ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΜΑΥΡΙΔΗ*
Πρόσφατα, φοιτήτρια νομικής στην Αγγλία απευθύνθηκε σε μένα στο πλαίσιο έρευνας της για την «Επιτροπή» στα κατεχόμενα. Η επαφή φανέρωσε την πλάνη που χτίστηκε από το 2010, μετά την απόφαση του ΕΔΑΔ στην υπόθεση Δημόπουλος που ανέδειξε την «Επιτροπή» αποζημιώσεων ως ένδικο μέσο (προς το παρόν, όπως επισημαίνεται στην απόφαση!). Η πλάνη αφορούσε διάφορες πτυχές αλλά θα επικεντρωθούμε μόνο σε δύο ενδεικτικές.
Η Τουρκία μέσω του κατοχικού καθεστώτος («υποτελούς τοπικής διοίκησης») λειτούργησε πριν το 2010 διαδικασίες αποζημιώσεων χωρίς ωστόσο να τους αποδοθεί νομική υπόσταση από το ΕΔΑΔ. Με την απόφαση το 2010, ειδικοί (!) δικηγόροι επέμεναν ότι «όσοι δεν προσφύγουν στην «Επιτροπή» μέχρι τον Δεκ 2011 που λήγει η θητεία της, το πλέον ορατό είναι να χάσουν τις περιουσίες τους». Μια έρευνα στο Google για τηλεοπτικές εκπομπές Ιούνιο 2011, θα φανερώσει απτά δείγματα τέτοιων δημόσιων ισχυρισμών. Παρεμπιπτόντως, οι πρωταγωνιστές (δημοσιογράφοι και ειδικοί) εκείνης της κυρίαρχης θέσης συνδέονταν με τον ομφάλιο λώρο του Σχ. Ανάν. Ενάντια στην κυρίαρχη άποψη, επιμέναμε ότι η θητεία της «Επιτροπής» ανανεώθηκε πριν το 2010 και προφανώς θα συνεχίσει να ανανεώνεται επειδή εξυπηρετεί την Τουρκία. Φυσικά, αυτό αποφέρει τεράστια κέρδη στους μεσάζοντες και δικηγόρους που χρεώνουν προμήθειες κ.ά. Επιμέναμε επιπλέον ότι το δικαίωμα της ιδιοκτησίας δεν εξαρτάται από τη θητεία μιας «Επιτροπής». Άλλωστε, η θέση ότι το δικαίωμα ιδιοκτησίας χάνεται με τη λήξη της θητείας της «Επιτροπής» δεν υπάρχει, ούτε καν υπονοείται, στην απόφαση του Δικαστηρίου, αλλά πρόκειται για αυθαίρετη και παραπλανητική άποψη που αλλού στοχεύει. Τελικά, οι «ειδικοί» διαψεύστηκαν.
Άλλη προβεβλημένη θέση ήταν ότι η «Επιτροπή» αποτελεί ένα ενδιάμεσο διαδικαστικό βήμα που ο Ε/κ ιδιοκτήτης πρέπει να περάσει για να καταλήξει ενώπιον του ΕΔΑΔ (όπως πριν) με αίτημα αποζημίωσης για απώλεια χρήσης της περιουσίας του. Μετά από μελέτη, διαπιστώσαμε ότι τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Πρώτον, στην πράξη η «Επιτροπή» ουσιαστικά αγοράζει περιουσίες που μεταβιβάζονται στην Τουρκία και ο Ε/κ χάνει την ιδιοκτησία του χωρίς αποκατάσταση. Σε νομικό επίπεδο, σε παρόμοια περίπτωση η Τουρκία έστησε «Επιτροπή» ως ένδικο μέσο για αποκατάσταση περιουσιών των Κούρδων χωρίς ωστόσο να τις αποκαθιστά και τελικά το ΕΔΑΔ έκλεισε την πόρτα σε όποιον επιδίωξε να επαναφέρει αίτημα ενώπιον του μετά που εξάντλησε το ένδικο μέσο της «Επιτροπής». Στην πραγματικότητα, η «Επιτροπή» δεν είναι ένα διαδικαστικό ενδιάμεσο βήμα αλλά η ταφόπλακα των Ε/κ περιουσιών. Φυσικά, η συντριπτική πλειοψηφία των ιδιοκτητών δεν αιτήθηκε εντός της θητείας της «Επιτροπής» και διατηρεί το δικαίωμα στην περιουσία (ενώ άλλοι το έχασαν).
Ένα μάθημα από πιο πάνω είναι ότι το διεθνές δίκαιο είναι και συνάρτηση των εκάστοτε πολιτικών σκοπιμοτήτων. Το Προεδρικό και η λοιπή ηγεσία γνωρίζουν που οδηγούνται τα πράγματα εν μέσω της οικονομικής κρίσης. Οι δηλώσεις και οι ευχές για αποδεκτή λύση αφήνοντας τα πράγματα στην πορεία τους είναι το χειρότερο σενάριο. Μπορούμε να ξεκινήσουμε έστω από εκείνο που δεν απαιτεί κόστος (αλλά που ακόμη δεν έγινε), καθιστώντας την «Επιτροπή» και τις συμφωνίες της παράνομες και άκυρες. Το θέμα της ξεκάθαρης παρανομίας θα δημιουργήσει αβεβαιότητα και αμφισβήτηση των αποφάσεων της «Επιτροπής» με διάφορα παράγωγα (π.χ. στο ποσό που καταβάλλει για να ελκύσει ιδιοκτήτες) που χρειαζόμαστε στην μάχη ενάντια στην κατοχή. Υπάρχουν και άλλα, σαφώς καλύτερα από το τίποτα. Το εκπληκτικό είναι που μια άλλη απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πρώην ΔΕΚ - Αποστολίδης εναντίον Όραμς) έχει εξαφανιστεί από το πολιτικό και νομικό προσκήνιο ως ουδέποτε να έχει προκύψει. Πάντως, εκείνη η απόφαση που πρέπει να διαφυλαχτεί πάση θυσία παρέχει σοβαρές δυνατότητες. Την κορυφαία σημασία (νομική και πολιτική) της απόφασης αντιλαμβάνεται προφανώς η Τουρκία που την έχει εξαφανίσει. Το γιατί η Ε/κ ηγεσία προσαρμόστηκε παραμένει ακατανόητο.
