Απαγωγή παιδιού. Βασικά μέτρα ασφάλειας προληπτικά στο νηπιαγωγείο

ΤΗΣ ΛΟΥΚΙΑΣ ΒΟΥΡΓΙΑ-ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ*

Η πρόσφατη πρωτοφανής απαγωγή των δύο εντεκάχρονων παιδιών από το Δημοτικό Σχολείο Καμάρων καθήλωσε όλη την Κύπρο. Τα παιδιά μας είναι απληροφόρητα, μη υποψιασμένα. Η βασική εκπαίδευση για να μην απομακρύνονται τα παιδιά με αγνώστους και να κινδυνεύουν ν’ απαχθούν, θα πρέπει ν’ αρχίζει προφανώς από το σπίτι. Οι καταστάσεις δε τώρα επιβάλλουν, όπως ενταχθεί πλέον η ανάλογη εκπαίδευση των μαθητών και στα προγράμματα Ασφάλειας και Υγείας του Υπουργείου Παιδείας.

Το νηπιαγωγείο ως πρώτη βαθμίδα της εκπαίδευσης, καλείται σήμερα να συνεισφέρει τόσο στην ενδυνάμωση των παιδιών ώστε να είναι κατά το δυνατόν υποψιασμένα, όσο και να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την ασφάλεια των παιδιών.

Τι μπορεί πρακτικά να κάνει μια νηπιαγωγός; Ας δούμε πιο κάτω μερικές εισηγήσεις:

1. Ερχόμενα τα παιδιά στο νηπιαγωγείο συναποφασίζουμε τους κανόνες της τάξης, τον κώδικα συμπεριφοράς της τάξης, τον κώδικα συμπεριφοράς του σχολείου. Ευθύνη του εκπαιδευτικού της τάξης το πρώτο, ευθύνη της Διεύθυνσης το δεύτερο, σε συνεργασία πάντα με τους εκπαιδευτικούς. Από τις πρώτες μέρες.

2. Όπως λοιπόν λέμε «συγυρίζω τα παιχνίδια μου», «βάζω στη θέση του το κάθε τι», «ψηλώνω το χεράκι μου» κλπ, μπαίνει αβίαστα, με παιγνιώδη μορφή διδασκαλίας και ο κανόνας «Δεν μιλώ με αγνώστους». 

Παίζοντας, μέσα από την επεξεργασία κατάλληλων παραμυθιών, καταλήγουμε  στα πιο κάτω:

• «Άγνωστος είναι οποιοσδήποτε δεν τον γνωρίζουμε. Εάν κάποιο άγνωστο πρόσωπο πλησιάσει τα κάγκελα του σχολείου δεν τρέχουμε να δούμε τι θέλει. Φωνάζουμε τη δασκάλα μας.
• Αν κάποιος άγνωστος μας προσεγγίσει και θέλει να μας κεράσει καραμέλες, σοκολάτες ή οποιεσδήποτε άλλες λιχουδιές ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ. Δεν παίρνουμε τίποτα από αγνώστους.
• Δεν πάμε να βοηθήσουμε σε τίποτα αγνώστους. Αν θέλουν, να πάνε να ζητήσουν βοήθεια από ένα μεγάλο πχ τη δασκάλα μας, την Αστυνομία κλπ.
• Δεν φεύγουμε ποτέ από το σχολείο για να πάμε με αγνώστους. Αν δούμε κάποιο παιδάκι να φεύγει από το σχολείο, τρέχουμε αμέσως να το πούμε στη δασκάλα μας.
• Κι αν μας πουν να πάμε μαζί να δούμε κανένα όμορφο σκυλάκι ή γατάκι, να το θυμόμαστε: ΠΟΤΕ ΜΑ ΠΟΤΕ δεν ακολουθούμε άγνωστα πρόσωπα.
• Όταν βρισκόμαστε στην αυλή, δεν απομακρυνόμαστε από τον χώρο όπου βρίσκονται τα άλλα παιδιά και οι δασκάλες μας. Πάντα να βρισκόμαστε μαζί με άλλους, ποτέ μόνα μας».

Αναρτούμε τους κανόνες για ορθή συμπεριφορά σε σχέση με «αγνώστους» σε ξεχωριστό μέρος στην τάξη. Ανατρέχουμε σ΄ αυτούς όποτε χρειαστεί, για υπενθύμιση, νουθεσία, προβληματισμό. Σταδιακά συσχετίζουμε το θέμα με κανόνες ορθής συμπεριφοράς για την ασφάλειά μας, κατά το παιχνίδι στο πάρκο, στο σπίτι, στο πολυκατάστημα  κλπ.

Εννοείται ότι η νηπιαγωγός απλά «αγγίζει » το θέμα, λόγω της ηλικίας των παιδιών, αλλά  ταυτόχρονα τα ενισχύει, δίνοντας ορθές κατευθύνσεις  συμπεριφοράς ώστε να είναι κάπως υποψιασμένα. Προσέχουμε ώστε να ενημερώσουμε μεν τα παιδιά για τους κινδύνους που εγκυμονούν, χωρίς βέβαια να τα τρομάξουμε.

Ενημερώνουμε τους γονείς για τις προσπάθειές μας και ζητούμε και τη δική τους ενεργητική συμβολή.

3. Όταν μπαίνει νέο άγνωστο πρόσωπο στην τάξη, η νηπιαγωγός προβαίνει άμεσα σε συστάσεις πχ ο κ. τάδε ..ο Δήμαρχος … ο κοινοτάρχης… η  κ. τάδε η Επιθεωρήτρια… κλπ. Μας αγαπούν και ήλθαν να δουν τι κάνουμε..Να τους χαιρετίσουμε. Έτσι το παιδί μαθαίνει ότι μπορούν να μιλούν σ΄ αυτά τα πρόσωπα, εφόσον τα έχει συστήσει η δασκάλα τους. Δεν είναι πλέον «άγνωστοι». Σιγά σιγά ξεκαθαρίζει  στο μυαλό των παιδιών τι εστί «άγνωστος» σε αντιδιαστολή με το τι είναι «γνωστός». «Γνωστός» είναι μόνον αυτός που μας τον /την συστήνουν η μάμα, η δασκάλα, ο παππούς, η γιαγιά κλπ, δηλαδή τα πρόσωπα στο δικό μας περιβάλλον, που αγαπούμε και μας φροντίζουν, που γνοιάζονται για μας.

4. Από την πρώτη μέρα συστήνουμε στα παιδιά της κάθε τάξης, τη δασκάλα, τη βοηθό, τη συνοδό, τη διεύθυνση. Επιμένουμε πάντα μέσα από το παιχνίδι ώστε τα παιδιά να μάθουν ποιος είναι τι. Η κ. τάδε είναι η…Να το προσέξουμε ιδιαίτερα. Μας διαφεύγει. Πολλές φορές στο νηπιαγωγείο ρωτάς ένα παιδί πώς λένε τη δασκάλα σου και σου λέει όνομα άλλου μέλους του προσωπικού. Ακόμη, μόλις τα παιδιά προσαρμοστούν, συστήνουμε όλο το προσωπικό.

5. Μια άλλη καλή πρακτική είναι, όταν τα παιδιά παίζουν στην αυλή, πλησιάζοντας για να τα βοηθήσουμε, να λέμε πάντα το όνομά μας. Στόχος είναι, το παιδί να γνωρίσει από την αρχή όλο το προσωπικό του σχολείου και να το εμπιστεύεται.

6. Η παιδονομία ήταν ανέκαθεν απαραίτητη, σήμερα όμως καθίσταται πάρα πολύ σημαντική. Θα πρέπει αρχικά να καθοριστούν τα σημεία όπου θα βρίσκονται οι παιδονόμοι, ώστε να ελέγχονται κατά το δυνατόν όλα τα σημεία της αυλής. Να’ ναι ξεκάθαρο ότι ο χ συγκεκριμένος χώρος είναι υπό την ευθύνη της χ παιδονόμου.

Πρώτιστα δίνονται σαφείς οδηγίες από τη διεύθυνση για τα πιο κάτω: 

• Οι παιδονόμοι δεν κάνουν πηγαδάκια για να συνομιλήσουν μεταξύ τους και να χαρούν την παρέα, γιατί η ώρα της παιδονομίας είναι πάρα πολύ σημαντική για την υγεία και την ασφάλεια των παιδιών.
• Δεν ξεχνιόμαστε ποτέ στον καφέ κι αφήνουμε τα παιδιά έξω μόνα τους. Δεν βγαίνουν πρώτα τα παιδιά και μετά οι παιδονόμοι.
• Δεν καθυστερούμε στην τάξη για δικές μας δουλειές.
• Η νηπιαγωγός βγαίνει πάντα μαζί με τα παιδιά. Το μάτι της άγρυπνο, πάνω από τα παιδιά. Δεν μιλά στα κινητά, παρατηρεί για τυχόν κινδύνους. Δεν τρώει, δεν πίνει και εννοείται δεν καπνίζει.

  Όσον αφορά ακόμη την παιδονομία, όταν έχουμε εκδηλώσεις, προβαίνουμε σε πολύ προσεκτική οργάνωση και διευκρινίζουμε πλήρως τις ευθύνες του καθενός. Προπάντων σε μικρά νηπιαγωγεία, η επιτήρηση των παιδιών ποτέ δεν αφήνεται σε πρόσωπα μη έμπειρα που ήλθαν πχ για εξάσκηση. Το σταθερό προσωπικό παιδονομεί, ο ρόλος των φοιτητριών είναι επικουρικός. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή. 

 Σε περίπτωση αλλαγής της ώρας του υπαίθριου παιχνιδιού, εξάπαντος λαμβάνουμε πρόνοια για την παιδονομία.

7. Να το θυμόμαστε: Ποτέ τα παιδιά δεν μένουν μόνα τους στην αυλή. Είναι απαραίτητο να επιβλέπονται με ικανοποιητικό αριθμό παιδονόμων (δασκάλων/ βοηθών), ( ουλάχιστον ένα πρόσωπο ανά τάξη).

8. Εκτός απροόπτου, ακολουθούμε αυστηρά το πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας, το οποίο είναι ορθά δομημένο σύμφωνα με τις ανάγκες αυτής της ηλικίας και σαφέστατα προάγει την υγεία και ασφάλεια των παιδιών. Βγαίνουμε στην αυλή, στην ώρα μας, στις  10.05 ή και λίγο νωρίτερα. Τα παιδιά σε γραμμούλα. Τα  μετρούμε.  Μπαίνουμε στην τάξη και πάλι σε γραμμούλα, αφού έχουμε  μετρήσει ξανά  τα παιδιά. Γιατί, όπως μας έλεγε η μακαριστή Επιθεωρήτριά μας   Λητώ Παπαχριστοφόρου, η καλή νηπιαγωγός κάθε 20 λεπτά μετρά τα παιδιά.

9. Η διεύθυνση του νηπιαγωγείου κάθε πρωί, με το καλημέρα,  βγαίνει μια βόλτα στην αυλή κι ελέγχει για τυχόν κινδύνους. Προς μεγάλη μου έκπληξη, ένα πρωί σε νηπιαγωγείο πόλης της Κύπρου, είχαμε ανακαλύψει , ότι στην περίφραξη, τα ττέλια πίσω από συστάδα θάμνων είχαν κοπεί το προηγούμενο βράδυ και είχε δημιουργηθεί μια αρκετά μεγάλη τρύπα που χωρούσε παιδί να βγει στον αυτοκινητόδρομο ή και κάποιος να εισέλθει κρυφά στον χώρο του σχολείου.

10. Η διεύθυνση εξασφαλίζει πολύ καλή ορατότητα στον υπαίθριο χώρο, με το ανάλογο κλάδεμα δέντρων και θάμνων.

11. Στην αυλή  καθορίζουμε το μέρος για παιχνίδι. Αποκλείουμε τους χώρους όπου  δεν υπάρχει έλεγχος. Εξ αρχής εντοπίζουμε σημεία στην αυλή ή  στην περίφραξη  όπου μπορεί να κρυφτούν παιδιά και να διαφύγουν από το οπτικό μας πεδίο. Ελέγχουμε προσεκτικά την περίφραξη και ζητούμε αναλόγως διορθωτικά μέτρα.

12. Μαθαίνουμε τα παιδιά ότι για να φύγουν από την αυλή και να μπουν στην τάξη για να πάνε στην τουαλέτα, ζητούν άδεια από την παιδονόμο / δασκάλα τους και τελειώνοντας επιστρέφουν για να της το αναφέρουν .  Καλύτερα αναθέτουμε σε κάποιο πρόσωπο να τα συνοδεύσει/ελέγχει ότι είναι ασφαλή. Ζητούμε από τη Σχολική Εφορεία να κτιστούν αποχωρητήρια  στην αυλή για καλύτερο έλεγχο των παιδιών.

13. Πηγαίνοντας σ΄ ένα νέο σχολείο, η διεύθυνση καλό είναι να γνωρίσει όχι μόνο το προσωπικό, τους γονείς, τα παιδιά, τη Σχολική Εφορεία  κλπ αλλά και τυχόν γείτονες, οι οποίοι μπορούν είτε ν΄ αποτελέσουν μελλοντικά «φίλιες δυνάμεις » ή και να ληφθούν μέτρα γι’ ασφάλεια των παιδιών από τυχόν κακοποιά στοιχεία.

14.  Έχουμε σταθερή θέση  στον κύκλο στην τάξη για κάθε παιδί, πάντα σε  συνεργασία  μαζί τους. Σύμφωνα με έγκριτη Αμερικανίδα παιδαγωγό, αυτό το μέτρο είναι πάρα πολύ σημαντικό για την ασφάλεια των παιδιών.  Γιατί αυτό μας βοηθά αμέσως να εντοπίσουμε ότι ένα παιδί λείπει από την τάξη και  ποιο είναι αυτό το παιδί. Περαιτέρω σαφώς βοηθά το παιδί να νιώθει ψυχοσυναισθηματική ασφάλεια εφόσον γνωρίζει ποια είναι η θέση του. Κάνει ευκολότερα φίλους προπάντων στην αρχή που είναι πιο συμμαζεμένο. Το είδα και σε Ουγγαρέζικα νηπιαγωγεία. Για να μην αδικηθεί δε κανένα παιδί, όπως η τάξη κάθεται περίπου σε σχήμα Π , φροντίζουμε ώστε κάθε τρίμηνο οι τρεις σειρές να μετακινούνται, ώστε όλα τα παιδιά για ένα τρίμηνο να κάθονται στο κέντρο, εξασφαλίζοντας έτσι ισότιμα την προσοχή του εκπαιδευτικού. Είναι ένα δίκαιο μέτρο.

15. Η αρμονική συνεργασία σχολείου- οικογένειας θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ. Μαζί με τους γονείς συμφωνείται ποιος θα είναι ο χώρος  παραλαβής / αποχώρησης, πότε τα κάγκελα  κλείνουν / ανοίγουν κλπ.  Οι γονείς ενημερώνουν πρωί-πρωί όταν το παιδί τους δεν θα πάει στο σχολείο   και εάν θα παραλάβει το μωρό νωρίτερα άλλο συγγενικό πρόσωπο. 

16. Το νηπιαγωγείο συνεργάζεται στενά με τον Αστυνομικό της γειτονιάς και τον ψυχολόγο του σχολείου  για επιμόρφωση και επαγγελματική ενημέρωση γονιών-παιδιών.

   Είπαμε τ΄ αυτονόητα. Χρειάζεται όμως κι αυτό, εφόσον η συντριπτική πλειοψηφία των Δημόσιων Νηπιαγωγείων στελεχώνεται, όσον αφορά τη διεύθυνση, με απλές νηπιαγωγούς, αρκετές φορές εντελώς άπειρες.

Οι κίνδυνοι είναι πραγματικοί. Το κάθε σχολείο καλείται σήμερα να ενδυναμώσει τα παιδιά ώστε να είναι υποψιασμένα και παράλληλα να πάρει όλα τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης, για να εξασφαλίσει την ασφάλεια των μικρών παιδιών κατά το ανθρωπίνως δυνατόν.

*Πρώην  Επιθεωρήτρια  Δημοτικής Εκπαίδευσης  (Για τα Νηπιαγωγεία)