ΤΗΣ ΖΗΝΑΣ ΠΟΥΛΛΗ*
Ο Διογένης ο Κυνικός (από το κύων=σκύλος), που ζούσε σε ένα μεγάλο πιθάρι,αρεσκόταν να σχολιάζει όσα συνέβαιναν γύρω του και δεν άφηνε ευκαιρία να μην ειρωνευτεί. Μια τέτοια ευκαιρία του δόθηκε, όταν ο φιλόσοφος Πλάτων νόμισε ότι βρήκε το σωστό ορισμό για το τι είναι άνθρωπος: «Ζώον δίπουν άπτερον» (ζώο με δύο πόδια, χωρίς φτερά). Ο Διογένης τότε έτρεξε και, αφού μάδησε έναν πετεινό, τον παρουσίασε στην αγορά λέγοντας «Ιδού ο άνθρωπος». Ο ορισμός του Πλάτωνα σαφώς δεν ήταν σωστός και, επειδή ήταν έξυπνος άνθρωπος, τον αναθεώρησε.
2500 χρόνια μετά, τις μέρες μας, η προσπάθεια για κατηγοριοποίηση συνεχίζεται όπως π.χ. αυτός είναι «δικός μας»…. Όμως ας σοβαρευτούμε... Εκείνο που προσπαθούσε να κάνει ο Πλάτωνας ήταν να ταξινομήσει σε κατηγορίες, να ομαδοποιήσει αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες. Ο επιστημονικός αναλυτής, Ben Thomas (Scientific America, 26/12/ 2012), αναφέρει ότι η τεχνική της κατηγοριοποίησης αντικειμένων συνεχίζεται και γίνεται έρευνα για τον τρόπο που ο εγκέφαλός μας αποκωδικοποιεί τα ερεθίσματα που καταγράφει.
Ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται ξεχωριστά πληροφορίες που παίρνει από τις αισθήσεις (όραση, ακοή, οσμή, αφή, γεύση), παρόλο που ειδικές ικανότητες, όπως π.χ. συναισθησία, αποδεικνύουν ότι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ των ερεθισμάτων των αισθήσεων δεν είναι ξεκάθαρη. Το σίγουρο είναι ότι ο εγκέφαλός μας ερμηνεύει ένα συνδυασμό αισθητηριακών πληροφοριών. Αν ακούσετε ένα απαλό γουργούρισμα και αν νιώσετε κάτι γούνινο να τρίβετε πάνω σας, αμέσως συνδυάζετε τις δύο πληροφορίες και καταλήγετε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για τη γάτα σας. Εξυπακούεται ότι ο εγκέφαλός μας έχει ήδη καταγράψει τη γάτα, το σκύλο κ.ά.
Μια ομάδα από νευροεπιστήμονες στο Πανεπιστήμιο του Berkeley υπό τους Jack Gallant και Alexander Huth αποφάσισαν να ενδιατρίψουν στο πιο πάνω θέμα, καταγράφοντας τις αντιδράσεις του εγκεφάλου σε διάφορα αντικείμενα. Η ομάδα του Huth έδειχνε σε εθελοντές διάφορες εικόνες (γάτες, πουλιά, αυτοκίνητα κτλ.), ενώ βρισκόντουσαν ξαπλωμένοι στο fMRI. Έτσι, κατέγραψαν πολλά video από ολόκληρες σκηνές δραστηριότητας των νευρώνων του οπτικού νεύρου. Ακολούθως αντιστοίχισαν τη φωτογραφία που έπαιρναν από το fMRI με την εικόνα που προβαλλόταν εκείνη την ώρα και έκαναν ταξινόμηση. Με αυτό τον τρόπο κατέγραψαν τις αντιδράσεις των εθελοντών σε 1.300 διαφορετικά αντικείμενα.
Η πραγματικότητα είναι ότι στον εγκέφαλό μας δεν υπάρχουν φάκελοι (files), όπως στον ηλεκτρονικό υπολογιστή αλλά μόνο συσχετισμοί αντικειμένων. Αντιλαμβανόμαστε τη σημασία ενός αντικειμένου σε σχέση με άλλα αντικείμενα για τα οποία έχουμε προσδώσει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, με άλλα λόγια το πλαίσιο στο οποίο βρίσκεται το αντικείμενο. Τίθενται πάρα πολλά ερωτήματα, τα οποία βρίσκονται στο στάδιο της διερεύνησης και τα οποία δεν μπορούν να απαντηθούν ακόμα. Ο Jack Gallant εξηγεί ότι ακόμα δεν μπορούν να εξαχθούν τελικά συμπεράσματα αφού ένα τρισδιάστατο pixel απεικονίζει τη δραστηριότητα περίπου 1.000.000 νευρώνων. Με τέτοια μικρή ευκρίνεια (resolution) είναι αδύνατο να εντοπίσει κάποιος περισσότερες λεπτομέρειες.
Η ουσία είναι ότι με την πρόοδο της επιστήμης θα γίνει κατορθωτό σύντομα στο μέλλον να μπορούμε να διαβάζουμε τη σκέψη κάποιου από τις αντιδράσεις των νευρώνων. Σημασία για την ερμηνεία και το νόημα φαινομένων και αντικειμένων έχουν οι συσχετισμοί, το πλαίσιο στο οποίο βρίσκεται το αντικείμενο. Για παράδειγμα, αν ξαφνικά κάποιος μας κτυπήσει στην πλάτη, δεν μπορούμε να δώσουμε ερμηνεία (φιλικά, εχθρικά, ειρωνικά;) αν δεν ξέρουμε το πλαίσιο, ποιος το έκαμε, πού το έκαμε, γιατί το έκαμε.
Αν κάνουμε μια πρόβλεψη για τα επόμενα 100 χρόνια, τότε στο μέλλον δεν θα χρειάζεται να γίνονται δημοσκοπήσεις για τις εκλογές, αλλά απλώς θα περνούμε τους ψηφοφόρους από fMRI και θα καταγράφεται η πραγματική ψήφος (χωρίς την πιθανότητα να κάνει ψέμα).
Ίδωμεν…
