ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Στις 24 Απριλίου δημοσιεύθηκε στον τύπο ανακοίνωση της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Κύπρου με τίτλο «Πότε θα αλλάξει η εκπαίδευσή μας; Τοποθέτηση και Εισηγήσεις της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Κύπρου». Στην ανακοίνωση γίνονται παρατηρήσεις για την παρούσα κατάσταση της εκπαίδευσης της Κύπρου και εισηγήσεις για βελτίωσή της. Οι κυριότερες παρατηρήσεις της είναι ότι:
α) η εκπαίδευση της Κύπρου είναι μια ακραία έκτροπη περίπτωση,
β) αποτελεί ένα από τα πιο πολυδάπανα σχολικά συστήματα στην Ευρώπη,
γ) τα επιτεύγματα των μαθητών μας είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη,
δ) έχει πολύ χαμηλό αριθμό εργασίμων ημερών σε σύγκριση με το μέσο όρο των σχολείων της Ευρώπης και
ε) δαιμονοποιεί κάθε μορφή αξιολόγησης ως αναξιόπιστη και αντιεργατική με αποτέλεσμα να επιβάλλεται ισοπέδωση.
Οι κυριότερες εισηγήσεις της για βελτίωσή είναι:
α) να θεμελιωθεί επιστημονικά η λειτουργία της εκπαίδευσης με τη χρήση επιστημονικά σχεδιασμένων εργαλείων που να παρέχουν αξιόπιστες μετρήσεις, ώστε να προσδοθεί δομή και στήριξη στη διδακτική και μαθησιακή εμπειρία και να ξεφύγει από τις τυχαίες ή ευκαιριακές επιλογές,
β) βασικοί στόχοι της εκπαίδευσης να είναι να βοηθηθούν οι μαθητές να προοδεύουν, να δημιουργούν, να σκέφτονται αυτόνομα, να εκφράζονται ελεύθερα και κριτικά, και να συμβάλλουν στην επιστήμη, την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, και
γ) να επιδιώκεται η ποιοτική μάθηση και η πρόοδος των μαθητών και όχι απλώς η εργοδότησή τους.
Υποβάλλει επίσης πιο εξειδικευμένες εισηγήσεις όπως την ανάγκη να γίνει η εκπαίδευση ανταγωνιστική και να αναβαθμισθούν τα ελάχιστα προαπαιτούμενα προσόντα για υποψήφιους εκπαιδευτικούς.
Από τις δημοσιεύσεις που ακολούθησαν φάνηκε ότι οι παρατηρήσεις και εισηγήσεις της Συγκλήτου έτυχαν πολύ αρνητικής υποδοχής από πολλούς εκπαιδευτικούς δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης. Όπως αναμενόταν, οι απαντήσεις δεν αφορούσαν στα ουσιαστικά θέματα της ανακοίνωσης, όπως θέματα στόχων και μέσων. Μερικοί έκαναν σύγκριση του αριθμού των ημερών λειτουργίας των πανεπιστημίων με τις ημέρες λειτουργίας των σχολείων για να αποδείξουν ότι το Πανεπιστήμιο λειτουργεί πολύ λιγότερες μέρες, και των απολαβών των καθηγητών του πανεπιστημίου με τους μισθούς των εκπαιδευτικών δημοτικής και μέσης για να αποδείξουν ότι οι απολαβές των πανεπιστημιακών είναι πολύ μεγαλύτερες. Άλλοι μίλησαν για ανεφάρμοστες θεωρίες και πράγματα που είναι εύκολα να λέγονται αλλά δύσκολα εφαρμόζονται. Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι δυστυχώς η παρέμβαση της Συγκλήτου δεν είχε την προσδοκώμενη απήχηση μεταξύ των εκπαιδευτικών. Βέβαια είναι πιθανό σ’ αυτό να συνέβαλε και η ατυχής συγκυρία. Πρέπει να ομολογηθεί ότι η παρούσα είναι μια δύσκολη εποχή για τους εκπαιδευτικούς. Πέρα από ην οικονομική κρίση και την αποκοπή μισθών, μερικοί αντιμετωπίζουν τον εφιάλτη να μη διοριστούν τον επόμενο χρόνο λόγω αλλαγών στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα. Όλα αυτά δημιουργούν πίεση και ανασφάλεια και οδηγούν φυσιολογικά τους εκπαιδευτικούς σε αμυντική στάση και απόρριψη κάθε κριτικής εναντίον τους. Παρόλα αυτά θα ανέμενε κανείς τουλάχιστο μια όχι τόσο αρνητική στάση.
Ενόψει αυτής της αρνητικής υποδοχής πιστεύω πως είναι ανάγκη η Σύγκλητος να διερωτηθεί αν η προσέγγιση που ακολούθησε στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν η ενδεδειγμένη. Έχω την εντύπωση πως η Σύγκλητος ακολούθησε την προσέγγιση της Αλογόμυγας, την προσέγγιση που εισηγήθηκε στο ομότιτλο βιβλίο του ο πρώην Πρύτανης Στ. Ζένιος ως τη σωστή στάση του πανεπιστημίου έναντι της κοινωνίας, τη μέθοδο δηλαδή της δημόσιας αυστηρής κριτικής, κατά το πρότυπο του Σωκράτη, για τα λάθη και τις αδυναμίες της, ώστε αυτή να αποβάλει τις πλάνες, τις λανθασμένες παραδοχές και βεβαιότητες και τις αντιεπιστημονικές της εμμονές και ιδεοληψίες. Πιστεύω πως ο στόχος είναι σωστός αλλά η προσέγγιση λανθασμένη. Η σωστή σήμερα προσέγγιση του πανεπιστημίου, ιδιαίτερα προς τους εκπαιδευτικούς, πιστεύω πως πρέπει να είναι εκείνη του φάρου και του συμπαραστάτη.
Ένας τέτοιος ρόλος θα ήταν περισσότερο συμβατός προς τον κύριο ρόλο του πανεπιστημίου-κάθε πανεπιστημίου- να επιδιώκει συνεχώς την αλήθεια με την παραγωγή καινούργιας γνώσης και να προσπαθεί για την όσο το δυνατό ευρύτερη διάδοσή της με διάφορα μέσα(δημοσιεύσεις, ανακοινώσεις, συνέδρια, ημερίδες, σεμινάρια). Η προσέγγιση του φάρου και του συμπαραστάτη των εκπαιδευτικών θα μπορούσε να περιλαμβάνει τα εξής τέσσερα μέτρα:
α) τη δημιουργία καναλιών για συστηματική ενημέρωση των εκπαιδευτικών από τους πανεπιστημιακούς για τα πορίσματα της εκπαιδευτικής έρευνας, τόσο της δικής τους όσο και άλλης σχετικής, για θέματα φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας, γνωσιολογίας, αλλά και μεθοδολογίας και αξιολόγησης των επιτευγμάτων των μαθητών,
β) την ευρεία συζήτηση μαζί τους σε εργαστήρια και σεμινάρια των ευρύτερων προεκτάσεων στη ζωή και στην πράξη της νέας γνώσης,
γ) την πρόσκληση προς εκπαιδευτικούς να εμπλακούν εθελοντικά στις έρευνες που διεξάγουν και
δ) την εμπλοκή πανεπιστημιακών σε ομίλους και ομάδες εργασίας των εκπαιδευτικών. Οι προτεινόμενοι αυτοί τρόποι εργασίας συνάδουν με την προτεινόμενη από τη Σύγκλητο πρόταση για διασύνδεση των σχολικών μονάδων με τα πανεπιστήμια με τελικό στόχο όχι μόνο την ενημερότητά τους αλλά και την ανάληψη από κάθε σχολική μονάδα της ευθύνης για την αξιόπιστη τεκμηρίωση της μαθησιακής προόδου για κάθε μαθητή.
Είναι φανερό ότι οι τρόποι αυτοί είναι άτυποι και θέτουν τη συνεργασία εκπαιδευτικών –πανεπιστημιακών πάνω σε νέα βάση, η οποία θα τονίζει τη συναδελφικότητα και τη συνεργασία παρά την αφ’ υψηλού διατύπωση κρίσεων και επικρίσεων για μειονεκτήματα και ελλείψεις και τη δημοσίευση μανιφέστου. Πιστεύω επίσης πως μια τέτοια προσέγγιση συνάδει περισσότερο με το πνεύμα της νεοτερικής εποχής μας και γι αυτό έχει πολύ περισσότερες ελπίδες επιτυχίας. Ανταποκρίνεται επίσης στη σοβαρότητα της σημερινής κατάστασης. Εδώ που έφτασαν τα πράγματα θα πρέπει όλοι, ανεξάρτητα από τη βαθμίδα στην οποία υπηρετούμε, να ανασκουμπωθούμε για να διασώσουμε ό,τι μπορεί να διασωθεί.
*Πρώην αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου
