ΤΟΥ ΜΑΝΟΛΗ ΣΟΒΟΛΟΥ*
Στην εκπαίδευση υπάρχουν πάρα πολλοί παράγοντες που συμβάλλουν, θετικά ή αρνητικά, στη μαθησιακή διαδικασία. Είναι πολύ παρακινδυνευμένο να θεωρούμε ότι κάποιος ή κάποιοι παράγοντες έχουν αποφασιστική σημασία για τα μαθησιακά αποτελέσματα των παιδιών ή τη γενικότερη εργασία του σχολείου. Τις περισσότερες φορές είναι δύσκολο ακόμα και να εντοπίσουμε όλους τους παράγοντες. Η αλληλεπίδραση μεταξύ τους δυσκολεύει και περιπλέκει την όλη προσπάθεια.
Παρ’ όλες αυτές τις δυσκολίες υπάρχουν έρευνες, αλλά και εμπειρίες από άλλα εκπαιδευτικά συστήματα, που παρέχουν ασφαλείς ενδείξεις, ίσως και αποδείξεις, για κάποιους παράγοντες που παίζουν αποφασιστικότατο ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία. Σήμερα θα ασχοληθούμε με δυο απ’ αυτούς: τη φοίτηση των παιδιών στο Νηπιαγωγείο και την ώρα έναρξης των μαθημάτων.
Για τη φοίτηση των παιδιών στο Νηπιαγωγείο υπάρχει πλέον πλούσια εμπειρία και ερευνητική εργασία. Νομίζω ότι μπορούμε πια να μιλάμε για τρανταχτές αποδείξεις για την τεράστια συνεισφορά της Προδημοτικής αγωγής και εκπαίδευσης στη μετέπειτα μαθησιακή, και όχι μόνο, πρόοδο των παιδιών. Πιστεύω πως δεν θα βρεθεί κανένας που να αμφισβητήσει πως τα παιδιά που έχουν την δυνατότητα να φοιτήσουν σε Νηπιαγωγείο θα βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση από όσα στερούνται την προδημοτική εκπαίδευση και αγωγή. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως τα τελευταία χρόνια το κοινωνικό αίτημα είναι να επεκταθεί περαιτέρω η αγωγή πριν το Δημοτικό Σχολείο.
Στην Κύπρο οι νόμοι και οι κανονισμοί απαιτούν, για να γραφτεί το παιδί στο Δημοτικό, να έχει απαραίτητα φοιτήσει στο Νηπιαγωγείο και μάλιστα σε αναγνωρισμένο Νηπιαγωγείο. Τα τελευταία χρόνια έρχονται στη χώρα μας, με αυξανόμενο ρυθμό, πολλά παιδιά από άλλες χώρες τα οποία δεν έχουν φοιτήσει σε Νηπιαγωγείο. Για τα παιδιά αυτά, που έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη για την Προδημοτική αγωγή, δυστυχώς αρκετές φορές, δεν εφαρμόζονται οι νόμοι και οι κανονισμοί. Εγγράφονται στην πρώτη τάξη με όλες τις αρνητικές συνέπειες για την πορεία τη δική τους αλλά και την εργασία των υπόλοιπων παιδιών της τάξης. Η όλη κατάσταση φαίνεται ακόμη πιο παράλογη αν λάβουμε υπόψη ότι νόμοι και κανονισμοί επιτρέπουν σε αλλόγλωσσα παιδιά να φοιτήσουν σε κατώτερη τάξη από αυτή που προβλέπεται από την ηλικία τους. Δυστυχώς δεν εφαρμόζουμε αυτή την πρόνοια εκεί που υπάρχει η μεγαλύτερη ανάγκη για τα παιδιά και μπορεί να φέρει και καλύτερα αποτελέσματα. Έτσι έχουμε την πρώτη «καλή συνταγή» σχολικής αποτυχίας με όλα τα συνεπακόλουθα.
Η δεύτερη «καλή συνταγή» αναφέρεται στην ώρα έναρξης των μαθημάτων το πρωί και τον «ελεύθερο» χρόνο που έχουν τα παιδιά στο σχολείο. Ακόμα και με τα «Νέα Ωρολόγια Προγράμματα» η έναρξη και το τέλος των μαθημάτων παραμένουν άκαμπτα όπως και σήμερα. Τα παιδιά είναι υποχρεωμένα να αρχίζουν τα μαθήματα από τα άγρια χαράματα με «την τσίμπλα στο μάτι». Αγνοήθηκαν και εδώ σημαντικές έρευνες, για τη βιολογική λειτουργία, που δείχνουν ότι ο οργανισμός του μικρού παιδιού δεν είναι έτοιμος από τα χαράματα και δεν έχει την πνευματική εγρήγορση για να ανταποκριθεί με επιτυχία στην μαθησιακή διαδικασία. Επιβάλλεται ένας απάνθρωπος βιασμός και καταναγκασμός της ανθρώπινης φύσης και αυτό το εισπράττουμε στη συνέχεια: πνευματική νωθρότητα, αδιαφορία, εκνευρισμός, σχολική αποτυχία, βία, ένταση, παραβατικότητα κ.ά.
Η ανάγκη των παιδιών για παιχνίδι και κοινωνικοποίηση παραβλέπεται τελείως. Μετά αναρωτιόμαστε γιατί υπάρχουν φαινόμενα έντασης, βίας και παραβατικότητας στα σχολεία μας. Τα διαλείμματα παραμένουν ολιγόλεπτα και στην πραγματικότητα είναι ανύπαρκτα, αφού τα περισσότερα παιδιά δεν προλαβαίνουν να πάνε στην τουαλέτα και να φάνε. Τα περισσότερα περνάνε το διάλειμμα στην ουρά του κυλικείου. Άλλα πετάνε βιαστικά το φαγητό στον κάλαθο για να κερδίσουν ένα-δυο λεπτά παιχνιδιού. Τελευταία γίνεται πολύς λόγος για παιδιά που δεν τρέφονται σωστά, λόγω της οικονομικής κρίσης. Για χρόνια όμως τα περισσότερα παιδιά δεν τρέφονται σωστά λόγω ... έλλειψης χρόνου. Σε τέτοιες καταστάσεις φυσικά είναι αστείο να συζητά κανείς για ουσιαστικό παιχνίδι, για κοινωνικοποίηση, για ξεκούραση και χαλάρωση. Τα παιδιά ξαναμπαίνουν στις αίθουσες ανικανοποίητα, εκνευρισμένα, γεμάτα ένταση και θυμό, έτοιμα να ξεσπάσουν με την παραμικρή αφορμή. Έτσι έχουμε έτοιμη και τη δεύτερη «καλή συνταγή» σχολικής αποτυχίας.
Οι δυο «καλές συνταγές» είναι απλά ενδεικτικές.
Ενδιαφέρουσα σημείωση: Το παραπάνω άρθρο είναι μέρος άρθρου που πρωτοδημοσίευσα, το Φλεβάρη του 2012, στην τοπική εφημερίδα «Κακκαρίστρα», η οποία εκδιδόταν τότε στα Λατσιά. Από τότε συνεχίζουμε να «μαγειρεύουμε τις ίδιες συνταγές...». Εύχομαι μετά από 4-5 χρόνια να έχουμε αλλάξει συνταγές ...
*Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου ( ... και γονιός)
