Ανθρωπιστικές Σπουδές: Κρίση και Κάθαρση


 ΤΗΣ ΑΥΡΑΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ  

 Εδώ και αρκετά χρόνια, επανέρχεται όλο και πιο πιεστικό το ερώτημα για το μέλλον των ανθρω­πιστικών σπουδών, όχι μόνο στον ελλη­νόφωνο χώρο αλλά και διεθνώς. Σε μία αμείλικτη αγορά ερ­γασίας, όπου δίνεται αποκλειστική έμφαση στις μετρήσιμες δεξιότητες και στα πρα­κτικά προσόντα των υποψηφίων, όλο και περισσότεροι νέοι επιλέγουν κατευθύνσεις σπουδών που θεωρούν ότι θα τους εξα­σφαλίσουν ευκολότερα εργοδότηση. Οι ανθρωπιστικές επιστήμες αποτελούν ίσως το μεγαλύτερο θύμα αυτής της σταδιακής αξιολογικής μεταβολής: η εμπορευματο­ποίηση της γνώσης φαίνεται να καθιστά τη μελέτη τομέων, όπως η ιστορία, οι γλώσ­σες, το θέατρο, ο πολιτισμός, λιγότερο ελ­κυστική, αν όχι ουτοπική. Το αποτέλεσμα είναι οι ολοένα χαμηλότεροι αριθμοί εγ­γεγραμμένων φοιτητών στα σχετικά προ­γράμματα σπουδών και, κατ’ επέκταση, η κλιμακούμενη απροθυμία των ακαδημαϊ­κών ιδρυμάτων να χρηματοδοτήσουν την έρευνα και τη διδασκαλία στις ανθρωπιστι­κές επιστήμες.

Αναζητώντας μια νέα, δυναμική ακαδη­μαϊκή ταυτότητα, που να ενσωματώνει με δημιουργικό τρόπο κεντρικούς θεματικούς άξονες των ανθρωπιστικών επιστημών, πολλά πανεπιστήμια ανά τον κόσμο υιοθε­τούν ευέλικτες λύσεις. Για παράδειγμα, εν­θαρρύνουν τη δημιουργία νέων προγραμ­μάτων σπουδών, που αφενός μπορούν να διευρύνονται, ώστε να αντικατοπτρίζουν τα μεταβαλλόμενα ενδιαφέροντα των φοι­τητών, και αφετέρου ενσωματώνουν κατε­ξοχήν ανθρωπιστικά προτάγματα —κριτι­κή σκέψη, αντικειμενική ανάλυση, (επανα) σύνθεση ιστορικών δεδομένων, καλλιέρ­γεια εννοιολογικών μηχανισμών— σε ένα μοντέλο εκπαίδευσης προσανατολισμένο κυρίως προς τις προκλήσεις της σύγχρο­νης ψηφιακής κοινωνίας.

Μπορούν η διεπιστημονικότητα και η δια­θεματικότητα να θεραπεύσουν, έστω και εν μέρει, την κρίση των ανθρωπιστικών σπουδών; Σε έναν κόσμο συνδέσεων, επαφών και δικτύωσης, κάτι τέτοιο φαντά­ζει λογικό, καθώς οι προσεγγίσεις αυτές φαίνεται να καταργούν τον παρωχημένο απομονωτισμό των επιμέρους επιστημονι­κών περιοχών. Για παράδειγμα, ανάλογα με τις ανάγκες και τη ζήτηση της κάθε ακα­δημαϊκής κοινότητας, η λογοτεχνία μπορεί να συνδυαστεί με τη μετάφραση, η φιλοσο­φία με τη βιολογία, την πληροφορική και τα μαθηματικά, και η τέχνη με την πολιτιστική διαχείριση.

Οι ανθρωπιστικές επιστήμες μπορούν και οφείλουν να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στην πανεπιστημιακή αλλά και τη δη­μόσια ζωή. Οι σπουδές της ιστορίας, της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας, των γλωσ­σών, των εικαστικών και των παραστατι­κών τεχνών έχουν επί αιώνες τροφοδοτή­σει και νοηματοδοτήσει όλες τις διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης. Ενώ τα κριτήρια της παραγωγικότητας και της εμπορικής εκμετάλλευσης αναπτύσσονται με όλο και πιο επιθετικό τρόπο στον οικονομικό και ακαδημαϊκό σχεδιασμό των πανεπιστημί­ων, οι ανθρωπιστικές σπουδές ως βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της κριτικής σκέψης και της επικοινωνίας μπορούν να αντισταθούν στο ρεύμα αυτό. Πόσο πολιτική είναι η σκέψη μας, όταν σχετικοποιούμε την αξία της ιστορίας; Πώς μπορούμε να ισχυριζό­μαστε ότι καταλαβαίνουμε τον κόσμο, όταν εύκολα διαγράφουμε τη μελέτη των γλωσ­σών και τη λογοτεχνία των λαών από τον ορίζοντα σπουδών των νεώτερων γενιών; Τέλος, πώς θα είμαστε σε θέση να αντιστα­θούμε στη μαζικότητα και την ισοπέδωση, αν έχουμε ήδη αμφισβητήσει όλα εκείνα τα αντιληπτικά εργαλεία που θα μας επι­τρέψουν κατανοήσουμε την εξάπλωση της τεχνολογίας, διαχωρίζοντας τα θετικά από τα αρνητικά της στοιχεία;

Οι απαντήσεις που ο καθένας μας καλείται να δώσει σε αυτά τα ερωτήματα οφείλουν να είναι τολμηρές, όσο και γενναιόδωρες. Ως μέλη της Σχολής των Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύ­πρου, είμαστε καθημερινά αντιμέτωποι με την πρόκληση να αναζητήσουμε και πάλι τα συστατικά στοιχεία της κοινωνίας μας στον πυρήνα της ιδεολογικής, πνευματι­κής, πολιτιστικής και πολιτισμικής ζωής, δηλαδή στη μελέτη της ανθρώπινης υπό­στασης σε όλες τις δημιουργικές εκφάνσεις της.

*Λέκτορας στο Μετα­πτυχιακό Πρόγραμμα Θεατρικές Σπουδές στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο και συντο­νίστρια στη Θ.Ε. ΘΣΠ51




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










438