζεται ότι η φιλοσοφία των μνημονίων εδράζεται σε πολιτικές εσωτερικής υποτίμησης οι οποίες οδηγούν αναπόφευκτα στη συρρίκνωση της κοινωνικής ευμάρειας και σε διαρθρωτική στασιμότητα.
Είναι καθοριστικής σημασίας να εξέλθουμε από τα σημερινά δεδομένα και να δημιουργηθούν συνθήκες πραγματικής ανάπτυξης. Η κυβέρνηση όμως στα πλαίσια της επικοινωνιακής διαχείρισης έχει ένα συγκεκριμένο αφήγημα: «η Κύπρος έφθασε στο χείλος του κρημνού, αλλά με μια συνετή πολιτική αποτράπηκαν τα χειρότερα και τώρα η οικονομία είναι σε καλό δρόμο». Και η Τρόικα θέλοντας να νομιμοποιήσει την τιμωρητική της πολιτική έναντι της Κύπρου διακηρύττει ότι δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Ταυτόχρονα δίνει τα εύσημα στην κυπριακή κυβέρνηση για την πιστή εφαρμογή της πολιτικής της. Οι πραγματικότητες όμως είναι οδυνηρές.
Ως υποψήφιος Πρόεδρος ο Νίκος Αναστασιάδης διακήρυξε ότι θα ακολουθούσε μια πολιτική εξυγίανσης και επανεκκίνησης της οικονομίας. Στο Κυπριακό θα υπήρχε σεβασμός της ετυμηγορίας του λαού στο δημοψήφισμα του 2004 και, ταυτόχρονα, με την ένωση δυνάμεων και την αξιοκρατία θα στόχευε στη δημιουργία ενός αποτελεσματικού κράτους. Δεσμεύτηκε επίσης ότι δεν θα αποδεχόταν το κούρεμα καταθέσεων και ότι θα επιδίωκε ένα βιώσιμο μνημόνιο. Δυστυχώς οι υποσχέσεις δεν τηρήθηκαν. Ενώ όμως τα αποτελέσματα της διακυβέρνησης Αναστασιάδη μέχρι σήμερα είναι θλιβερά εν τούτοις το συστημικό αφήγημα επιδιώκει να ωραιοποιήσει τα δεδομένα και να νομιμοποιήσει την πολιτική που ακολουθείται.
Το τίμημα του μνημονίου ήταν και είναι βαρύτατο. Η ανεργία είναι ψηλή, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είναι σε υψηλά επίπεδα, ενώ επιπρόσθετα παρατηρείται μια συμπίεση μισθών, αύξηση της ανισότητας και γήρανση της κοινωνίας. Αγνοούνται επίσης οι συνέπειες και το βαρύ τίμημα της κοινωνικής και οικονομικής δυσπραγίας μεγάλου αριθμού πολιτών και της αβεβαιότητας.
Με την υφιστάμενη φιλοσοφία είναι αδύνατο να υπάρχουν ψηλοί ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης. Δυστυχώς τρία χρόνια μετά την καταστροφή του Μαρτίου του 2013 η Κύπρος δεν έχει ακόμα ένα νέο οικονομικό υπόδειγμα. Στην καλύτερη περίπτωση τα επόμενα χρόνια θα έχουμε χαμηλούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης και ψηλή ανεργία. Προφανώς χρειαζόμαστε ένα νέο οικονομικό υπόδειγμα που να δώσει προοπτική.
Η δεύτερη πτυχή του κυβερνητικού αφηγήματος είναι ότι μια λύση του Κυπριακού συνεπάγεται οικονομικά οφέλη. Και παρά το γεγονός ότι οι προεκλογικές διακηρύξεις του Προέδρου Αναστασιάδη εστιάζοντο σε μια άλλη φιλοσοφία από το Σχέδιο Ανάν, η βάση των συνομιλιών δεν έχει διαφοροποιηθεί.
Η Κύπρος θα αντιμετωπίσει σοβαρά δημοσιονομικά προβλήματα με λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας δεδομένου του τρικέφαλου κράτους το οποίο εμπεριέχεται σε αυτό το μοντέλο. Επιπρόσθετα, θα είναι πολύ δύσκολο να ικανοποιούνται οι προϋποθέσεις που πηγάζουν από τη συμμετοχή στην Ευρωζώνη. Επισημαίνεται επίσης ότι ο ευρύτερος χρηματοπιστωτικός τομέας στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα της Κύπρου αντιμετωπίζει σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα και θα υπάρξουν ανάγκες για ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών.
Θα πρέπει επίσης να αξιολογήσουμε τα περιουσιακά ζητήματα κατανοώντας ότι με τα σημερινά δεδομένα είναι αδύνατο να εξευρεθούν οι απαιτούμενοι πόροι για τις αποζημιώσεις. Ήδη διάφορες πηγές θεωρούν ότι με τους πιο συντηρητικούς υπολογισμούς θα χρειασθούν πέραν των €25 δισεκατομμυρίων, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και ενδεχομένως τις απαιτήσεις των χρηστών των κατεχόμενων περιουσιών. Επιπρόσθετα, ενώ η ανοικοδόμηση καθώς και οι επενδύσεις που θα γίνουν μετά από τη λύση θα οδηγήσουν σε θετικά αποτελέσματα, είναι σημαντικό να δούμε όλα τα ζητήματα σφαιρικά. Για παράδειγμα, εάν στη διακυβέρνηση της χώρας προκύψουν τριβές τότε, πέραν των προβλημάτων στον δημοσιονομικό και τραπεζικό τομέα, τα οποιαδήποτε οφέλη θα περιορισθούν σημαντικά.
Θεωρώ επίσης ότι είναι αδύνατο να περάσουμε σε 24 ώρες από την υφιστάμενη κατάσταση πραγμάτων σε μια διζωνική δικοινοτική Κύπρο. Εν κατακλείδι είναι καθοριστικής σημασίας να εξετασθούν εις βάθος όλα τα ζητήματα και να προκριθεί ένα περίγραμμα λύσης το οποίο να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για οικονομική βιωσιμότητα αφ’ ενός και ειρηνική συνεργασία αφ’ ετέρου. Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δοθεί και στην εξελικτική διαδικασία.
Είναι τραγικό ότι ενώ το κυβερνητικό αφήγημα για την οικονομία και το Κυπριακόδεν πείθουν και οι δημοσκοπήσεις απεικονίζουν τη δυσαρέσκεια, ταυτόχρονα καταγράφεται ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης προς την αντιπολίτευση είναι ακόμα μεγαλύτερη. Το ζητούμενο για το πολιτικό σύστημα και την κοινωνία είναι ένας βαθύς προβληματισμός με στόχο την αναστροφή δεδομένων και τον καταρτισμό στρατηγικής επιβίωσης.
*Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
