ΤΗΣ ΠΟΛΑΣ ΧΑΤΖΗΝΕΟΦΥΤΟΥ*
«Το δέτήν πόλιν σοί δοῦναι οὔτ' ἐμόν ἐστί οὔτ' ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ· κοινή γάρ γνώμη πᾶντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν και οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν». ( «Το να σου παραδώσουμε την Πόλη, δεν είναι δικαίωμα ούτε δικό μου ούτε άλλου από τους κατοικούντες σε αυτή. Γιατί απόφαση όλων μας είναι να πέσουμε, αμυνόμενοι, με τη θέλησή μας και δε θα λυπηθούμε τη ζωή μας»). Η απάντηση του Κωνσταντίνου ΙΑ' Παλαιολόγου στον Μωάμεθ Β' ηχεί ακόμα στεντόρεια και αναδύεται από τα βάθη του χρόνου, κάθε 29 Μαΐου εδώ και έξι σχεδόν αιώνες.
«Της Αγια- Σοφιάς την Άγια Τράπεζα
πριν οι Τούρκοι μπουν και την τουρκέψουν
σε καράβι οι χριστιανοί την φόρτωσαν
να την ξενιτέψουν!
******
Το καράβι με την Άγια Τράπεζα,
Πλέοντας στα ανοιχτά μεγάλα βάθη,
Ξάφνω δίχως ξέρες, δίχως σίφουνα
Πνίγηκε κι εχάθη»…
(Γεώργιου Δροσίνη από την ποιητική συλλογή «Πύρινη Ρομφαία»)
Σαν σήμερα, 29 Μαΐου 1453, αλώθηκε η Κωνσταντινούπολη! Πέρασαν 563 χρόνια από τότε που το Βυζάντιο αλώθηκε κι ορφάνεψε ο βυζαντινός πολιτισμός. Σήμερα αρκετές εκατοντάδες χρόνια μετά, αναπολούμε, αναθυμόμαστε αλλά και πολύ συχνά συλλαμβάνουμε εαυτούς, να αναμασούμε τα ίδια και τα ίδια… Χρόνια ηρωικά, επικά, γεμάτα πολιτισμό! Όμορφα χρόνια! Θυμόμαστε εκείνες τις βάρκες, ωσάν γκραβούρες να ταξιδεύουν ενάντια στις φυσικές και ανθρώπινες επιβουλές και να μεταλαμπαδεύουν την τέχνη, τον πολιτισμό, τη θρησκεία, τις αξίες και τα ιδανικά ενός ολόκληρου πολιτισμού, ενός ανεξάντλητου μεγαλείου, στην ήδη πληγωμένη Ευρώπη και στα ήδη λαβωμένα δεσποτάτα της ελληνικής περιφέρειας. Σημαδιακή και η πτώση του Μυστρά που έπεσε λίγο αργότερα, το 1460, επίσης στις 29 Μαΐου!
Υποκλινόμαστε στο δέος της Αγια -Σοφιάς, στο καράβι με την Άγια Τράπεζα, στα οστά των αγίων και οσιομαρτύρων, στην κυρά -Δέσποινα… Διαβάζοντας το άρθρο της βυζαντινολόγου, Ελένης Γλύκατζη – Αρβελέρ για την κερκόπορτα και τη συμβολική της αξία, δεν μπορούμε παρά να προεκταθούμε και στη σημερινή εποχή! Οι κερκόπορτες εξακολουθούν να έχουν υπόσταση και αξία μπροστά στην υπέρμετρη αλαζονεία της σύγχρονης εποχής εάν και εφόσον κλείνουν ερμητικά, παγιδεύουν και καθιστούν άθυρμα τον σύγχρονο άνθρωπο. Τον άνθρωπο που ίσταται μετά δυσκολίας αλλά δεν ανθίσταται ενώπιον ενός ανθρωπισμού που δύει και οδεύει σε μια άγνωστη πορεία, χωρίς πυξίδα και χωρίς παγκόσμιο σύστημα θεσιθεσίας (τουτέστιν: Global Positioning System GPS)!
Η κρίση του πολιτισμού και του ανθρώπου ως αξία υπαρξιακή και ηθική, δοκιμάζεται καθημερινά ενώ αλλεπάλληλα κλυδωνίζεται από τις σειρήνες του υλισμού και του ευδαιμονισμού. Η παιδεία έχει καταστεί χρησιμοθηρική. Απαισιόδοξα χρησιμοθηρική. Οι αρωγοί της παιδείας και όλοι όσοι έχουμε ταχθεί φύλακες των Θερμοπυλών και των Κερκόπορτων, οφείλουμε τον επαναπροσδιορισμό των αξιών της ζωής. Τον επαναπροσδιορισμό της οικογένειας, της θρησκείας, της παιδείας, της ίδιας μας της ζωής ως αξίας και ως αυταξίας.
Η επίτευξη όλων των πιο πάνω προϋποθέτει και προαπαιτεί συλλογικότητα, συνεργασία και σαφώς όχι εμπαιγμούς αλληλοκατηγορίες, μισαλλοδοξία και επιρρίψεις ευθυνών. Ωστόσο, επειδή βιώνουμε καθημερινά τέτοιες καταστάσεις, καλούμαστε εμείς ως αρωγοί και όχι ως ουραγοί της Παιδείας να οργώσουμε, να διορθώσουμε, να οργανώσουμε και να αναδιοργανώσουμε τη ζωή μας, τη ζωή των παιδιών μας, πνευματικών και βιολογικών, για να καταστήσουμε τη μικρή κοινωνία μας, μια πλέον ευημερούσα κοινωνία. Η ευημερία ως η αφθονία συναισθημάτων, αγάπης αλλά και στόχευσης υψηλών ιδανικών. Ως αυτοθυσία και περίσσευμα ψυχής, εκ των ων ουκ άνευ. Ως ιστορική μνήμη αλλά και ως πνευματική συνοχή, ειρήνη και ομόνοια. Ομόνοια μεθ’ εαυτού και μετ’ αλλήλων. Αυτό είναι και αυτό οφείλει να είναι το διακύβευμα της σημερινής επετείου.
*ΕΜΕ Φιλολογικών Μαθημάτων
