ΤΟΥ ΤΑΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΗ*
Πολλά άρθρα έχουν παρουσιαστεί στον τύπο τα τελευταία χρόνια για τις δημοσκοπήσεις και πολλά έχουν ειπωθεί γι’ αυτές από ειδικούς και μη. Μια ακόμη δημοσίευση για τις δημοσκοπήσεις δεν θα προσέφερε τίποτε καινούριο παρά μόνο θα λειτουργούσε μόνο ως υπενθύμιση για τις δυνατότητες και αδυναμίες τους αλλά και για τον τρόπο που θα πρέπει να ερμηνεύονται. Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να αναφέρειπολύ συνοπτικά και με απλά λόγια κάποια πράγματα για ένα συγκεκριμένο είδος δημοσκοπήσεων, τις δημοσκοπήσεις εξόδου, γνωστές με τον αγγλικό όρο ως exitpolls. Οι δημοσκοπήσεις εξόδου χρησιμοποιούνται κυρίως από τα τηλεοπτικά δίκτυα και ειδησεογραφικά πρακτορεία για σκοπούς έγκαιρης πρόβλεψης του εκλογικού αποτελέσματος αμέσως μετά το κλείσιμο των καλπών.
Οι δημοσκοπήσεις εξόδου διενεργούνται κατά την ημέρα των εκλογών σε επιλεγμένα εκλογικά κέντρα από εκπαιδευμένους συνεντευκτές (interviewers). Με την έξοδό τους από το εκλογικό κέντρο, επιλεγμένοι (με συγκεκριμένη μέθοδο δειγματοληψίας) ψηφοφόροι καλούνται από το συνεντευκτή να επαναλάβουν τη διαδικασία ψηφοφορίας συμπληρώνοντας αυτή τη φορά εικονικό ψηφοδέλτιο και τοποθετώντας το σε κάλπη.
Τα πλεονεκτήματα των δημοσκοπήσεων εξόδου έναντι συνηθισμένων δημοσκοπήσεων είναι σημαντικά. Στη δημοσκόπηση εξόδου συμμετέχουν μόνο άτομα που ψήφισαν και η διαδικασία της εικονικής ψηφοφορίας γίνεται για αυτά τα άτομα μερικά λεπτά μετά που έχουν ψηφίσει. Συνεπώς, συγκεκριμένες κατηγορίες ατόμων όπως αναποφάσιστοι, άτομα που δεν έχουν ψηφίσει ή ακόμη άτομα που δεν είναι καν ψηφοφόροι δεν επηρεάζουν με τις απαντήσεις τους το αποτέλεσμα. Επιπλέον, το κλίμα του εκλογικού κέντρου, η ακριβής μίμηση της εκλογικής διαδικασίας και η προσωπική επαφή με το συνεντευκτή επενεργούν θετικά ώστε ο ψηφοφόρος να είναι ειλικρινής και η εικονική του ψήφος να ταυτίζεται με την πραγματική στις περισσότερες περιπτώσεις.
Τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων εξόδου χρησιμοποιούνται ως δεδομένα από κατάλληλα στατιστικά μοντέλα για την εκτίμηση του τελικού εκλογικού αποτελέσματος. Τα μοντέλα αυτά, εκτός από τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης εξόδου, λαμβάνουν υπόψη και την προηγούμενη εκλογική συμπεριφορά των συγκεκριμένων εκλογικών κέντρων, αλλά και άλλες χρήσιμες πληροφορίες.
Η όλη διαδικασία του σχεδιασμού και διενέργειας μιας δημοσκόπησης εξόδου και η επεξεργασία των αποτελεσμάτων της απαιτεί εμπειρογνωμοσύνη αλλά και σημαντικούς οικονομικούς πόρους. Είναι γι ‘ αυτό το λόγο που σε αρκετές χώρες πολλά ειδησεογραφικά πρακτορεία, τηλεοπτικάκαι ραδιοφωνικά δίκτυα συμπράττουν και αναθέτουν σε ένα μόνο οργανισμό τη διενέργεια μιας και μόνο δημοσκόπησης εξόδου. Τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης εξόδου είναι αμέσως διαθέσιμα στα συνεργαζόμενα δίκτυα.
Στην Κύπρο, η διαλογή των ψήφων γίνεται πολύ γρήγορα, και η έγκαιρη πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος αμέσως με τη λήξη της ψηφοφορίας μπορεί να θεωρεί αχρείαστη. Όμως ο ανταγωνισμός των τηλεοπτικών μέσων για τα μερίδια της τηλεθέασης τη νύκτα των εκλογών, καθιστά τη διενέργεια των δημοσκοπήσεων εξόδου επιθυμητή, αν όχι αναγκαία. Μπορούμε όμως να έχουμε εμπιστοσύνη σε όλες τις δημοσκοπήσεις εξόδου που γίνονται στην Κύπρο; Έχω τις αμφιβολίες μου. Κατ’ αρχάς δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων εξόδου αξιοποιούνται μέσα από τη χρήση κατάλληλων στατιστικών μοντέλων για την πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος όπως θα έπρεπε ή αν απλώς τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης εξόδου παρουσιάζονται αυτούσια ως η πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος. Εκείνο όμως που είμαι σε θέση να γνωρίζω είναι ότι στην προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση για την ανάδειξη Προέδρου της Δημοκρατίας, συγκεκριμένη εταιρεία διενήργησε για λογαριασμό τηλεοπτικού καναλιού τηλεφωνική δημοσκόπηση την ημέρα των εκλογών αντί δημοσκόπησης εξόδου. Βεβαίως οι εξαγγελίες του καναλιού και οι προτροπές προς τους τηλεθεατές για να παρακολουθήσουν την εκπομπή του μιλούσαν για δημοσκόπηση εξόδου.Μπορούμε λοιπόν να εμπιστευόμαστε όλες τις δημοσκοπήσεις εξόδου; Μπορούμε τέλος να εμπιστευόμαστε και τις συνηθισμένες δημοσκοπήσεις που γίνονται και παρουσιάζονται από τους ίδιους φορείς; Δεν είμαι σίγουρος.
*Καθηγητής Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου
