ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ*
Συνήθως σε σημαδιακές μέρες γίνεται ένας απολογισμός. Ενώ φέτος εορτάζεται η μέρα της Ευρώπης πλανούνται μεγάλα ερωτήματα για τα σημερινά προβλήματα και διλήμματα για την ΕΕ. Ανασκοπώντας την πορεία της ΕΕ από τη δεκαετία του 1950 μέχρι το τέλος του Ψυχρού Πολέμου αναμφίβολα η όλη περίοδος ήταν πολύ θετική. Υπήρξαν ουσιαστικές προσπάθειες να ξεπερασθούν τα εθνικά πάθη και τα μίση, να προωθηθεί η συμφιλίωση, να ανασυγκροτηθεί κοινωνικο-οικονομικά η Ευρώπη, να χαραχθεί μια νέα πορεία και να έχει ρόλο η τότε ΕΟΚ στο ευρύτερο γίγνεσθαι.Εν πολλοίς οι στόχοι αυτοί επιτεύχθηκαν. Ταυτόχρονα ένας επιπρόσθετοςστόχος ήταν και η ανάσχεση της Σοβιετικής Ένωσης με τη στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών. Και αυτός ο στόχος είχε επιτευχθεί.
Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την επανένωση της Γερμανίας σηματοδοτήθηκε η αρχή μίας νέας πορείας. Η προσπάθεια ολοκλήρωσης επιταχύνθηκε με κύρια έμφαση τη διεύρυνσηκαι τη δημιουργία της Ευρωζώνης. Όμως, η αξιολόγηση της δεύτερης περιόδου δεν είναι θετική. 25 χρόνια μετά η ΕΕ δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των λαών. Σήμερα η Ευρώπη βρίσκεται ενώπιον μιας τραγικής πραγματικότητας με εκατομμύρια άνεργους και άτομα κάτω από το όριο της φτώχιας καθώς και την αναβίωση εξτρεμιστικών κινημάτων. Στην καλύτερη περίπτωση η ΕΕ βρίσκεται σε μια κατάσταση στασιμότητας και μεγάλων ανισοτήτων ενώ ταυτόχρονα το μέλλον δεν διαφαίνεται ευοίωνο – αντίθετα είναι ζοφερό.
Πέραν τούτου, ενώ κατά την πρώτη περίοδο η Γερμανία προσπαθούσε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των υπολοίπων χωρών της ΕΟΚ/Ευρώπης υπογραμμίζοντας ότι το ιστορικό παρελθόν της ήταν μια πολύ κακή παρένθεση η οποία θα έπρεπε να ξεπερασθεί, δυστυχώς σήμερα υφίσταται ο Γερμανικός ηγεμονισμός και η ποδηγέτηση της ΕΕ.Ενώ ένας από τους στόχους του “Europeanproject”, της δημιουργίας της ΕΕ, ήταν και η ανάσχεση/περιορισμός της Γερμανίας, σήμερα τα δεδομένα έχουν οδηγήσει σε μια κατάσταση όπου η Γερμανία διαμέσου της Ευρωζώνης ουσιαστικά επιβάλλει τους όρους της με τρόπο που εξυπηρετεί τα δικά της συμφέροντα, εν πολλοίς εις βάρος άλλων χωρών και λαών. Η κατάσταση αυτή δεν είναι ανεκτή.
Ολοένα και περισσότεροι διανοητές υποδεικνύουν ότι η υφιστάμενη αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης πνίγει την ανάπτυξη. Τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά: μεταξύ άλλων, συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, φτωχοποίηση και περιθωριοποίηση των χαμηλότερων στρωμάτων και μεγάλη ανεργία. Με τη σειρά τους αυτά τα δεδομένα οδηγούν σε πολύ αρνητικές συνέπειες σε όλα τα επίπεδα. Η διαπίστωση αυτή δεν παραγράφει τις ευθύνες των διαφόρων κρατών για τα προβλήματά τους. Ταυτόχρονα επισημαίνεταιότι η συνταγή που η ΕΕ δίνει με τη σφραγίδα της Γερμανίας για την επίλυση των προβλημάτων τα επιδεινώνει.Υπογραμμίζεται συναφώς ότι ο διακεκριμένος Αμερικανός Καθηγητής Οικονομικών J. Stiglitzυπογράμμισε με νόημα ότι μέσα σε 101 χρόνια η Γερμανία οδηγεί την Ευρώπη σε καταστροφή για τρίτη φορά.
Παράλληλα δεν ξεχνούμε ότι κατά τη διάρκεια της Γιουγκοσλαβικής κρίσης η ΕΕ και ιδίως η ηγεμονική Γερμανία είτε με τις πράξεις της είτε με τις παραλήψεις της συνέβαλε στην κλιμάκωση της κρίσης. Αλλά και σήμερα βλέποντας τι λαμβάνει χώρα στη Νότιο Μεσόγειο και στις χώρες της Μέσης Ανατολής είναι φανερό ότι η ΕΕαντιδρά σπασμωδικά χωρίς τη δυνατότητα να παρέμβει αποτελεσματικά για να δώσει λύσεις.Και στην περίπτωση τουΚυπριακού η ανοχή της ΕΕ έναντι της Τουρκίας ήταν/είναι υπερβολική. Επιπρόσθετα οι σχέσεις της Ένωσης με τη Ρωσία περνούν μια πολύ μεγάλη κρίση. Αντί η Ευρωρωσική συνεργασία να αποτελεί παράγοντα σταθερότητας, ευημερίας, ασφάλειας και συνεργασίας σήμερα το όλο κλίμα είναι τεταμένο ενώ ταυτόχρονα κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το τέλος της Ουκρανικής κρίσης.
Επειδή στην Ελλάδα και την Κύπρο υπήρξε και δυστυχώς εξακολουθεί να υπάρχει ένας ευσεβοποθισμός όσον αφορά την ΕΕ είναι καιρός επιτέλους να γίνει μια ορθολογιστική και πραγματιστικήαξιολόγηση. Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι οι δύο χώρες πρέπει να στηριχθούν στις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα και τα διλήμματά τους. Και το πρώτο ζητούμενο στην Κύπρο και την Ελλάδα είναι ένα αποτελεσματικό κράτος. Η ΕΕ δεν είναι η Ένωση της αλληλεγγύης η οποία θα στηρίξει τις διάφορες χώρες μέλη. Η Ένωση αποτελεί σήμερα ένα όμιλο εθνών κρατών όπου επικρατούν ανταγωνισμοί και η επιδίωξη ιδιοτελών συμφερόντων. Ιδίως η Κύπρος, η οποία έτυχε βάναυσου χειρισμού, θα πρέπει χωρίς ευσοβοποθισμούς και απατηλές προσδοκίες να επιδιώξει ένα νέο ολοκληρωμένο υπόδειγμα. Ένα αποτελεσματικό κράτος ενώ θα προασπίζεται τα εθνικά συμφέροντα θα είναι σε καλύτερη θέση να συμβάλει και σε μια διαφορετική ΕΕ, μια Ένωση που να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των λαών
*Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
