ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΘΕΟΧΑΡΙΔΗ *
Οι περισσότεροι στον κόσμο μαθαίνουν για την Κορέα λόγω της απειλής για την παγκόσμια σταθερότητα που προκαλείται από τον νεαρής ηλικίας ανώτατο ηγέτη της Πιονγκγιάνγκ, πρωτεύουσας της Βόρειας Κορέας, Κιμ Τζονγκ-ουν. Πρόκειται πράγματι περί σοβαρής απειλής, ιδιαίτερα για τον κόσμο που κατοικεί στη Νότια Κορέα, η οποία αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στις σχέσεις της με τη Βόρεια Κορέα. Βέβαια τα προβλήματα μεταξύ της Βόρειας και της Νότιας Κορέας δεν έχουν δημιουργηθεί πρόσφατα. Υπάρχουν σχεδόν αδιάλειπτα από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 μετά το τέλος του Κορεατικού εμφύλιου πολέμου που διήρκεσε από το 1950 ως το 1953 και είχε ως αποτέλεσμα την διαίρεση της Κορεατικής Χερσονήσου. Μετά το τέλος του πολέμου, η Νότια Κορέα ήταν ερειπωμένη και ο λαός της χώρας υπέφερε κάτω από συνθήκες άθλιας φτώχειας. Παρόλα αυτά, σε μια περίοδο λιγότερη από τέσσερις δεκαετίες η χώρα σημείωσε εντυπωσιακή οικονομική πρόοδο και κατάφερε να συγκαταλέγεται μεταξύ των κορυφαίων παγκόσμιων οικονομιών, αφού σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για το έτος 2014, είναι η 13η μεγαλύτερη οικονομία και η πρωτεύουσά της, η Σεούλ, είναι μια ακμάζουσα μητρόπολη και ένα σημαντικό οικονομικό κέντρο στη Βορειοανατολική Ασία.
Αυτό που συνέβη ήταν κυρίως μια μορφή οικονομικής ανάπτυξης προσανατολισμένη στις εξαγωγές, με επικεφαλής τους πολυεθνικούς οικονομικούς και βιομηχανικούς ομίλους επιχειρήσεων γνωστούς ως «chaebols», όπως είναι η Samsung, η LG και η Hyundai. Κορεατικές εταιρείες είναι πλέον ανάμεσα στους κολοσσούς των παγκόσμιων εταιρειών κατασκευής έξυπνων τηλεφώνων, τηλεοράσεων, ηλεκτρονικών υπολογιστών, αυτοκινήτων και άλλων προϊόντων, αλλά επίσης ασχολούνται με τη ναυπήγηση πετρελαιοφόρων πλοίων, πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, την ανέγερση ουρανοξυστών, την κατασκευή αυτοκινητοδρόμων και εμπορικών κέντρων σε όλο τον κόσμο. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός, ότι η Νότια Κορέα είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που έχει μετεξελιχθεί σε ένα σημαντικό δότη οικονομικής βοήθειας, κυρίως προς τη Βόρεια Κορέα, ενώ ήταν μεγάλος αποδέκτης εξωτερικής βοήθειας, κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Ο όρος που χρησιμοποιείται για την οικονομική ανάκαμψη της χώρας είναι «θαύμα στον ποταμό Χαν», που αναφέρεται ειδικά στην ανάπτυξη της Σεούλ, μέσω της οποίας ρέει ο ποταμός Χαν. Αυτή τη στιγμή, η Σεούλ είναι μία από τις πιο σύγχρονες, τεχνολογικά προηγμένες πόλεις του κόσμου και προσφέρει ένα πολύ δυναμικό και συναρπαστικό τρόπο ζωής για τους ανθρώπους της. Είναι επίσης η πόλη που το 1988 φιλοξένησε τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες, ενώ η Νότια Κορέα υπήρξε και συνδιοργανώτρια χώρα του Παγκοσμίου Κυπέλλου ποδοσφαίρου της FIFA το 2002.
Είχα την προνομιακή ευκαιρία και τη χαρά να ζήσω, να εργαστώ και να αποκτήσω προσωπικά βιώματα από αυτή την εξαίσια πόλη για σχεδόν τέσσερα χρόνια από το 2007 ως το 2010, αφού εργάστηκα ως Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικών στην σχολή SKK Graduate School of Business. Πριν από την μετάβασή μου στη Σεούλ, δεν είχα υψηλές προσδοκίες αλλά στο τέλος αποδείχθηκε μια καταπληκτική εμπειρία με πολλά πολύτιμα διδάγματα και αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που αποφάσισα να γράψω αυτό το άρθρο. Για να προβάλω και να τονίσω, με βάση την εμπειρία μου, τα βασικά σημεία ως προς το πώς μια χώρα μπορεί να μετατραπεί σε οικονομική δύναμη σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Δηλαδή, ποιοι είναι οι κύριοι παράγοντες που συνέβαλαν, ώστε η Νότια Κορέα να μπορέσει να πετύχει αυτή την αξιοσημείωτη ανάκαμψη.
Οι λόγοι αυτοί παρατίθενται πιο κάτω:
1. Ο Πολιτισμός – Οι διδασκαλίες και γενικά η φιλοσοφία του Κομφούκιου υπήρξαν καθοριστικές στην ανάπτυξη και διαμόρφωση της Κορεατικής κοινωνίας. Ο Κομφουκιανισμός επηρεάζει τις σχέσεις μεταξύ των παλαιών και των νέων, την δεοντολογική συμπεριφορά, τα ήθη και επί πλέον αποτελεί τη βάση για το νομικό σύστημα της Νότιας Κορέας. Η δεοντολογική συμπεριφορά (ή τα ήθη) σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνίας είναι καθοριστικής σημασίας για να εξελιχθεί μια χώρα προς το καλύτερο. Η δεοντολογική συμπεριφορά και η ακεραιότητα εμπεδώνονται στην κορεατική κοινωνία από πολύ μικρή ηλικία, και αυτό διαμορφώνει τον χαρακτήρα τους.
2. Όραμα – Οι ηγέτες της Νότιας Κορέας είχαν όραμά τους να μετατρέψουν τη χώρα σε μια βιομηχανική και τεχνολογική δύναμη. Επένδυσαν πολλά στο σύστημα «chaebol», βοηθώντας το να αναπτυχθεί και να οδηγήσει την οικονομία της χώρας μπροστά. Πέτυχαν, αλλά αυτό επιτεύχθηκε με προσεκτικό σχεδιασμό, οργάνωση και πάνω από όλα με υπομονή και επιμονή! Δυστυχώς, σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο, οι ηγέτες ενδιαφέρονται περισσότερο για τα αποτελέσματα των επόμενων εκλογών και αυτό δεν τους αφήνει να επικεντρώσουν την προσοχή τους και να αφοσιωθούν σε εργασία για μακροπρόθεσμους στόχους.
3. Η συλλογικότητα – Οι Νοτιοκορεάτες πάντα ενώνονται σε περιόδους κρίσης, για να βοηθήσουν τη χώρα τους, όπως για παράδειγμα μετά τον κορεατικό εμφύλιο πόλεμο ή κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης που έπληξε την Ανατολική Ασία μεταξύ των ετών 1997-98. Διάβασα ιστορίες ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης του 1998, περίπου 3,5 εκατομμύρια άνθρωποι ένιωσαν σύμπνοια και αποφάσισαν να δωρίσουν χρυσαφικά τους (περίπου 227 τόνους) για να αυξήσουν τα αποθεματικά της χώρας ώστε να αποπληρωθεί το χρέος προς το ΔΝΤ. Αυτό ήταν περισσότερο μια συμβολική προσπάθεια, αλλά αποτελεί και σαφή έκφραση της συλλογικότητας που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους σε περιόδους κρίσης.
4. Επενδύσεις για την Εκπαίδευση - Οι Νοτιοκορεάτες έχουν επενδύσει πολλά στην εκπαίδευση, από τα πρώτα στάδια μέχρι το πανεπιστημιακό επίπεδο. Έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν εξαιρετικά εκπαιδευτικά κέντρα που είναι πλέον παγκοσμίως φημισμένα. Αυτά τα κέντρα / σχολεία παρέχουν το ανθρώπινο κεφάλαιο για τις αποκαλούμενες chaebols που μεταμόρφωσαν τη χώρα σε υψηλής τεχνολογίας βιομηχανική δύναμη.
5. Εργασιακό Ήθος - Οι Νοτιοκορεάτες εργάζονται πολλές ώρες, και πάλι ξεκινώντας από πολύ μικρή ηλικία και σε όλη την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Υπάρχει έντονος ανταγωνισμός για εισδοχή στα κορυφαία πανεπιστήμια της χώρας, και έντονος ανταγωνισμός για να πετύχουν στην καριέρα τους. Παρόλο που η εργασία για πολλές ώρες μπορεί να έχει μειονεκτήματα, αφού τους μένει πολύ λίγος ελεύθερος χρόνος για τους ίδιους ή για την οικογένειά τους, είναι από τους βασικούς λόγους για την επιτυχία της χώρας.
Νομίζω ότι για τις δυτικές κοινωνίες αξίζει να μελετηθεί προσεκτικά το θαύμα της Νότιας Κορέας. Μπορεί να προσφέρει πολύτιμα διδάγματα. Προσωπικά, έχω μάθει πολλά από την εμπειρία μου εκεί.
* Αναπληρωτής Καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Cyprus International Institute of Management (CIIM) και Διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στις Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες.
