ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Υπάρχουν συνήθως τρεις τρόποι για να μιλήσει κανείς για «τα περί την πατρίδα σκαιά». Ο πρώτος είναι να θρηνήσει για τις συμφορές που βρήκαν τη χώρα του, ο δεύτερος να εκφράσει την οργή του εναντίον εκείνων που έφταιξαν για την καταστροφή της, και ο τρίτος να αναλύσει με ορθολογισμό τα βαθύτερα αίτια της καταστροφής και να πείσει τους συμπολίτες του για την ανάγκη και τους τρόπους άμεσης λήψης μέτρων βελτίωσης της κατάστασης. Πολύ συχνά ωστόσο οι ακολουθούντες τον τρίτο τρόπο δεν απευθύνονται μόνο στη λογική αλλά και στο συναίσθημα των αναγνωστών τους προσπαθώντας να τους προκαλέσουν θλίψη, οργή, επιθυμία, ψυχικά πάθη, όπως τα ονόμαζαν οι φιλόσοφοι των ελληνιστικών χρόνων, ελπίζοντας πως μ’ αυτό τον τρόπο θα επηρεάσουν ψυχικά περισσότερο τους αναγνώστες τους και θα τους ωθήσουν σε δράση.
Ο τρόπος που επέλεξε να χρησιμοποιήσει η φιλόλογος, πνευματικός άνθρωπος και συγγραφέας κ. Α. Ηλιοφώτου στο νέο της βιβλίο Τεκμήρια Δια-μαρτυρόμενα είναι, όπως φαίνεται και από τον τίτλο, εκείνος των λογικών επιχειρημάτων σε συνδυασμό με την προσπάθεια πρόκλησης μιας συγκρατημένης οργής και ενός ‘μνησιπήμονος πόνου’, ενός πόνου δηλαδή που θυμίζει τις συμφορές της πατρίδας. Σχετική με το τελευταίο είναι και η επιλογή του εξωφύλλου, που κοσμείται με τη φωτογραφία του έργου του Αμμοχωστιανού ζωγράφου Γ.Πολ Γεωργίου Η αρχαϊκή Αφροδίτη –Κύπρος σε συμβολικό σταυρό, που ήταν αναρτημένο στους τοίχους του σπιτιού του στην οδό Ερμού στην Αμμόχωστο.
Όπως μπορούμε να συμπεράνουμε από τις πληροφορίες που μας δίνει η ίδια, η συγγραφέας είχε δυο βασικές έγνοιες σχετικά με το βιβλίο της. Η πρώτη, όπως δείχνει αμέσως ο τίτλος του βιβλίου, ήταν να τεκμηριώσει όσο το δυνατό πληρέστερα και με πολλή παρρησία (δια-μαρτυρόμενα) τις ευθαρσείς θέσεις της για τη θλιβερή κατάσταση στην Κύπρο. Αυτό το θεωρεί όχι μόνο ως αναγκαίο για να πείσει αλλά και ως υποχρέωσή της ως πνευματικού ανθρώπου με αρχές και πιστεύω. Και γι’ αυτό χρησιμοποιεί με πολλή τέχνη όσο το δυνατό περισσότερα μέσα πειθούς, σχεδόν όλα που εισηγείται ο Αριστοτέλης στη Ρητορική του, δηλαδή επιχειρήματα, παραδείγματα, γνωμικά, ακόμα και ένα τετράστιχο δικό της ποίημα με τίτλο Πόνος Πατρίδας. Ξέρω ότι η κ Ηλιοφώτου έχει μελετήσει επισταμένως τα έργα του Αριστοτέλη, επομένως και τη Ρητορική του, δεν νομίζω ωστόσο ότι έγραψε κατ’ ανάγκην με οδηγό τον Αριστοτέλη. Ο λόγος της είναι τόσο ευθύς και άμεσος, ώστε είναι φανερό ότι βγαίνει απ’ ευθείας από την ψυχή της, αληθινός και πηγαίος. Έγραψε αυτά που ένιωθε βαθιά μέσα της, αυτά που πρέπει να αναλογίστηκε μόνη της και να συζήτησε άπειρες φορές σε διάφορες ευκαιρίες.
Η δεύτερη έγνοια της ήταν η λογοτεχνική αξία που θα έχει το βιβλίο της. Όπως γράφει στο Προλογικό (σ.7), δεν θέλει το βιβλίο της να έχει το επίκαιρο και το εφήμερο που έχει η δημοσιογραφία (το βιβλίο περιλαμβάνει 61 άρθρα που δημοσίευε κάθε Σάββατο για ένα δωδεκάμηνο (Σεπτέμβριος 2017- Αύγουστος 2018) στην εφημερίδα Αλήθεια και 4 δοκίμια που αναδημοσιεύτηκαναπό την Κυπριακή Μαρτυρία). Θέλει τα άρθρα της να έχουν την εγκυρότητα που αποκτούν τα κείμενα πειθούς μόνο αν η σκέψη του συγγραφέα «εκτείνεται σε βάθος χρόνου» και αν η κρίση του βασίζεται «σε κριτήρια λογικά και πραγματιστικά». Όπως θα διαπιστώσουν εύκολα οι αναγνώστες του βιβλίου, η συγγραφέας πέτυχε και τους δυο στόχους της, γιατί είχε τόσο τον πνευματικό και ψυχικό εξοπλισμό(εύρος παιδείας, βαθιά φιλοσοφική και ιστορική γνώση, κριτική και διεισδυτική ικανότητα, πολιτική και κοινωνική ευαισθησία, παρρησία), όσο και την εμπειρία και τα βιώματα για να εκφράσει με πειστικό και γλαφυρό τρόπο τη σκέψη και τα συναισθήματά της χωρίς η οργή ή ο μεγάλος πόνος για τη συμφορά να την παρασύρουν σε υπερβολή ή σε εκζήτηση.
Το βασικό αφήγημα του βιβλίου, που παρουσιάζεται από την αρχή στα δυο πρώτα κεφάλαια αλλά και κυριαρχεί σε όλα τα άλλα, είναι ότι η βιολογική και εθνική επιβίωση του κυπριακού ελληνισμού αντιμετωπίζουν σήμερα μεγάλο κίνδυνο. Αυτό οφείλεται βασικά στο ότι η Κύπρος μετατράπηκε το 1960 σε μια χώρα του παραλόγου (το δεύτερο κεφάλαιο έχει τον ειρωνικό τίτλο Η ένδοξη Κυπριακή Δημοκρατία ή η χώρα του παράλογου) που ζει έκτοτε υπό το κράτος τριών μεγάλων ψευδαισθήσεων, της ψευδαίσθησης του «Νενικήκαμεν», της ψευδαίσθησης ότι «γίναμε υπερδύναμη που θα υπαγορεύαμε την παγκόσμια τάξη, αγνοώντας ότι ο ιμπεριαλισμός είναι διαχρονικός νόμος της ιστορίας», και της μέγιστης των ψευδαισθήσεων ότι «εμείς δεν συμβάλαμε στην καταστροφή μας, όλα μας ήρθαν ουρανοκατέβατα».
Η κυρίαρχη θέση της είναι ότι το βαθύτερο πρόβλημά μας είναι η ηθικοπνευματική χρεοκοπία, η οποία και προηγείται της οικονομικής. Η ηθική χρεοκοπία άρχισε από το1960, από τη στιγμή «που εγκαθιδρύθηκε η πάσης φύσεως εξουσία. Πηγάζει από μια σαθρή νοοτροπία, έναν τρόπο του σκέπτεσθαι που τον διακρίνει ο επαρχιωτισμός, ο ατομισμός, ένα κόμπλεξ ανωτερότητας, η μη αίσθηση του κοινού αγαθού (πολιτείας, πατρίδας, κοινωνίας) και προ παντός η εξασφάλιση του ιδίου συμφέροντος ενάντια σε κάθε κανόνα και κάθε νόμο»(σ.78). Για την ηθικοπνευματική χρεοκοπία της χώρας δίνει πολλά πειστικά παραδείγματα από όλους τους τομείς της κοινωνίας και της δημόσιας ζωής, μερικά από την προσωπική της εμπειρία (σελ.77-79), και χρησιμοποιεί πολύ δυνατές περιγραφές, όπως εκείνη στη σελ., 80: «Η αγάπη και η ευσέβεια γίνονται υποκρισία, ο έρωτας sex, χημεία και ομοφυλοφιλία, η αγαθοεργία μεγαλοστομία, η συμπόνια ανταγωνιστική άνευ ορίων σκληρότητα». Για την παιδεία της χώρας έγραψε τέσσερα επικριτικά άρθρα, το τελευταίο με τίτλο το οξύμωρο Παιδεία Απαίδευτη.
Τελειώνοντας, θέλω να συγχαρώ τη συγγραφέα και να ευχηθώ στο βιβλίο να είναι καλοτάξιδο και να συμβάλει όσο το δυνατό περισσότερο στην επίτευξη των στόχων για τους οποίους γράφτηκε.
