ΤΗΣ ΖΗΝΑΣ ΠΟΥΛΛΗ*
Μπήκαμε ήδη στο νέο χρόνο όχι με το δεξί αλλά ακόμα στεκόμαστε στο αριστερό, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ενώ συνήθως σε κάθε καινούργια αρχή του χρόνου υπάρχει η ελπίδα για κάτι καλύτερο, φέτος δεν μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι ή μήπως όχι;
Γύρω μας συμβαίνουν πολλά γεγονότα και ο τρόπος που τα ερμηνεύουμε καθορίζει και τη σημασία που τους δίνουμε. Συχνά τα γεγονότα δεν είναι ξεκάθαρα, υπάρχουν ασάφειες: π.χ. ένας απότομος θόρυβος μπορεί να ερμηνευτεί ως απειλή (αν κάποιος έχει βιώσει τη βία) ή κάτι το ουδέτερο (π.χ. θόρυβος από εξάτμιση αυτοκινήτου). Οι αντιδράσεις μας αποκαλύπτουν κάτι πιο βαθύ για τον τρόπο που ο εγκέφαλός μας αναλύει και ερμηνεύει το τισυμβαίνει γύρω μας.
Στην κοινωνία μας υπάρχουν πολλές διφορούμενες ασαφείς καταστάσεις π.χ. σας προσπερνά ο προϊστάμενός σας βιαστικά, χωρίς να σας μιλήσει. Αυτή η φαινομενικά απότομη συμπεριφορά του προϊσταμένου μπορεί να ερμηνευτεί ως ενοχλημένος μαζί σας ή ότι απλά άργησε πολύ για μια συνάντηση και βιάζεται. Νέα έρευνα αποδεικνύει ότι ο τρόπος που ερμηνεύουμε αυτά τα μικρά συμβάντα επηρεάζει άμεσα την πορεία της ζωής μας. Λόγω του συνδυασμού γενετικών παραγόντων και προσωπικών εμπειριών μπορούμε να βλέπουμε το ποτήρι είτε μισογεμάτο είτε μισοάδειο. Αυτός ο τρόπος σκέψης καθορίζει και την ανθεκτικότητά μας στις αντιξοότητες της ζωής.
Οι γνωστικοί ψυχολόγοι ξέρουν από καιρό ότι άνθρωποι επιρρεπείς στο άγχος και στην κατάθλιψη συνήθως καταλήγουν σε υπερβολικά αρνητικά συμπεράσματα σε αμφισβητούμενες καταστάσεις.
Σύμφωνα με έρευνες οι γνωστικές προκαταλήψεις είναι η αιτία που δημιουργούνται συναισθηματικές διαταραχές και μένουν περιχαρακωμένες. Η τάση να δίνουμε έμφαση, να αναλύουμε και να συλλογιζόμαστε αρνητικά γεγονότα μπορεί να μας δημιουργήσει τη θεώρηση ενός απειλητικού κόσμου παρά να βλέπουμε την ηλιόλουστη πλευρά της ζωής.
Ο ψυχολόγος Michael Eysenck του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (Mind, Ιαν.2013) προσπάθησε να αξιολογήσει τον τρόπο ερμηνείας γεγονότων, χρησιμοποιώντας ομόηχες λέξεις (στα αγγλικά) με διαφορετικό νόημα, π.χ. οι ομόηχες dye (βαφή)και die (πεθαίνω)ή pane (τζάμι)και pain (πόνος). Ζήτησε από τους αξιολογουμένους να καταγράψουν τις λέξεις.
Οι αγχώδεις άνθρωποι έγραφαν συστηματικά τις αρνητικές έννοιες. Άλλη μέθοδος για ανίχνευση κρυφών προκαταλήψεων είναι να αναβοσβήνουν εικόνες από διαφορετικές σκηνές θυμωμένων και χαμογελαστών ανθρώπων και τους ζητούσαν να πατούν ένα πλήκτρο ανάλογα. Οι συναισθηματικά ευάλωτοι πατούσαν το πλήκτρο πιο γρήγορα στα θυμωμένα πρόσωπα, ενώ οι ανθεκτικοί άνθρωποι στα χαρούμενα πρόσωπα. Αρνητικές προκαταλήψεις στην έμφαση, ερμηνεία και θύμηση συνδέονται με αυξημένη προδιάθεση στο άγχος και στην ανησυχία. Η απαισιόδοξη αντιμετώπιση έχει αρνητικές συνέπειες πάνω μας. Ένας αγχώδης άνθρωπος που καλείται να μιλήσει μπροστά σε ακροατήριο 500 ατόμων θα επικεντρωθεί στους 10 φανερά δυσαρεστημένους παρά στους 490 ικανοποιημένους. Τελικά το άτομο διαμορφώνει μια εχθρική αντίληψη για τον κόσμο και του φταίνε όλοι και όλα. Καταλήγει να βλέπει παντού εχθρούς και συνωμοσίες και γενικά είναι εκτός πραγματικότητας. Φυσικά όσο πιο ψηλά είναι αυτό το άτομο τόσο πιο επικίνδυνο καθίσταται. Ας δούμε λοιπόν το νέο χρόνο αισιόδοξα, ας δούμε το ποτήρι μισογεμάτο. Μπορούμε να πατούμε ακόμα στο αριστερό πόδι, αλλά σύντομα θα αλλάξουμε «πόδι», όπως θα αλλάξουν και πολλά πρόσωπα που έχουμε βαρεθεί να βλέπουμε μπροστά μας. Ο καιρός έχει γυρίσματα τόσο στο μακρόκοσμό μας όσο και στο μικρόκοσμό μας. Στο μακρόκοσμο θα φύγουν οι «ξερόλες», οι ανίκανοι .... Στο μικρόκοσμο θα πάψουν να έχουν «πλάτες» οι κάθε είδους ασχήμιες (αφρικανικές και ταξιδιωτικές), οι διαπλοκές, οι διαβολές, οι υπουλότητες, η αναρρίχηση επί πτωμάτων χωρίς ποτέ να δουλέψουν ...
(Διευθύντρια Μέσης Εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού)
