ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Η κυκλοφορία ενός βιβλίου που παρουσιάζει αρχαιολογικές ανασκαφές που έφεραν στο φως αξιόλογα ευρήματα προκαλεί πάντοτε πολύ ενδιαφέρον, ιδιαίτερα αν συμπέσει χρονικά με ένα μεγάλο αρχαιολογικό γεγονός, όπως αυτό που εκτυλίσσεται αυτή τη χρονική περίοδο στην Αμφίπολη των Σερρών με την ανακάλυψη εντυπωσιακών ευρημάτων όπως των δυο Καρυάτιδων και του ψηφιδωτού δαπέδου που εικονίζει την αρπαγή της Περσεφόνης. Αναφέρομαι στην κυκλοφορία στη Λευκωσία από το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου της αρχαιολογικής μονογραφίας του αρχαιολόγου και πρώην διευθυντή του Τμήματος Αρχαιοτήτων Δρος Δήμου Χρήστου με τίτλο Ανασκαφές Κουρίου 1975 – 1998, η οποία περιγράφει τα αρχαιολογικά ευρήματα των ετήσιων ανασκαφών του Τμήματος Αρχαιοτήτων της Κύπρου για 24 συναπτά χρόνια (από το Μάρτιο του 1975 ως το τέλος Νοεμβρίου του 1998).
Το σύγγραμμα αποτελείται από δυο τόμους συνολικής έκτασης 772 σελίδων. Στον Α΄ Τόμο παρουσιάζονται οι ανασκαφές στην «Ακρόπολη» του Κουρίου και περιγράφονται λεπτομερώς τα ευρήματα (κατάλοιπα δημόσιων κτηρίων , ιδιωτικών κατοικιών και υδρευτικών έργων)κατανεμημένα σε τέσσερις χρονολογικές περιόδους : (α)τα κυπρο-κλασσικά και ελληνιστικά ευρήματα(350-30π.X),(β)τα ευρήματα της Ρωμαϊκής περιόδου(30π.Χ-330μ.Χ), (γ) τα ευρήματα της παλαιοχριστιανικής περιόδου (330 – 650 μ.Χ.) και (δ) τα βυζαντινά – μεσαιωνικά ευρήματα (650 – 1570 μ.Χ.). Στον ίδιο τόμο περιλαμβάνεται γενικός κατάλογος κινητών ευρημάτων κατανεμημένων σε 9 ομάδες: Κεραμεική, Γλυπτική, Υαλοτεχνία, Τοιχογραφίες, Ψηφιδωτά και μαρμαροθέτημα (διάφορα θραύσματα), Αρχιτεκτονικά μέλη, Όστρεα, Επιγραφική, και Μεταλλοτεχνία.
Στον Β΄ Τόμο παρουσιάζονται 856 χάλκινα νομίσματα και συνοπτικά σχόλια και παρατηρήσεις για όλα τα κινητά ευρήματα, και στη συνέχεια περιγράφονται δυο άλλες ανασκαφές, εκείνη του Βασιλικού Τάφου 1 και εκείνη της Παραλιακής Βασιλικής. Ο τόμος περιλαμβάνει επίσης δυο Παραρτήματα. Το πρώτο είναι ένα κεφάλαιο της επιγραφολόγου και νομισματολόγου Ινούς Μιχαηλίδου- Νικολάου για τις επιγραφές της Ακρόπολης του Κουρίου , και το δεύτερο ένα κεφάλαιο της γαλλίδας αρχαιολόγου Annie Prolong με τίτλο La Sculpture de la Basilique de la Plage de Kourion. Στο τέλος του τόμου παρατίθενται βιβλιογραφία , περίληψη στην αγγλική και ευρετήριο.
Οι δυο τόμοι περιλαμβάνουν πέραν των 200 έγχρωμων εικόνων και φωτογραφιών διαφόρων ευρημάτων( αγγείων , κιόνων, ψηφιδωτών δαπέδων,οστράκων κ.α.) και ζωντανεύουν στιγμιότυπα από τις ανασκαφές και στα τρία μέρη Aκρόπολη Κουρίου, Βασιλικό τάφο 1 και Παραλιακή Βασιλική. Περιλαμβάνουν επίσης βοηθητικούς χάρτες και εικόνες των όψεων, κατόψεων και τομών των αρχιτεκτονημάτων, των δεξαμενών και των στερνών που βρέθηκαν..
Ιδιαίτερα βοηθητική για την κατανόηση του έργου είναι η Εισαγωγή, η οποία παρουσιάζει σε γενικές γραμμές την ιστορία του Κουρίου καθώς και τις αρχαιολογικές ανασκαφές που έγιναν στο χώρο, τόσο τις θησαυροθηρικές (L.P.di Cesnola στο νοτιοανατολικό άκρο του λόφου του Παλαιόκαστρου,όπου ανακάλυψε τον περίφημο «θησαυρό του Κουρίου»,ο οποίος βρίσκεται σήμερα στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης), όσο και τις επιστημονικές, καθώς και τα κυριότερα γνωστά ευρήματα από το 1872 μέχρι σήμερα.
Η περιγραφή κάθε ευρήματος γίνεται με πολλή λεπτομέρεια(υλικό κατασκευής, διαστάσεις, χρώμα, παραστάσεις), καθώς και παραπομπή στην αντίστοιχη φωτογραφία ή εικόνα, χρονολόγηση, ακριβή αναφορά του χώρου εύρεσής του, καθορισμό της κατηγορίας στην οποία ανήκει και της πιθανής προέλευσής του, και την απαραίτητη αναφορά σε άλλα παρόμοια ευρήματα από την Κύπρο και την Ελλάδα με υπογράμμιση των ομοιοτήτων και των διαφορών. Όπου κρίνεται αναγκαίο, ο συγγραφέας τεκμηριώνει τα συμπεράσματά του με παραπομπή σε κείμενα ελλήνων και ρωμαίων ιστορικών. Παραθέτω παρακάτω την περιγραφή ενός γλυπτού ευρήματος(Α τομ.,275-276), για να δώσω ένα δείγμα της λεπτομέρειας και πολυπλοκότητας των περιγραφών και του μεγάλου πνευματικού μόχθου που αυτές προυποθέτουν.
«474.(ΚΑ 77/192). Κεφαλή γυναικείου αγάλματος με τμήμα λαιμού, μικρότερου του φυσικού μεγέθους, προφανώς Αφροδίτης, με ελαφρά κλίση προς τα δεξιά,
ωοειδές πρόσωπο με συμμετρικά καμαρωτά φρύδια, αμυγδαλωτά μάτια, ευθυτενή (θραυσμένη) μύτη, ανεπαίσθητα ανοικτό στόμα και διαχωρισμένα σαρκώδη χείλη. Σγουρά μαλλιά, διαχωρισμένα πάνω από το μέσο του μετώπου, περασμένα πάνω από τ’αυτιά και δεμένα σε δύο κόμβους, ένα χαλαρό στο οπίσθιο μέρος πάνω από τον αυχένα κι’ ένα σφικτό στην κορυφή της κεφαλής. Από επίχωση ερειπωμένων καταλοίπων δημόσιου Ελληνιστικού κτηρίου(ΕΚ2),στο α.τ.Μ-Ν 15-16.Υπόλευκο μάρμαρο. Υ.:7.4 εκ.,Πλ.:5.8 εκ., Παχ,:6.7εκ.Προφανής χρονολόγηση: Τέλη 4ου αιώνα π.Χ. Πιθανό αντίγραφο του πρωτότυπου έργου των Πρώιμων Ελληνιστικών χρόνων. Πρβλ.Karageorghis και Vermeule 1964,37,πιν. XXXVII:1-2».
Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα μνημειώδες έργο, ένα έργο ζωής, αφού πάνω σ’ αυτό ο συγγραφέας εργάσθηκε συνολικά, μαζί με εκείνα των ανασκαφών, για 38 χρόνια. Το έργο είναι μια συμβολή όχι μόνο στην αρχαιολογία αλλά και στην ιστορία της Κύπρου, αφού φωτίζει ορισμένες πτυχές της αρχαίας κυπριακής ιστορίας.
Η γλώσσα του είναι ρέουσα ομαλή δημοτική που διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό την κατανόηση πολύ περίπλοκων περιγραφών. Στην εύκολη κατανόηση συμβάλλει επίσης η επιστημονική οργάνωση του πολύ πλούσιου υλικού.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι το έργο είναι γραμμένο στην ελληνική γλώσσα και εμπλουτίζει έτσι την ελληνική βιβλιογραφία. Αυτό τιμά τον αρχαιολόγο και συγγραφέα και αποδεικνύει τη μεγάλη αγάπη του για τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική γλώσσα, δυο αξίες που υπηρέτησε και από τη θέση του φιλολόγου καθηγητή για πολλά χρόνια.
