Την ανάγκη όπως αυξηθούν σταδιακά οι πόροι που διατίθενται για έρευνα και καινοτομία τόσο από το δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα, υπογράμμισε σε συνέντευξή του στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΚΥΠΕ) ο Γενικός Διευθυντής Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ) Δρ Βασίλειος Τσάκαλος, σημειώνοντας ότι επενδύοντας στην έρευνα και την καινοτομία τόσο οι επιχειρήσεις όσο και ολόκληρη η χώρα γίνονται πιο ανταγωνιστικές μέσω της αύξησης της παραγωγικότητας, της εισαγωγής νέων προϊόντων και υπηρεσιών καθώς και της αντιμετώπισης δύσκολων κοινωνικών προκλήσεων.
Σε συνέντευξή του στο ΚΥΠΕ με την ευκαιρία της Εβδομάδας Έρευνας και Καινοτομίας που διοργανώνει το ΙΠΕ μεταξύ 24-28 Νοεμβρίου, με χορηγό επικοινωνίας το Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο κ. Τσάκαλος είπε ότι σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, όταν γίνει αναγωγή του αριθμού των δημοσιεύσεων - στα καλύτερα επιστημονικά περιοδικά του κόσμου - ως προς τον αριθμό ερευνητών, η Κύπρος είναι πρώτη με μεγάλη διαφορά συγκριτικά με όλες τις χώρες της Κεντρικής, Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης και στα ίδια ή και ψηλότερα επίπεδα με τις ανεπτυγμένες χώρες της Βορείου και Δυτικής Ευρώπης.
Εβδομάδα Έρευνας και Καινοτομίας 24-28 Νοεμβρίου 2014
Αναφερόμενος στην εβδομάδα Έρευνας και Καινοτομίας, είπε ότι στόχος είναι όπως η Έρευνα και η Καινοτομία τεθούν στο προσκήνιο, λέγοντας ότι "θέλουμε, το κοινό κάθε ηλικίας και ενασχόλησης να συνειδητοποιήσει ότι στην Κύπρο υπάρχουν σημαντικές, διεθνώς ανταγωνιστικές, δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Ταυτόχρονα, φιλοδοξούμε να αναδείξουμε το ρόλο που μπορεί να παίξει η έρευνα και η καινοτομία για την ανάπτυξη της κοινωνίας και της οικονομίας δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο και τις προοπτικές της νέας γενιάς”.
Για το σκοπό αυτό, ανέφερε, θα οργανωθεί μια πληθώρα δραστηριοτήτων όπως επισκέψεις σχολείων σε ερευνητικά εργαστήρια και καινοτόμες επιχειρήσεις, έκθεση επιστήμης και τεχνολογίας στο Συνεδριακό Κέντρο, άτυπες συναντήσεις ερευνητών με νέους σε τρεις πόλεις της Κύπρου, εκδήλωση αφιερωμένη στο ρόλο και τις προοπτικές των νέων ερευνητών, τελετές απονομής Βραβείων Έρευνας και Καινοτομίας, καθώς και ημερίδες εστιασμένες στις ανάγκες των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Επίσης, ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα έχουν εντάξει στην Εβδομάδα Έρευνας και Καινοτομίας στις δικές τους επιστημονικές ημερίδες και άλλες εκδηλώσεις.
Ο ρόλος της Έρευνας/Καινοτομίας στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη
Ερωτηθείς πώς μπορεί η έρευνα και η καινοτομία να συμβάλουν στην ανάπτυξη της κοινωνίας και της οικονομίας, ο κ. Τσάκαλος είπε ότι επενδύοντας στην έρευνα και την καινοτομία τόσο οι επιχειρήσεις όσο και ολόκληρη η χώρα γίνονται πιο ανταγωνιστικές μέσω της αύξησης της παραγωγικότητας, της εισαγωγής νέων προϊόντων και υπηρεσιών καθώς και της αντιμετώπισης δύσκολων κοινωνικών προκλήσεων.
“Από μία άλλη σκοπιά η έρευνα και η καινοτομία προσδίδουν ποιότητα στην ανάπτυξη αφού αυτή βασίζεται στη γνώση, στην κατανόηση του κόσμου και του περιβάλλοντος, στην εξωστρέφεια, στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλότερης προστιθέμενης αξίας, στην κινητοποίηση της δημιουργικότητας, στην βέλτιστη αξιοποίηση του καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού. Με τον τρόπο αυτό, η ανάπτυξη γίνεται βιώσιμη και οι πιθανότητες να επανεμφανιστούν στο μέλλον συνθήκες κρίσης αντίστοιχες με τις τωρινές είναι σχεδόν μηδενικές”, τόνισε.
Ο κ. Τσάκαλος σημείωσε ότι η επένδυση στην Κύπρο για έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη είναι αρκετά χαμηλή και αντιστοιχεί σε περίπου 0,47% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του 2012.
“Βεβαίως, γενικά μιλώντας, η έρευνα έχει πολλαπλές άμεσες ή έμμεσες επιδράσεις σε διάφορους τομείς της οικονομίας και επηρεάζει ποικιλοτρόπως θετικά το ΑΕΠ. Εντούτοις επειδή στην Κύπρο το ποσοστό της δαπάνης για έρευνα που προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα είναι πολύ χαμηλό σε σύγκριση με άλλες αναπτυγμένες χώρες η επίπτωση στην οικονομία είναι ακόμα περιορισμένη”, επισήμανε.
Επίπεδο Έρευνας/Καινοτομίας στην Κύπρο
Σε ερώτηση πώς αξιολογεί το επίπεδο της έρευνας και καινοτομίας στην Κύπρο και ποια μέτρα βελτίωσης προτείνει, είπε ότι πριν λίγες μέρες δημοσιεύτηκε στο παγκοσμίου κύρους επιστημονικό περιοδικό Nature μία σύγκριση όλων των χωρών του κόσμου ως προς την παραγωγή δημοσιεύσεων αποκλειστικά στα θεωρούμενα ως τα καλύτερα επιστημονικά περιοδικά του κόσμου.
Υπογράμμισε ότι σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Nature, όταν γίνει αναγωγή του αριθμού των δημοσιεύσεων ως προς τον αριθμό ερευνητών, η Κύπρος είναι πρώτη με μεγάλη διαφορά συγκριτικά με όλες τις χώρες της Κεντρικής, Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης και στα ίδια ή και ψηλότερα επίπεδα με τις ανεπτυγμένες χώρες της Βορείου και Δυτικής Ευρώπης, προσθέτοντας ότι αντίστοιχα στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί αλλού αναδεικνύουν επίσης τον υψηλό αντίκτυπο των κυπριακών δημοσιεύσεων.
“Αντίστοιχα συμπεράσματα προκύπτουν αν εξετάσει κανείς το ύψος των χρηματοδοτήσεων που προσελκύονται από τους κυπριακούς φορείς, με ιδιαίτερα σκληρό πανευρωπαϊκό ανταγωνισμό, από τα ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας”, επισήμανε.
Σε ό,τι αφορά στην καινοτομία, δηλαδή την εισαγωγή νέων προϊόντων και υπηρεσιών στην αγορά, ο κ. Τσάκαλος είπε ότι η εικόνα είναι μικτή, εξηγώντας ότι υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι οι κυπριακές επιχειρήσεις εμπλέκονται ευρέως σε δραστηριότητες μη τεχνολογικής καινοτομίας.
Εντούτοις, συνέχισε, η γενική εικόνα είναι ότι το είδος της εγχώριας επιχειρηματικής δραστηριότητας δεν προσφέρεται –εκτός εξαιρέσεων- εύκολα για ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας.
“Επιπλέον, η περιορισμένη βιομηχανική δραστηριότητα, η έλλειψη της κατάλληλης κουλτούρας, η ελλιπής σύνδεση των επιχειρήσεων με τα Πανεπιστήμια είναι εμπόδια στην ανάπτυξη καινοτομικών δραστηριοτήτων βασισμένων στην έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη”, ανέφερε.
Κατά τον κ. Τσάκαλο, απαιτείται μία σειρά παρεμβάσεων οι περισσότερες των οποίων θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να αποδώσουν. Όπως είπε, κάποιες από αυτές είναι θεσμικές και σχετίζονται κυρίως με τον ενιαίο σχεδιασμό και διαχείριση των θεμάτων έρευνας και καινοτομίας καθώς και το μακροπρόθεσμο σχεδιασμό συνοδευόμενο από την αντίστοιχη πολιτική δέσμευση.
Από την άλλη πλευρά, πρόσθεσε, είναι αναγκαίο να αυξηθούν σταδιακά οι πόροι που διατίθενται για έρευνα και καινοτομία τόσο από το δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα και παράλληλα, ένα σημαντικό μέρος τους, να εστιαστεί σε τομείς όπου μπορεί να αναδειχθούν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της Κύπρου. Θα πρέπει να δοθούν κίνητρα για την ανάπτυξη επενδυτικών κεφαλαίων για ταχέως αναπτυσσόμενες εταιρείες που βασίζονται στην καινοτομία και την υψηλή τεχνολογία.
“Σε κάθε περίπτωση, το μικρό μέγεθος της χώρας θα χρειαστεί να αντισταθμιστεί με τη διεύρυνση της διεθνοποίησης των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας”, παρατήρησε.
Άλλες προτεραιότητες του ΙΠΕ
Όσον αφορά τις άλλες τρέχουσες προτεραιότητες του ΙΠΕ, είπε ότι έχει αρχίσει ο σχεδιασμός της νέας ΔΕΣΜΗΣ προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας, η οποία αναμένεται να προκηρυχθεί το Μάιο του 2015.
“Η πρόκληση εδώ είναι να δημιουργήσουμε, παρά τους πολύ περιορισμένους πόρους, ένα πρόγραμμα που να διέπεται από απλοποιημένες διαδικασίες διαχείρισης σε σχέση με το παρελθόν και να στοχεύει σε συγκεκριμένες θεματικές προτεραιότητες υψηλής απόδοσης χωρίς να παραμελείται η υποστήριξη της βιωσιμότητας του συστήματος έρευνας και η καλλιέργεια της επιστημονικής αριστείας”, είπε.
Ανέφερε ακόμη ότι παράλληλα συνεχίζεται η εντατική παροχή πληροφοριών και συμβουλευτικών υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας σε σχέση με το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», που έχει ως κύριο στόχο την άντληση του υψηλότερου δυνατού ποσού από τις κυπριακές ερευνητικές ομάδες.
“Τέλος, συνεχίζουμε τη διαχείριση ενός μεγάλου αριθμού ερευνητικών έργων της προγραμματικής περιόδου 2007-2013 με στόχο τη διασφάλιση της υλοποίησης ποιοτικών έργων και την όσο το δυνατόν ταχύτερη διάθεση των εγκεκριμένων πόρων”, κατέληξε.
