Το μέλλον της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην Κύπρο. Η οικονομική κρίση και η πρόκληση της αναβάθμισης

ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΑΣΟΥ*

ΜΕΡΟΣ Α΄

    Διαχρονικά τα τελευταία χρόνια, όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς Υπουργείο Παιδείας, Βουλή, Πανεπιστήμια, Κολλέγια, κόμματα διαπιστώνουμε ότι πρέπει η Κύπρος να αναβαθμίσει την Τριτοβάθμια της Εκπαίδευση έτσι ώστε να καταστεί ένα περιφερειακό ακαδημαϊκό κέντρο, που θα δώσει μια νέα προοπτική στην εκπαίδευση, αλλά ταυτοχρόνως μέσα από νέα σχέδια δράσης που θα προωθούν άλλους τομείς της οικονομίας όπως είναι η εκπαίδευση θα μπορούσαν να δώσουν μια ώθηση για ανάκαμψη.

Μέχρι σήμερα αυτά που  έχουν δρομολογηθεί είναι πολύ λίγα, που δεν μπορούμε να μιλούμε για μια Κύπρο της γνώσης και της προοπτικής ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος, που θα δίνει λύσεις στα προβλήματα της Ανώτερης αλλά και Ανώτατης Εκπαίδευσης.     

        Η γεωγραφική μας θέση, αλλά και οι κλιματικές συνθήκες είναι τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα, που σε συνδυασμό με συγκεκριμένες δράσεις και μέτρα  που επικρατούν στο τόπο μας, εάν τα εκμεταλλευτούμε σοβαρά, υπεύθυνα και αποφασίσουμε να αλλάξουμε την όλη φιλοσοφία που επικρατεί στα πανεπιστήμιά μας  θα οδηγηθούμε τότε στην ανάπτυξη και στον εκσυγχρονισμό της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.

 Σήμερα, μετά την οικονομική κρίση επιβάλλεται όσο ποτέ άλλοτε να προχωρήσουμε τάχιστα προς αυτή την κατεύθυνση το συντομότερο δυνατό.

        Κοινή διαπίστωση όλων μας είναι ότι τα τελευταία χρόνια, λίγο ή πολύ γίνονται συζητήσεις, προβληματισμοί αλλά χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο αλλά και χωρίς αποτέλεσμα έστω και εάν η Βουλή τα κόμματα, οι κυβερνήσεις επιδιώκουν τουλάχιστον φραστικά στον εκσυγχρονισμό της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, έτσι ώστε να δώσει μια νέα παράμετρο στον εξορθολογισμό των δημόσιων δαπανών βάζοντας ως βασική φιλοσοφία τις νέες προσεγγίσεις αναφορικά με την ισότιμη αξιολόγηση  Ιδρυμάτων, καθώς επίσης και στην ορθολογιστική κατανομή και αξιοποίηση των πόρων ανοίγοντας το δρόμο για τη μετατροπή της Κύπρου σε ακαδημαϊκό κέντρο, το οποίο, μεταξύ άλλων θα λειτουργήσει και ως νέος μοχλός ανάπτυξης και δημιουργίας νέων θέσεων απασχόλησης.

        Ως Επιτροπή Παιδείας από το 2009 έχουμε ασχοληθεί και έχουμε συζητήσει αυτό το θέμα ως αυτεπάγγελτο με τίτλο «Η ανάγκη να καταστεί η Κύπρος περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης. Προβλήματα και Προοπτικές».

        Στις συνεδρίες έλαβαν μέρος όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς. Για το ίδιο θέμα όπως γνωρίζω υπήρξε κοινή αντίληψη όπου σε κοινή δημοσιογραφική διάσκεψη οι Πρόεδροι των Συμβουλίων και Διοικούσα Επιτροπή και οι Πρυτάνεις των έξι πανεπιστημίων της Κύπρου που λειτουργούσαν τότε -ενώ σήμερα είναι οκτώ-  είχαν διατυπώσει   στις 20 Οκτωβρίου 2009 σε δημοσιογραφική διάσκεψη ένα πλαίσιο εισηγήσεων με στόχο να υποβοηθηθεί η προσπάθεια για να καταστεί η Κύπρος Περιφερειακό παροχής Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.

    Στα ίδια πλαίσια οι πρώην Υπουργοί Παιδείας μίλησαν για την αναγκαιότητα αυτού του θεσμού αλλά και ο νυν υπουργός Παιδείας κ. Κυριάκος Κενεβέζος στηρίζει αυτή την προοπτική.

Αυτό πηγάζει και μέσα από το  Πρόγραμμα Διακυβέρνησης του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Αναστασιάδη όπου στο πέμπτο άξονα της εκπαιδευτικής του πολιτικής αναφέρεται ρητά επί λέξη « Η Κύπρος μπορεί και πρέπει να αναδειχθεί σε Διεθνές Εκπαιδευτικό και Επιστημονικό Κέντρο Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης υψηλών προδιαγραφών

   Με όσα είμαι σε θέση να γνωρίζω, όλα τα κόμματα συμφωνούν στην ουσία της πρότασης για μετατροπή της Κύπρου σε περιφερειακό εκπαιδευτικό κέντρο.

    Το μέγα στοίχημα είναι πως θα μπορέσουμε όλοι μαζί να ενώσουμε δυνάμεις και να προχωρήσουμε με μια φωνή και μέσα από ένα διευρυμένο διάλογο να φτάσουμε στην ολοκλήρωση και στην εφαρμογή ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού Νομικού Πλαισίου, που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινωνίας και τις απαιτήσεις μιας σύγχρονης και ευέλικτης ανώτατης εκπαίδευσης .

   Είναι γεγονός ότι οι μέχρι σήμερα οι πολιτικές που ακολουθήσαμε με ημίμετρα, δεν έχουν φέρει κανένα ουσιαστικό θετικό αποτέλεσμα ως προς το στόχο αυτής της πολιτικής έτσι ώστε να τοποθετήσει την Κύπρο στο περιφερειακό εκπαιδευτικό χάρτη, όπως αναφέρεται στο κείμενο πολιτικής του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.

    Συμφωνώ και υπερθεματίζω την θέση κειμένου πολιτικής του Κέντρου ότι δεν πρέπει να υπάρχει διάκριση μεταξύ της κρατικής και της μη κρατικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και στο ότι η πολιτεία θα πρέπει να σέβεται την αυτονομία όλων των Πανεπιστημίων.

        Η στήριξη των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων από το κράτος και η παραχώρηση κινήτρων προς τους ξένους φοιτητές είναι κάτι που πρέπει απαραίτητα να γίνει.

 Εάν η ιδιωτική Τριτοβάθμια Εκπαίδευση συρρικνωθεί ο στόχος της Κύπρου για περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης θα χαθεί γιατί τα δυο κρατικά πανεπιστήμια δεν μπορούν να ανταποκριθούν από μόνα τους σε μια τέτοια προσπάθεια αλλά ούτε και μπορούν να καλύψουν τις απαιτήσεις των φοιτητών καθότι ως κρατικά Πανεπιστήμια έχουν ως γλώσσα διδασκαλίας την Ελληνική την οποία οπωσδήποτε πρέπει να κρατήσουν ως κόρη οφθαλμού, αλλά θα μπορούσαν να δημιουργήσουν και προγράμματα στην Αγγλική για να ανοίξουν οι πύλες και στους αλλοδαπούς φοιτητές.

   Η δυνατότητα αυτού του στόχου, δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς να ληφθεί υπόψη η παρούσα μελέτη αλλά και άλλες μελέτες αλλά και χωρίς να ακουστούν και οι θέσεις όλων των κολλεγίων αλλά και των έξι Ιδιωτικών Πανεπιστημίων.

    Για να μπορέσουμε ως Κύπρος να γίνουμε πόλος έξης ξένων φοιτητών πρέπει τα Πανεπιστήμιά μας, παρόλο το νεαρό της ηλικίας τους, να γίνουν πολύ υψηλού γοήτρου που να ακτινοβολούν το κύρος τους σε όλο το σύστημα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, τόσο εντός Κύπρου όσο και στο εξωτερικό.

   Είναι παραδεκτό ότι η Κύπρος, δε συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών με μεγάλη παράδοση πανεπιστημιακών σπουδών και έρευνας όπως είναι η Αμερική, η Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Αυστρία κ.λ.π.

   Σ’ αυτές τις χώρες διεξάγεται ένας έντονος αγώνας προσέλκυσης ξένων φοιτητών από Τρίτες Χώρες επενδύοντας τεράστια ποσά στην ενίσχυση του τομέα αυτού διαμορφώνοντας εκείνο το πλαίσιο εντός του οποίου οι επενδύσεις στο τομέα της εκπαίδευσης να αναπτύσσονται ποιοτικά και να βελτιώνονται .

   Οι πλείστες των χωρών χρησιμοποιούν το τομέα αυτό ως μέτρο για αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης αυξάνοντας τον αριθμό των ξένων φοιτητών από Τρίτες Χώρες διασφαλίζοντας την ποιότητα της εκπαίδευσης, καθώς και τη βιωσιμότητα των επενδύσεων που έχουν γνώση στα εκπαιδευτικά της δρώμενα.

  Σίγουρα ο τομέας της εκπαίδευσης είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για την οικονομία. Για να μπορέσουν τα Κυπριακά Πανεπιστήμια να προχωρήσουν προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να υιοθετήσουμε καινοτόμες πρακτικές επενδύοντας σε νέες τεχνολογίες με τη βοήθεια ενός εξαίρετου διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού που να προάγει την εκπαιδευτική αριστεία και έρευνα σε κλάδους αιχμής.

  Η εισροή ξένων φοιτητών στη Κύπρο θα αποφέρει πολλά εκατομμύρια σε άμεσα και έμμεσα εισοδήματα διότι, εκτός από τα δίδακτρα, οι αλλοδαποί φοιτητές θα ξοδεύουν για την διαμονή και διατροφή τους, ως επίσης και από επισκέψεις των γονιών και συγγενών τους κυρίως σε αποφοιτήσεις.

    Στόχος της Κύπρου θα πρέπει να είναι η οχύρωση του προτύπου διασφάλισης ποιότητας ελέγχου στη λειτουργία όλων των φορέων παροχής Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Πανεπιστημίων- Κολλεγίων Δημόσιων – Ιδιωτικών επί ίσοις όροις βελτιώνοντας την ποιότητα της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που παρέχεται στο νησί.

     Πρέπει να υπάρξουν τέτοιες ασφαλιστικές δικλείδες, έτσι ώστε όλα τα εκπαιδευτικά Ιδρύματα που λειτουργούν ή που θα λειτουργήσουν στο μέλλον, να είναι πρότυπα πραγματικού εκπαιδευτικού Ιδρύματος,  που η έννοια τους θα είναι η παροχή πραγματικής μάθησης και όχι Ιδρυμάτων αμφιβόλου ποιότητας και επιπέδου.  

     Αναφέρομαι στο σχολιασμό των  μελετητών αναφορικά με το Φορέα Πιστοποίησης και  θα ήθελα να σας πληροφορήσω ότι η Βουλή ξεκίνησε την συζήτηση του νομοσχεδίου που κατέθεσε η Κυβέρνηση με τίτλο " Ο Περί Φορέα Ίδρυσης και λειτουργίας διασφάλισης και πιστοποίησης ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης, Νόμος του 2013", ο  οποίος στην επεξηγηματική του έκθεση αναφέρει ότι η προτεινόμενη νομοθεσία είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση και πιστοποίηση ποιότητας, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα ( european standards and guidelines) και ενοποιεί τα σχετικά υφιστάμενα Σώματα τα οποία είναι:
- Επιτροπή Αξιολόγησης Ιδιωτικών Πανεπιστημίων (ΕΑΙΠ)
- Συμβούλιο Εκπαιδευτικής αξιολόγησης προγραμμάτων (ΣΕΚΑΠ)
- Συμβουλευτική Επιτροπή Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης( ΣΕΤΕ)

Συγκεκριμένα, ο Φορέας αυτός θα δημιουργήσει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για διασφάλιση της ποιότητας της ιδιωτικής ανώτερης εκπαίδευσης στην Κύπρο, θα εξυπηρετήσει την εύρυθμη λειτουργία των Ιδρυμάτων και θα φέρει, μεταξύ άλλων τα ακόλουθα αποτελέσματα:
1. Συγκέντρωση κάτω από ένα φορέα του συνόλου των διαδικασιών αξιολόγησης και διασφάλισης της ποιότητας.
2) Δημιουργία ενός ευέλικτου και σύγχρονου οργανισμού, που θα λειτουργεί με μεθόδους αξιολόγησης και διασφάλισης και πιστοποίησης της ποιότητας της ανώτερης εκπαίδευσης της Κύπρου, συμβατές με όλες τις απαιτήσεις της ΕΕ και άλλων διεθνών σωμάτων και οργανισμών.
3) Εγκαθίδρυση μηχανισμών εσωτερικής αξιολόγησης από όλα τα ιδρύματα και συστηματική συλλογή δεδομένων και στοιχείων παρακολούθησης της πολιτείας και της ποιότητας της προσφερόμενης εκπαίδευσης από τα ίδια τα ιδρύματα και συνεχή βελτίωση τους.
4) Δραστηριοποίηση του Φορέα ως περιφερειακού οργανισμού διασφάλισης ποιότητας με ανάλογα οικονομικά οφέλη αλλά και πολιτική παρουσία της Κύπρου στην Ευρώπη, την Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη περιοχή.
5) Αποφυγή του κατακερματισμού των διαθέσιμων υλικών και ανθρωπίνων πόρων.

Το συγκεκριμένο Νομοσχέδιο έχει απασχολήσει την Επιτροπή Παιδείας της  Βουλής σε τρεις  συνεδρίες, άλλα λόγω της εμπλοκής πολλών διαφορετικών απόψεων  η Βουλή άκουσε με προσοχή όλους εμπλεκόμενους φορείς και στη συνέχεια ανάθεσε στο Υπουργείο Παιδείας να συγκαλέσει συνεδρία στην οποία θα καταβάλλετε προσπάθεια σύγκλισης των απόψεων όλων των φορέων.

    Αυτή η σύσκεψη έγινε και το Υπουργείο Παιδείας  απέστειλε τελικό κείμενο προς τη βουλή με τις συγκλίσεις όλων των εμπλεκόμενων. Τώρα είναι η ώρα της Βουλής,  η οποία καλείται πλέον να προχωρήσει στην κατά άρθρο συζήτηση και να διαμορφώσει το τελικό κείμενο του νομοσχεδίου και να το προωθήσει στην ολομέλεια για ψήφιση.

Ως πρόεδρος Επιτροπής Παιδείας της Βουλής θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι το συγκεκριμένο νομοσχέδιο αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα της επιτροπής μας και εντός του πρώτου τριμήνου του 2014 το νομοσχέδιο θα ψηφιστεί σε νόμο.

  Οι εισηγήσεις που περιλαμβάνονται στο κείμενο πολιτικής με βρίσκουν απόλυτα σύμφωνων όπως ο εκσυγχρονισμός του Νόμου Πλαισίου για την Τριτοβάθμια εκπαίδευση, η προώθηση της ισοτιμίας των Ιδρυμάτων, Ακαδημαϊκών και φοιτητών, η ενθάρρυνση συγχωνεύσεων πανεπιστημίων και κολλεγίων (ύπαρξη 38 κολλεγίων) μέσω γενναιόδωρων οικονομικών κινήτρων, ο εξορθολογισμός του συναφούς κρατικού προϋπολογισμού, η ενίσχυση της ανεξαρτησίας και της αυτονομίας, η ανάπτυξη της έρευνας και των διδακτορικών προγραμμάτων, η προώθηση στο εξωτερικό από μέρους του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, η παραχώρηση Φοιτητικών κίνητρων με συμμετοχή σε ταμεία υποτροφιών άλλων χωρών περιλαμβάνοντας και τα Κυπριακά Πανεπιστήμια στο κατάλογο των χωρών όπως  Σαουδική  Αραβία, Ομμάν κ.λ.π.

   Η διαφοροποίηση δραστικά των διαδικασιών έκδοσης θεώρησης εισόδου (Visa) από τις κρατικές υπηρεσίες ούτως ώστε να μειωθεί ο χρόνος διεκπαιρέωση αλλά και να μπορούν να ταξιδεύουν στη χώρα τους κατά την διάρκεια των διακοπών τους με κάποιο άλλο έγγραφο εκτός του pick slip, του οποίου χρονίζει η έγκριση του με αποτέλεσμα να φυλακίζονται έτσι οι αλλοδαποί φοιτητές, η μεταφορά από ένα κλάδο σε άλλο στο ίδιο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα χωρίς την έγκριση του Υπουργείου Παιδείας, να παρέχεται στους φοιτητές να τυγχάνουν πρακτικής εξάσκησης χωρίς απολαβές.