Για όλο το φάσμα των ικανοτήτων των παιδιών ισχύει η ίδια αρχή: το σχολείο να αναπτύξει τις όποιες και όσες δυνατότητες τους. Τα χαρισματικά παιδιά πρέπει να μπορούν να επωφεληθούν από τις κατάλληλες παιδαγωγικές και εκπαιδευτικές συνθήκες ώστε να αναπτύξουν τις ικανότητές τους, για το δικό τους καλό και το καλό της κοινωνίας όλης.
Καμία χώρα στον κόσμο δεν πρέπει να αφήνει αναξιοποίητα τα ταλέντα της αλλά και γενικά το ανθρώπινο δυναμικό της. Πρέπει πρώτα απ’ όλα τα παιδιά αυτά να εντοπιστούν και να τύχουν ανάλογης μεταχείρισης και αξιοποίησης. Τα χαρισματικά παιδιά έχουν μια δυναμική που μόνο όταν τύχει της σωστής διαχείρισης θα δρέψουμε καρπούς. Όμως, ένας υψηλός δείκτης νοημοσύνης από μόνος του δεν αποτελεί εχέγγυο για την επιτυχία.
Ο ψυχολόγος Lewis Terman (1877-1956) έκαμε ένα διαχρονικό πείραμα, που άρχισε το 1928, αφού επέλεξε 1.528 παιδιά με δείκτη νοημοσύνης μεγαλύτερο του 135 (κανονικό 100). Τα παιδιά αυτά, που έγιναν γνωστά ως Τερμίτες (Termites), μελετήθηκαν συστηματικά και καταγράφηκαν πολλές πληροφορίες για το καθένα.
Αυτή τη στιγμή επιζούν πολύ λίγα από αυτά τα παιδιά, αλλά η συλλογή πληροφοριών συνεχίζεται ακόμα. Αρκετοί από τους Τερμίτες έχουν διαπρέψει στη ζωή τους όπως ο φυσιολόγος Ancel Keys, που συνέδεσε τη χοληστερόλη με τις καρδιακές παθήσεις, ο φυσικός Norris Bradbury, πρώην διευθυντής του εργαστηρίου Los Alamos, ο κορυφαίος δημοσιογράφος του Life, Shelley Smith Mydans, ο διάσημος σκηνοθέτης του Hollywood Edward Dmytryk κ.ά. Όμως, παρά τον πολύ ψηλό δείκτη νοημοσύνης των Τερμιτών, κανένας δεν κατάφερε να πάρει το βραβείο Nobel στην ειδικότητά του.
Το εντυπωσιακό είναι ότι δυο από τα παιδιά που εξετάστηκαν μεν, αλλά που απορρίφθηκαν δε ως ακατάλληλα για συμπερίληψη στους Τερμίτες (ο δείκτης νοημοσύνης τους δεν ήταν τόσο ψηλός) πήραν βραβείο Nobel: οι William Shockley (1956) και ο Luis Alvarez (1968) πήραν βραβείο Nobel στη Φυσική.
Μήπως η διάκριση δεν είναι μόνο αποτέλεσμα ψηλού δείκτη νοημοσύνης, αλλά και σωστών στρατηγικών μάθησης και συστηματικής και σκληρής εργασίας; Μια έρευνα έδειξε ότι χρειάζονται πάνω από 10,000 ώρες ενασχόλησης και σκληρής δουλειάς σε έναν τομέα, πριν αρχίσει κάποιος να διακρίνεται.
Στο άλλο άκρο βρίσκονται τα παιδιά που έχουν χαρακτηριστεί με νοητική στέρηση, δυσλεξικά, δυσορθογραφικά, δυσαναγνωστικά, αυτιστικά κ.ά. Ο Ισραηλίτης παιδαγωγός Feynman είχε αναλάβει, μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου, τη φροντίδα ορφανών παιδιών με νοητική στέρηση. Με κατάλληλη στήριξη, εκπαιδευτική και παιδαγωγική κατάφερε να «σώσει» τα παιδιά αυτά, τα οποία έζησαν μετά μια φυσιολογική ζωή.
Τις μέρες μας, έχει αποδειχτεί και τεκμηριωθεί η μεγάλη πλαστικότητα του εγκεφάλου ακόμα και στους ενήλικες. Επιπλέον, οι ίδιες στρατηγικές μάθησης (οργάνωση, στοχοθέτηση, αξιολόγηση, επανάληψη, παρακολούθηση εξέλιξης, επεξεργασία…) έχουν ευεργετικά αποτελέσματα για όλα τα παιδιά. Η πιο αποτελεσματική μέθοδος μάθησης βρέθηκε ότι είναι η κατ΄ ιδία διδασκαλία με μέντορα που θα μπορούσε να είναι είτε ένας ειδικευμένος δάσκαλος είτε ο ίδιος ο γονιός (ο Μέγας Αλέξανδρος είχε μέντορα τον Αριστοτέλη). Επομένως, ας προσπαθήσει ο κάθε γονιός να δώσει τη δυνατότητα στο παιδί του να αναπτύξει τις δικές του ικανότητες (λίγες ή πολλές).
*Διευθύντρια Μεσης εκπαΊδευσης του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού
