ΤΟΥ ΜΑΝΟΛΗ ΣΟΒΟΛΟΥ*
Τον τελευταίο χρόνο έχει αρχίσει πάλι η συζήτηση για την αξιολόγηση και επανέρχονται τετριμμένες ιδέες και εισηγήσεις που υπόσχονται, ως δια μαγείας, να θεραπεύσουν πάσα νόσο του εκπαιδευτικού συστήματος. Όσοι υπερπροβάλλουν αυτές τις απόψεις γνωρίζουν βέβαια ότι όλα αυτά είναι χιλιοειπωμένες εισηγήσεις που φορούν το μανδύα του «νέου» για να αποπροσανατολίσουν, όσους αφελείς μπορέσουν, από τα πραγματικά προβλήματα της παιδείας.
Όποιος επιχειρήσει μελετήσει τα κατά καιρούς «νέα» σχέδια αξιολόγησης και να ασκήσει κριτική έχει τουλάχιστον δυο επιλογές: α) να αρχίσει να βλέπει απομονωμένα και αποσπασματικά το σχέδιο, να προσπαθεί να «σουλουπώσει» επιμέρους πρόνοιες, να αναδεικνύει επιμέρους θετικά και εν τέλει να «βλέπει το δέντρο και να χάνει το δάσος».
β) να έχει πάντα υπ’ όψη του ότι άλλα είναι τα βασικά προαπαιτούμενα για μια ολοκληρωμένη παιδεία. Να μην αφήνει να του ξεφύγουν οι βασικές ανάγκες των παιδιών, οι οποίες πρέπει να ικανοποιούνται στο σχολικό χώρο. Τελικά «να μη χάνει το δάσος, κοιτάζοντας το δέντρο».
Αρχικά, επιχειρώντας μια πρώτη κριτική τοποθέτηση, ηθελημένα, θα αφεθώ να «πέσω στην παγίδα» της αποσπασματικής ενασχόλησης με το «νέο» σχέδιο.
Στη συνέχεια, θα αναφερθώ γενικότερα στο ρόλο της αξιολόγησης, με κύριες αναφορές στις απόψεις του Φανούρη Βώρου και Γιάννη Βαγενά κ.ά.
(Ο Φανούρης Βώρος ήταν, μεταξύ άλλων, καθηγητής μου στη Μετεκπαίδευση. Δάσκαλος με όλη τη σημασία του όρου, στη διδασκαλία και στην πράξη. Ο αείμνηστος Γιάννης Βαγενάς ήταν δάσκαλος, γραμματέας της Δ.Ο.Ε., ο οποίος στην διάρκεια της επταετίας της χούντας προχώρησε σε απεργία πείνας, αγωνιζόμενος για τα δικαιώματα της εκπαίδευσης και των εκπαιδευτικών. Θεωρώ μεγάλη μου τύχη και τιμή που γνώρισα τέτοιου διαμετρήματος εκπαιδευτικούς, αναλογιζόμενος την ακαδημαϊκή και συνδικαλιστική «ξηρασία» στην οποία διαβιούμε τις τελευταίες δεκαετίες)
Αρχίζοντας από το προτεινόμενο σχέδιο, κάποιος που ασχολείται στοιχειωδώς με την εκπαίδευση εύκολα διαπιστώνει ότι τα περισσότερα στοιχεία του «νέου» τάχα σχεδίου εφαρμόζονται και στο υφιστάμενο.
Το ότι αναλύονται κάποια στοιχεία και κριτήρια δεν σημαίνει αυτόματα ότι το σχέδιο γίνεται καλύτερο. Αντίθετα, δημιουργείται ένας καταιγισμός γραφειοκρατικών διαδικασιών, οι οποίες θα μπλοκάρουν οτιδήποτε το δημιουργικό στα σχολεία. Θα οδηγήσουν άμεσα σε αποθέωση της τυπολατρίας, της υποκρισίας, της ψευτιάς, και της συμπλήρωσης εντύπων.
Το να βάλουμε αριθμητικές κλίμακες αποτίμησης (1-5) διαφόρων διαδικασιών κατά τη διδασκαλία και να θεωρούμε ότι έτσι πετυχαίνουμε εγκυρότητα, αξιοπιστία, δικαιοσύνη, απλότητα, διαφάνεια κ.ά, δείχνει ότι τα επιχειρήματα περιέχουν υπερβολική δόση αφέλειας και έλλειψη επαφής με την καθημερινή σχολική πραγματικότητα.
Το να θέλουμε να αποτιμήσουμε αριθμητικά στοιχεία από τις ρουτίνες της τάξης (π.χ. ακόμα και αν σηκώθηκε μαθητής να ξύσει το μολύβι του) και αυτό να μετράει στο αν θα μονιμοποιηθεί ή θα προαχθεί ο δάσκαλος, αυτό σημαίνει ότι οι συντάκτες των σχεδίων επιβάλλεται να πάρουν απόσπαση, τουλάχιστον ένα χρόνο, να διδάξουν στα σχολεία, να ζήσουν τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά και οι οικογένειές τους, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης.
Το να διευρύνουμε την κλίμακα αξιολόγησης στο 1-100 και να πιστεύουμε ότι θα σταματήσουμε την ισοπέδωση βαθμολογιών, θα πετύχουμε αξιοπιστία, εγκυρότητα (σημ. και άλλα όμορφα και ωραία, στην μικρή Κύπρο της παραταξιακής, κομματικής, συγγενικής, φιλικής «κουμπαριάς») δείχνει είτε ασυγχώρητη αφέλεια είτε υποκρισία.
Το να προσπαθούμε να αξιολογήσουμε, για παράδειγμα, με βάση: «τονίζεται ότι, με βαθμούς 91-100 βαθμολογείται ο αξιολογούμενος, ο οποίος, στο βαθμό που του αναλογεί, έχει επιδείξει όλως εξαιρετικές δεξιότητες/ικανότητες, εργασιακές συμπεριφορές και αξίες μέσα και από την ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών που τον διακρίνουν προδήλως συγκριτικά με τους συναδέλφους του, και του οποίου η εργασία, τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά υπερβαίνει κατά πολύ των προσδοκιών»,
και να διαφημίζουμε ότι έτσι θα πετύχουμε περισσότερη εγκυρότητα, δικαιοσύνη κ.λ.π., δείχνει ότι ... έχουμε ανακαλύψει τη «μαγική ζυγαριά». Ακόμα και ζάχαρη να ζυγίζαμε, σε ζυγαριά ακριβείας της κουζίνας, δεν θα ήμασταν σίγουροι αν ήταν 92 ή 98 γραμμάρια. Εμείς πιστεύουμε στα σοβαρά ότι μπορούμε, με τη «ζυγαριά» μας, να ζυγίζουμε και να αποτιμούμε αριθμητικά, με ακρίβεια και δίκαια, όλες εκείνες τις δηλώσεις που αφορούν την παιδαγωγική σχέση, διδακτική πρακτική και πολλά άλλα;
Το να δημιουργούμε μια «Δημόσια Σχολή Εκπαιδευτικής Ηγεσίας», περισσότερο ως γραφειοκρατικός μηχανισμός περιγράφεται στην πρόταση, δεν μπορεί να επιτελέσει το ρόλο και την αποστολή που είναι αναγκαία. Η θεωρητική κατάρτιση ανατίθεται κυρίως στα Πανεπιστήμια και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και στην πράξη μπορεί να μη γίνει καθόλου, αφού προβλέπεται απαλλαγή για όσους έχουν μεταπτυχιακά προσόντα, κάτι που συμβαίνει με τη συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτικών, ιδιαίτερα της Δημοτικής. Το πρακτικό μέρος ανατίθεται στις σχολικές μονάδες (πότε; σε ποιο χρόνο; από ποιούς;).
Κι όλα αυτά, και πολλά άλλα βαρύγδουπα, σκοπεύουμε να τα εφαρμόσουμε σε σχολεία που:
Αν θέλαμε να συνεχίσουμε να ασχολούμαστε, ηθελημένα, μόνο με το συγκεκριμένο «νέο» σχέδιο αξιολόγησης, θα μπορούσαμε να το κάνουμε επί μέρες και ... να γράψουμε διδακτορική διατριβή. Δεν έχει κανένα απολύτως νόημα. Αποτελεί ένα γραφειοκρατικότερο αναμάσημα προηγούμενων σχεδίων και ιδεών. Αυτό άλλωστε ομολογείται στις πρώτες σελίδες. Τέτοιου είδους γραφειοκρατικά σχέδια μπορεί να αποτελούν ωραίες «εκθέσεις ιδεών». Δεν μπορούν να βελτιώσουν την εργασία στο σχολείο, την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου, τη ζωή των παιδιών στο σχολείο και τα μαθησιακά αποτελέσματα. Αν μας ενδιαφέρουν όλα αυτά ...
Αν μας ενδιαφέρουν όλα αυτά, φιλικά θα συμβούλευα, τους συντάκτες «νέων» σχεδίων, αλλά κυρίως νέων σχεδίων, να επισκεφτούν χώρες που διαφημίζουν τα μαθησιακά τους αποτελέσματα (π.χ. Φινλανδία, Σουηδία). Να δουν τι αξιολογούν εκεί, γιατί δεν έχουν επιθεωρητές, να μελετήσουν τα αναλυτικά τους προγράμματα, να δουν πόσες ώρες εργάζονται τα παιδιά, πόσες ώρες εργάζονται οι δάσκαλοι (σημ. ΔΩΡΕΑΝ πληροφορία και για το Γενικό Ελεγκτή: Στη Φινλανδία και τη Σουηδία το διδακτικό ωράριο των δασκάλων είναι 25 περιόδους και λιγότερες σε κάποιες ειδικότητες. Ναι, δεν μειώνεται με τα χρόνια υπηρεσίας. Εδώ, οι δάσκαλοί μας θα φτάσουν αυτό το ωράριο μετά από 25 !!! χρόνια υπηρεσίας, χωρίς να έχουν και βοηθούς μέσα στην τάξη).
Αν έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και όρεξη, να δουν τα παιδιά που πηγαίνουν 7 χρονών στο Δημοτικό Σχολείο, να μελετήσουν τα βιβλία των Μαθηματικών τους τα οποία στην Α’ τάξη είναι μόνο δυο και έχουν μόνο πρόσθεση και αφαίρεση, να δουν το εβδομαδιαίο τους πρόγραμμα στο οποίο κυριαρχούν τα πρακτικά θέματα: τέχνη, ξυλουργική, μεταλλοτεχνία, ραπτική, οικοκυρικά, μουσική, χορός, μαγειρική, φυσική αγωγή. Να δουν ότι συνολικά έχουν 20-26 περιόδους την εβδομάδα, να δουν τη στήριξη και τις κοινωνικές παροχές στην οικογένεια, να δουν τη μελετημένη και λειτουργική σχεδίαση των σχολικών κτιρίων κ.λ.π.
Για διευκόλυνσή σας παραθέτω μια σύνδεση σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο paideia-news, και το επιβεβαιώνω από τις επισκέψεις μου σε σχολεία στα πλαίσια του COMENIUS και ERASMUS+:
http://www.paideia-news.com/index.php?id=109&hid=20729&url=
Όταν τα δουν όλα αυτά, τα μελετήσουν και επιστρέψουν πίσω, ευελπιστώ πως, μόλις τους περάσει η κατάθλιψη, θα μπορέσουν να προτείνουν ένα πραγματικά νέο σχέδιο, με εκείνα που αξίζει να αξιολογηθούν. Καλή χρονιά και καλή δουλειά ...
*Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου ( ... και γονιός)
ΤΟ Β΄ ΜΕΡΟΣ στο έγγραφο που ακολουθεί
