ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Πριν μπω στο θέμα μου, θέλω να δηλώσω ότι η ανάλυση που ακολουθεί είναι φαινομενολογική και δεν έχει τον χαρακτήρα πολιτικής, κοινωνικής ή ηθικής αξιολόγησης ή κριτικής. Δεν είναι πρόθεσή μου να αποθαρρύνω κανένα από το να διεκδικήσει το υψηλό αυτό αξίωμα.
Θα ξεκινήσω με δυο γενικές απόψεις που σχημάτισα παρακολουθώντας την πολιτική ζωή του τόπου μας από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας μέχρι σήμερα. Η πρώτη είναι ότι σε καμιά άλλη χρονική στιγμή δεν φαίνεται η μεγάλη δυσκολία διακυβέρνησης αυτής της χώρας και η περιπλοκότητα της κοινωνίας της όσο στην περίοδο εκλογικής διαμάχης για την ανάδειξη νέου προέδρου της δημοκρατίας. Η χώρα μοιάζει με καζάνι που βράζει, όλοι θεωρούν το χρονικό αυτό διάστημα ως μοναδική ευκαιρία να κινηθούν για να εξασφαλίσουν κάτι σημαντικό άμεσα ή μετεκλογικά, οι προεκλογικοί τόνοι ανεβαίνουν στα ύψη και η μια κατηγορία εναντίον των πολιτικών αντιπάλων διαδέχεται την άλλη. Η δεύτερη διαπίστωση είναι ότι η περιπλοκότητα της κοινωνίας και η δυσκολία διακυβέρνησης αυξάνονται σημαντικά από πενταετία σε πενταετία λόγω αλλαγών που συμβαίνουν σε όλους τους τομείς της ζωής: στην πολιτισμική ταυτότητα των κατοίκων, στην ισορροπία των πολιτικών δυνάμεων , στην οικονομία, στην κοινωνία και ειδικά στο βαθμό χειραφέτησης των νέων από τα κόμματα και τον οικογενειακό έλεγχο.
Η πρώτη αλλαγή, που είναι και η πιο σημαντική για την εκλογική διαμάχη, είναι βέβαια εκείνη που συμβαίνει στον κομματικό χώρο και ιδίως στο βαθμό συσπείρωσης των πολιτικών κομμάτων και στα ποσοστά αποχής από την ψηφοφορία. Η συσπείρωση των κομμάτων μειώνεται συνεχώς και τα ποσοστά αποχής μεγαλώνουν. Στην υπό εξέλιξη προεκλογική περίοδο όλες οι μέχρι σήμερα δημοσκοπήσεις δείχνουν πολύ χαμηλή συσπείρωση των πολιτικών κομμάτων (από 30 μέχρι 70 τοις εκατόν, ποσοστό 9% που θα απόσχουν από την ψηφοφορία και 15% που δεν έχουν αποφασίσει αν και ποιον θα ψηφίσουν). Μια άλλη έκφανση της παρούσας πολιτικής αλλαγής είναι ότι στελέχη πολιτικών κομμάτων υποβάλλουν παραίτηση και παραμένουν ανενεργά και μεγάλος αριθμός μελών κομμάτων δηλώνουν ότι δεν θα υπακούσουν στην απόφαση του κόμματός τους για το ποιον να ψηφίσουν. Γενικά όλα δείχνουν ότι έχουμε αφήσει πίσω οριστικά την εποχή που ένας πολύ συμπαθής ελληνοκύπριος βουλευτής είχε δηλώσει ότι θα παραμείνει πιστός στο κόμμα του μέχρι το θάνατό του.
Η δεύτερη αλλαγή ,που έχει στενή σχέση με την πρώτη , είναι η βαθιά κοινωνική μεταβολή . Όλες οι ενδείξεις δείχνουν μια κοινωνία κατακερματισμένη(οκτώ κόμματα στη Βουλή και άλλα τόσα εκτός), χωρισμένη κυρίως σε ομάδες συμφερόντων --ακόμα και ο πρόεδρος του συνδέσμου κατόχων αξιογράφων δήλωσε ότι σκέφτεται να κατέβει ως ανεξάρτητος υποψήφιος πρόεδρος της Δημοκρατίας για να διεκδικήσει τα δίκαια της ομάδας του-- αποστασιοποιημένη από ιδεολογίες και υψηλούς στόχους για το σύνολο, με ρευστή πολιτική και πολιτισμική ταυτότητα η οποία παρεμποδίζει την ευρύτερη συνεννόηση και την ανάληψη κοινής δράσης για βελτίωση των πραγμάτων του νησιού, με τη νεολαία χειραφετημένη από την οικογενειακή κομματική πολιτική παράδοση και σε μεγάλο βαθμό αδιάφορη για τα κοινά και για την τύχη της Κύπρου.
Οι δυο αυτές αλλαγές δημιούργησαν τρομερές δυσκολίες στους υποψήφιους προέδρους. Η πρώτη μεγάλη δυσκολία ήταν η επιβληθείσα εκ των πραγμάτων ανάγκη εγκατάλειψης των πρακτικών των ένδοξων παλιών ημερών, όταν οι οπαδοί συνέρρεαν ενθουσιασμένοι κατά χιλιάδες στις μεγάλες πλατείες των πόλεων όπου οργανώνονταν οι προεκλογικές κομματικές συγκεντρώσεις ,που επέτρεπαν στους υποψήφιους προέδρους να μιλούν από το μικρόφωνο στους εξώστες καταχειροκροτούμενοι παρατεταμένα σε κάθε κορόνα της ομιλίας τους με φόντο πάντα τα ρυθμικά συνθήματα που εκφωνούσαν από πίσω οι προσεκτικά διαλεγμένοι μπράβοι. Τώρα οι υποψήφιοι είναι υποχρεωμένοι να οργώνουν όλη την Κύπρο, να επισκέπτονται ταπεινά σωματεία και καφενεία σε πόλεις και χωριά και να μιλούν σε μικρές αίθουσες μπροστά σε τριάντα περίπου οπαδούς, κυρίως ηλικιωμένους. Αυτό βέβαια απαιτεί τεράστιο χρόνο και μόχθο και επιπλέον ενέχει πάντοτε τον κίνδυνο η τηλεόραση που θα έλθει στη συγκέντρωση να παρουσιάσει ύστερα στις ειδήσεις μια πολύ φτωχή ή άνευρη σύναξη που να εκθέσει το κόμμα και να επηρεάσει αρνητικά τους ψηφοφόρους του.
Η δεύτερη μεγάλη δυσκολία είναι ότι στη σημερινή εποχή της παγκόσμιας αβεβαιότητας και των συνεχών δραματικών μεταβολών υπάρχει η αδήριτη ανάγκη συνεχούς διάγνωσης από τους πολιτικούς αρχηγούς τόσο της εσωτερικής κατάστασης της χώρας όσο και των εξωτερικών εξελίξεων και προσπάθειας προσεκτικής ερμηνείας και διερεύνησης τόσο των τρόπων που οι εξελίξεις αυτές επηρεάζουν τις θέσεις του κόμματός στο κυπριακό, την εξωτερική πολιτική, την οικονομία και την ενεργειακή πολιτική, όσο και των τρόπων πρόσληψής τους από τους οπαδούς και την κοινή γνώμη. Αυτό δημιουργεί τρομερούς πονοκεφάλους, γιατί συχνά δημιουργεί την ανάγκη μικρής ή μεγάλης αλλαγής θέσεων και πολιτικών του κόμματός τους. Κάτι τέτοιο όμως αποτελεί θανάσιμο κίνδυνο για δυο λόγους, πρώτα, γιατί έστω και μια μικρή μετακίνηση μπορεί να σημαίνει ταύτιση με τις θέσεις ενός αντίπαλου κόμματος και επομένως εξάλειψη του λόγου ύπαρξης του δικού τους. Και, δεύτερο, γιατί θα κατηγορηθούν από τους πολιτικούς τους αντιπάλους ότι άλλαξαν θέση και ότι είναι ανεμόμυλοι ή έκαναν κωλοτούμπα. Σύμφωνα με τη δημιουργηθείσα πολιτική φιλοσοφία, στην Κύπρο, δεν επιτρέπεται να αλλάζουν θέση οι πολιτικοί, πρέπει από την αρχή να παίρνουν μια θέση και να μένουν ακλόνητοι σ΄αυτή ο,τιδήποτε κι αν συμβεί και οποιαδήποτε εξέλιξη και αν μεσολαβήσει.
Υπάρχουν βέβαια και άλλες δυσκολίες που επιτείνουν το δράμα των υποψηφίων προέδρων, η ανάγκη, για παράδειγμα, να συντάσσουν και να εκδίδουν σε χιλιάδες αντίτυπα συνολικά και λεπτομερή προγράμματα για όλες τις πτυχές της διακυβέρνησης και η υποχρέωση όχι μόνο να δέχονται στο γραφείο τους όλες τις ομάδες συμφερόντων και να συναινούν στην προώθηση όλων των αιτημάτων τους αλλά και να ψάχνουν οι ίδιοι επισταμένα να βρίσκουν σε όλο το φάσμα των κυβερνητικών δραστηριοτήτων κάτι που δεν προσφέρει η κυβέρνηση ή δεν το έχει προτείνει ακόμα κανείς υποψήφιος για να το προτείνουν εκείνοι και να κερδίσουν εκείνοι τους ανάλογους ψήφους.
*Πρώην να καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου
