ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ Χ΄΄ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ*
Τις τελευταίες μέρες γίνεται μια πολύ μεγάλη συζήτηση στα κυπριακά εκπαιδευτικά δρώμενα, η οποία εμπεριέχει πολύ συχνά τον όρο διαφοροποίηση. Διαβάζοντας διάφορα δημοσιεύματα, ένοιωσα πολύ έντονα την ανάγκη να γράψω ένα μικρό κείμενο, με στόχο να ξεκαθαρίσω μερικά πράγματα για τη διαφοροποίηση, ώστε να γίνεται μια σωστή χρήση του όρου και να υπάρχει μια κοινή αντίληψη για τον όρο αυτό.
Η διαφοροποίηση δεν είναι συνώνυμο της απλοποίησης. Η διαφοροποίηση είναι μια στάση ζωής, μια φιλοσοφική τάση στην εκπαίδευση η οποία στοχεύει στο να μπορέσει να δώσει στο κάθε παιδί, ανεξάρτητα από τις μαθησιακές του επιδόσεις την ευκαιρία να συμμετέχει ουσιαστικά και ενεργά στο μάθημα και σε όλα τα σχολικά δρώμενα. Η διαφοροποίηση αφορά ένα διαφορετικό τρόπο με τον οποίο το σχολείο θα αντικρίσει το μαθητή. Δεν ενδιαφέρει τη διαφοροποίηση αν ο μαθητής είναι μαθητής με διάγνωση ή όχι, αν έχει καλή ή κακή μαθησιακή επίδοση. Η διαφοροποίηση αφορά όλα τα παιδιά και ο στόχος της είναι να βοηθήσει όλα τα παιδιά, μέσα από τη διαφοροποίηση υλικού, μεθοδολογίας, στάσεων, μεθόδων αξιολόγησης, όπως επίσης να δώσει θέση και βήμα σε όλα τα παιδιά για να συμμετέχουν και να μάθουν.
Η διαφοροποίηση λοιπόν όπως πολλοί νομίζουν, δεν αφορά μόνο τους μαθητές με αναπηρίες. Αφορά όλους τους μαθητές, μια και ο εκπαιδευτικός του σήμερα θα πρέπει να μπορεί να διαφοροποιεί για όλα τα μαθησιακά προφίλ που έχει μπροστά του. Σε μια γενική τάξη σήμερα μπορεί να συνυπάρχουν μαθητές, οι οποίοι μαθαίνουν καλύτερα χρησιμοποιώντας πληροφορίες που λαμβάνουν μέσα από ακουστικά ερεθίσματα, ενώ από την άλλη πλευρά υπάρχουν και οι εκείνοι που μαθαίνουν καλύτερα όταν τους δίνονται πληροφορίες μέσω οπτικών ερεθισμάτων. Υπάρχουν μαθητές που χρειάζονται πολυαισθητηριακές προσεγγίσεις για να μάθουν, μαθητές με μειωμένη συγκέντρωση και προσοχή, μαθητές με μαθησιακού τύπου δυσκολίες, μαθητές με θέματα συμπεριφοράς κ.ο.κ.
Όλοι αυτοί οι μαθητές, όταν φοιτούν σε μια τάξη στην οποία δεν γίνεται διαφοροποίηση, δεν έχουν ίσα δικαιώματα έναντι των συμμαθητών τους. Το σχολείο του σήμερα θα πρέπει αναμφίβολα να είναι ένα σχολείο ανθρώπινο και δημοκρατικό, το οποίο να προσφέρει στο κάθε παιδί την ευκαιρία να δημιουργήσει. Το μέσο για την επιτυχία στη δημιουργία αυτή, είναι η διαφοροποίηση, η οποία δεν μεταφράζεται ως η μεθοδολογία που χρησιμοποιείται μόνο για τους μαθητές/τριες που έχουν διάγνωση. Διαφοροποίηση επίσης, δεν είναι η μείωση των ασκήσεων στη σχολική εργασία ή στο διαγώνισμα, μια άποψη η οποία γίνεται όσο πάει και μια κοινή αντίληψη.
Διαφοροποίηση γίνεται όταν ο μαθητής μπορεί να μην μπορεί να παράξει γραπτό λόγο αποτελεσματικά και θα του επιτρέψω ως εκπαιδευτικός του να ηχογραφήσει τις σκέψεις του σε μορφή έκθεσης, αντί να γράψει την έκθεση. Διαφοροποίηση είναι η περίπτωση όπου ενδέχεται ένας μαθητής να μην μπορεί να διαβάσει και να κατανοήσει ένα κείμενο και να του επιτρέψω να ακούσει το κείμενο για να μπορέσει να το επεξεργαστεί στη συνέχεια. Διαφοροποίηση είναι να παρέχω σε ένα παιδί πιο πολύ χώρο για να γράψει τις απαντήσεις του, επειδή παρουσιάζει δυσκολία οπτικοκινητικού συντονισμού. Διαφοροποίηση είναι το να επιτρέψω σε ένα μαθητή να μασάει τσίχλα ενώ γράφει μια έκθεση ή να στέκεται για να ολοκληρώνει το διαγώνισμά του.
Όλα τα πιο πάνω είναι μορφές διαφοροποίησης, οι οποίες ανάλογα με το προφίλ που έχει το κάθε παιδί επιλέγονται και οργανώνονται, πάντοτε μετά από αξιολογήσεις που προηγούνται. Η διαφοροποίηση δεν αποτελεί ευνοϊκή μεταχείριση σε ένα παιδί, αλλά αποτελεί ΔΙΚΑΙΩΜΑ. Αυτό θα πρέπει να γίνει απόλυτα κατανοητό από όλους. Δε λογιέται εκπαιδευτικό σύστημα σε μια αναπτυγμένη χώρα, το οποίο να μην προνοεί τη διαφοροποίηση. Επίσης η διαφοροποίηση δε θα έπρεπε να είναι κάτι που να κερδίζεται με αγώνες από τους επαγγελματίες του χώρου και από τους γονείς, αλλά θα πρέπει να είναι μια πάγια πολιτική ενός εκπαιδευτικού συστήματος που θέλει να ονομάζει ότι εφαρμόζει τη φιλοσοφία του Ενιαίου Σχολείου.
Η διαφοροποίηση δεν είναι αποκλειστικά εργασία των εκπαιδευτικών Ειδικής Εκπαίδευσης. Κατά την προσωπική μου άποψη τα περισσότερα παιδιά τα οποία εντάσσονται στη γενική τάξη θα έπρεπε να επιδέχονται διαφοροποίηση από τον εκπαιδευτικό της γενικής τάξης και όχι από τον Ειδικό Παιδαγωγό. Οι εκπαιδευτικοί γενικής τάξης, καλούνται σήμερα να επιμορφωθούν και να καταρτιστούν σε θέματα διαφοροποίησης, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις του σήμερα. Ο Ειδικός Παιδαγωγός θα είναι συνεργάτης του εκπαιδευτικού γενικής τάξης από τη μια και από την άλλη θα πρέπει να αναλαμβάνει τις διαφοροποιήσεις για παιδιά με πιο σύνθετες δυσκολίες.
Οι εκπαιδευτικοί γενικής τάξης του κυπριακού εκπαιδευτικού συστήματος, αναμφίβολα είναι πολύ καλά καταρτισμένοι από τη μια και από την άλλη είναι πρόθυμοι ώστε να εφαρμόσουν διαφοροποίηση, όταν εκπαιδευτούν σε αυτήν. Προκειμένου να μπορέσει να εφαρμοστεί εμπράκτως η διαφοροποίηση, πέρα από την εκπαίδευση προσωπικού, χρειάζεται αναμφίβολα να δοθούν ώρες συντονισμού και προετοιμασίας των εκπαιδευτικών, όπως επίσης και να μειωθεί ο πολύ μεγάλος αριθμός των παιδιών που φοιτούν σήμερα στη γενική τάξη. Αυτές οι δύο παράμετροι θα βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς να εφαρμόσουν ευκολότερα τη διαφοροποίηση.
Τα μαθησιακά αποτελέσματα σε σχολικά συστήματα στα οποία εφαρμόζεται η διαφοροποίηση είναι εξαιρετικά καλά και δεν είναι θετικά μόνο για μαθητές που έχουν αναπηρίες ή άλλες εκπαιδευτικές ανάγκες. Θα πρέπει το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο να προχωρήσουν στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων σε θέματα διαφοροποίησης, κατανοώντας και διευκολύνοντας όμως συνάμα τους εκπαιδευτικούς.
Η διαφοροποίηση αποτελεί την έμπρακτη εφαρμογή της φιλοσοφίας της Ενιαίας Εκπαίδευσης. Οφείλουμε να δώσουμε σε κάθε παιδί την ευκαιρία να συμμετέχει στα εκπαιδευτικά δρώμενα της τάξης και του σχολείου του γενικότερα. Αυτό θα πρέπει να αντικρίζεται στο μυαλό μας ως δικαίωμα και όχι ως υποχρέωση. Γιατί η διαφοροποίηση, μόνο ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα μπορεί να αντικριστεί.
*Πρόεδρος Παγκυπρίου Συνδέσμου Ειδικών Παιδαγωγών
