ΤΗΣ ΖΗΝΑΣ ΠΟΥΛΛΗ*
Γεννήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 1404 προφανώς κάτω από κακούς οιωνούς, αφού τον έπληξαν πλήθος αλλεπάλληλες συμφορές. Υπήρξε άτυχος σε όλες τις φάσεις της ζωής του.
Ο Κωνσταντίνος πρωτοπαντρεύτηκε σε ηλικία 24 χρονών, τον Ιούλιο του 1428, την ευγενικής καταγωγής Μαγδαληνή. Η νεαρή σύζυγος πέθανε τον επόμενο χρόνο. Σε ηλικία 36 ετών, ανταποκρινόμενος στην παραίνεση του αυτοκράτορα αδελφού του Ιωάννη, που δεν είχε διάδοχο, έκαμε δεύτερο γάμο με την Αικατερίνα κόρη του Λατίνου δυνάστη της Λέσβου, για να εξασφαλιστεί κληρονόμος για τον αυτοκρατορικό θρόνο. Όταν κατέπλευσε στη Λέσβο με την έγκυο σύζυγό του, εγκλωβίστηκε και πολιορκήθηκε επί ένα μήνα από τους Τούρκους. Υπάρχει ισχυρισμός ότι οι Τούρκοι υποκινήθηκαν από τον αδελφό του Δημήτριο, ο οποίος διεκδικούσε το θρόνο της Κωνσταντινούπολης. Η Αικατερίνα τρομοκρατήθηκε, απέβαλε και πέθανε ως συνέπεια επιπλοκών.
Μετά το θάνατο του αυτοκράτορα Ιωάννη το 1449, ο Κωνσταντίνος στέφθηκε αυτοκράτορας σε ηλικία 45 χρονών. Δυο χρόνια και λίγους μήνες μετά το θάνατο του Ιωάννη Παλαιολόγου, πέθανε (3/2/1451) ο φοβερός εχθρός των χριστιανών ισχυρός σουλτάνος Μουράτ. Ανακηρύχθηκε διάδοχος ο μεγαλύτερος εν ζωή γιός του, ο 21χρονος Μωάμεθ Β’, μετέπειτα πορθητής της Κωνσταντινούπολης. Επρόκειτο για το γιο χριστιανής σκλάβας, έναν ακάθεκτο φιλοπόλεμο νέο.
Μετά τη στέψη ο Κωνσταντίνος έστειλε τον έμπιστο φίλο και γραμματέα του, το χρονογράφο Γεώργιο Φραντζή για διαπραγματεύσεις με σκοπό να παντρευτεί για τρίτη φορά. Μόλις πληροφορήθηκε το θάνατο του Μουράτ, ο Φραντζής πρότεινε γάμο με τη Χριστιανή χήρα του σουλτάνα Μαρία ή Μάρω Βράκοβιτς, η οποία καταγόταν από τον οίκο των Κομνηνών και ήταν κόρη της αδελφής του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Καλοϊωάννη και του κράλη της Σερβίας. Επρόκειτο για ένα παράδοξο συνοικέσιο, αλλά από πολιτικής άποψης πολύ σωστό. Ο πατέρας της ο κράλης της Σερβίας θα γινόταν πολύτιμος σύμμαχος της αυτοκρατορίας, αλλά και ο νεαρός σουλτάνος πολύ πιθανόν να σεβόταν το σύζυγο της χήρας του ίδιου του πατέρα του. Όμως, η σουλτάνα απέρριψε το γάμο και αποσύρθηκε στον πατέρα της (Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, G. Schlumberger, 2002).
Αμέσως, ο ανυπόμονος σουλτάνος ξεκίνησε την κατασκευή φρουρίου στα στενά του Βοσπόρου, που έλεγχε τον επισιτισμό της πόλης (Αύγουστος 1452). Ταυτόχρονα χιλιάδες πολεμιστές παρατάχθηκαν μπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Ο κάθε στρατιώτης έπαιρνε τη θέση του και υποχώρηση ή λιποταξία ισοδυναμούσε με θάνατο. Το σημαντικότερο σώμα του στρατού του Μωάμεθ αποτελούσαν οι γενίτσαροι (παιδιά χριστιανών) οι oποίοι ήταν άριστα εκπαιδευμένοι και πειθαρχημένοι. Το μεγαλύτερο όμως πλεονέκτημα του Τούρκου πολιορκητή ήταν το τεράστιο κανόνι που κτυπούσε συνεχώς και κατέστρεφε τα τείχη, τα οποία ξανάκτιζαν τα γυνακόπαιδα όλη νύχτα ώστε να ξεκουράζονται οι άντρες. Οι κάτοικοι της Πόλης έβλεπαν την ατέλειωτη στρατιά και ήξεραν ότι δεν υπήρχε βοήθεια από πουθενά. Όμως αποφάσισαν να πολεμήσουν μέχρι εσχάτων, στηρίζοντας το βασιλιά τους που αρνούνταν να παραδώσει την Πόλη. Ο λαός προσευχόταν και έκαμνε συνεχώς λιτανείες των εικόνων και των λειψάνων των αγίων. Η τελευταία λειτουργία τελέσθηκε στην Αγία Σοφία στις 28 Μαΐου 1453, όπου προσευχήθηκαν για τη σωτηρία της Βασιλεύουσας. Ο βασιλιάς απευθύνθηκε στο λαό και, αφού τους μίλησε, τους αγκάλιασε και τους ζήτησε να τον συγχωρέσουν αν τους έβλαψε ποτέ. Ακολούθως, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έφυγε πάνω στο άλογό του, για να επιθεωρήσει τα ρήγματα στα τείχη.
Τις πρώτες πρωϊνές ώρες της Τρίτης, 29ης Μαΐου, άρχισε σφοδρή επίθεση απο στεριά και θάλασσα. Από ένα άνοιγμα στα τείχη μπήκαν οι βάρβαροι στην Πόλη. Ο Κωνσταντίνος αντιλήφθηκε ότι έφτασε το τέλος. Έβγαλε την αυτοκρατορική του στολή, αφήνοντας τα ερυθρά πέδιλα με τους χρυσούς δικέφαλους αετούς, και αναφώνησε, ας βρεθεί ένας χριστιανός να μου πάρει το κεφάλι αφού έπεσε η Πόλη. Κρατώντας το σπαθί του όρμησε στους βαρβάρους και χάθηκε μαχόμενος μαζί με τους πιστούς στρατιώτες του. Τελικά του πήραν το κεφάλι, αφού βρήκαν μόνο το αποκεφαλισμένο σώμα του, που αναγνωρίστηκε από τα πέδιλά του.
Ένας άτυχος αλλά γενναίος βασιλιάς, που πέθανε πρόωρα χωρίς παιδιά.
Το λαϊκό τραγούδι λέει: «…πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά μας είναι»
*Διευθύντρια Μέσης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού
