Εκπαιδευτική Τεχνολογία: Αυξημένες απαιτήσεις, μηδενική στήριξη

ΤΩΝ ΜΙΧΑΛΗ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΛΕΩΝΙΔΑ ΧΑΤΖΗΛΟΪΖΟΥ*

Η ραγδαία ανάπτυξη των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (Τ.Π.Ε.) έχει οδηγήσει σε μια νέα πραγματικότητα όλους τους τομείς της ζωής μας. Οι ανάγκες προσαρμογής της εκπαιδευτικής διαδικασίας στις απαιτήσεις της νέας αυτής πραγματικότητας, επιτάσσουν την ένταξη των ΤΠΕ σε όλα τα στάδια του εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε να ανταπεξέλθει στις σύγχρονες απαιτήσεις μόρφωσης και κατάρτισης και στις ραγδαίες εξελίξεις της αγοράς εργασίας (ΕΠΕ, 2006 [1] και Eurydice, 2013 [2]) Η ιδιότητα της αλληλεπιδραστικότητας, πάνω στην οποία βασίζονται οι ΝέεςΤεχνολογίες, προσφέρει στον μαθητή τη δυνατότητα να συμμετέχει μαζί με τον δάσκαλό του στο σχεδιασμό των μαθησιακών δραστηριοτήτων και να εκφράζειελεύθερα τις αντιλήψεις και τα συναισθήματά του. Επίσης, διαμορφώνεται τοκατάλληλο μαθησιακό περιβάλλον και επικοινωνία μεταξύ των μελώντης τάξης, στα πλαίσια μιας τάσης για ισότιμη σχέση, αλληλεπίδραση και ανατροφοδότηση (Ζωγόπουλος, 2001[3]).

Το Υπουργείο Παιδείας αλλά και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο αναγνωρίζοντας τις δυνατότητες που παρέχει η Τεχνολογία στη μαθησιακή διαδικασία αλλά και στη μαθητική κοινότητα, καθεχρονικά και προοδευτικά σε μεγαλύτερο βαθμό, εντάσσουν στα παρεχόμενα προγράμματά τους, προγράμματα και δράσεις για εφαρμογή και ενσωμάτωση των ΤΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία. Το Υπουργείο αναφέρει στις εκάστοτε ανακοινώσεις των προαναφερθέντων δράσεων  τη σημασία της αξιοποίησης των ΤΠΕ στο εκπαιδευτικό μας σύστημα.Ενδεικτικάμόνογιαφέτοςέχουνήδηανακοινωθεί:

• Τοπρόγραμμα Open Discovery Space (ODS)
• Το πρόγραμμα εκπαιδευτικών πυρήνων για την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία εντός της σχολικής μονάδας και η δημιουργία κοινοτήτων εκπαιδευτικών για ανάπτυξη κουλτούρας ανταλλαγής και διαμοιρασμού πρακτικών.
• Το πρόγραμμα πιστοποίησης e Safety Label,
• Το πρόγραμμα Ασφαλές σχολείο για το διαδίκτυο με στόχο την πιστοποίηση
• Το πρόγραμμα «Μικροί εκπαιδευτές για το διαδίκτυο»
• Διαγωνισμός για μαθητές Δημοτικών, Γυμνασίων, Λυκείων και Τεχνικών Σχολών για την ανάπτυξη σύντομου βίντεο για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου με θέμα «Ας δημιουργήσουμε μαζί ένα καλύτερο διαδίκτυο
• Η παροχή εκπαιδευτικού υλικού για το Πρόγραμμα Ασφαλές σχολείο για το διαδίκτυο σε όλα τα σχολεία

Η εισαγωγή και ένταξη των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία δημιουργεί ένα νέο μαθησιακό περιβάλλον, εποικοδομητικού, αλληλεπιδραστικού και συνεργατικού τύπου.  Στην Κυπριακή Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση η χρήση των υπολογιστών παρουσιάζει αυξητική τάση  κατά τα τελευταία έντεκα χρόνια. Με βάση σχετικά ευρήματα της Στατιστικής Υπηρεσίας, στη Δημοτική Εκπαίδευση το 2012 αναλογούσαν 15,9 υπολογιστές ανά 100 μαθητές, παρουσιάζοντας αύξηση 1.123% σε σχέση με το 2001 όπου αναλογούσαν μόλις 1,3 υπολογιστές ανά 100 παιδιά. Με άλλα λόγια στα σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης υπήρχαν το 2012 περίπου 7920 υπολογιστές σε χρήση.Ταυτόχρονα, οι σχολικές μονάδες έχουν πλέον εξοπλιστεί με εκτυπωτές. βιντεοπροβολείς και διαδραστικούς πίνακες.Η ενσωμάτωση των Τ.Π.Ε.στην Κυπριακή Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση επιτελείται με τρεις διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της σχολικής μονάδας και τους εκάστοτε περιορισμούς που επιβάλλει η υλικοτεχνική υποδομή: 1) υπολογιστής στην τάξη, όπου δημιουργείται η «γωνιά του υπολογιστή» και εντάσσεται στην καθημερινή εκπαιδευτική πρακτική και χρησιμοποιείται για ποικίλες δραστηριότητες (εποπτικό – επικοινωνιακό μέσο διδασκαλίαςκαι ως μέσοαναζήτησης πληροφοριών, 2) εργαστήρι πληροφορικής όπου ο υπολογιστής χρησιμοποιείται ως μέσο διδασκαλίας, διερεύνησης και επικοινωνίας και 3)ο συνδυασμός των δύο προηγούμενων πρακτικών.

Την ίδια στιγμή, παρά τα πλούσια τεχνολογικά περιβάλλοντα που υπάρχουν στα πλείστα σχολεία, τα τελευταία χρόνια είναι παρατηρείται έλλειψη γνώσεων ή σιγουριάς, από αρκετούς εκπαιδευτικούς της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για τις Νέες Τεχνολογίες και τις δυνατότητές τους. Παράλληλα, σχετική έκθεση της Κομισιόν διαπιστώνει ανεπάρκεια των μαθητών σε ψηφιακές δεξιότητες και ικανότητες και την ανάγκη να ενταχθεί η αποτελεσματική χρήση των Τ.Π.Ε. στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών λειτουργών. «Η βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων και η πρόσβαση σε ψηφιακούς και ανοικτούς πόρους είναι ζωτικής σημασίας, όχι μόνο για τη βελτίωση της διδασκαλίας, αλλά και για τη δημιουργία ευέλικτων εκπαιδευτικών προτύπων που θα καταστήσουν ευκολότερη τη δια βίου μάθηση». Η Επιτροπή προβλέπει ότι η υπολογιστική ταμπλέτα θα χρησιμοποιούνται ευρέως σε πολλά ευρωπαϊκά σχολεία εντός ενός έτους, ενώ η μάθηση μέσω ηλεκτρονικών παιχνιδιών και ο συνδυασμός φυσικού και εικονικού περιβάλλοντος θα αποτελέσουν αναπόσπαστο μέρος της διδασκαλίας στα επόμενα δύο έως τρία έτη [4].

Όπως έχει αναφερθεί πιο πάνω, η ανάπτυξη των ΤΠΕ έχει οδηγήσει την κοινωνία σε αλλαγές με πολύ γρήγορουςρυθμούς και το σχολείο ως ζωντανή κοινότητα, οφείλει να είναι σε θέση να παρακολουθεί την εξέλιξη αυτήκαι να προσαρμόζεται σε αυτούς τους ρυθμούς. Για να επιτευχθεί αυτό, είναι αναγκαία η υποστήριξή του από όλους τους φορείς, έτσι ώστε οι Τ.Π.Ε. νααξιοποιηθούν με τρόπο κατάλληλο και να βελτιώσουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Οισημερινοί μαθητές της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης πρέπει να εκπαιδεύονται σωστάκαι μεθοδευμένα, ώστε να είναι ικανοί να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσειςτης κοινωνίας(ΕΠΕ, 2006).Σύμφωνα δε με τα Ν.Α.Π. «η συνετή χρήση των Τ.Π.Ε. αποτελεί μία από τις οκτώ κομβικές ιδιότητες, ικανότητες και δεξιότητες που απαιτούνται στην κοινωνία του 21ου αιώνα και που πρέπει να διαθέτουν οι μαθητές στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο»[5].

Προς αυτή την κατεύθυνση ο ρόλος του τοπικού συντονιστή αλλά και των συμβούλων πληροφορικής είναι ίσως, όσο ποτέ άλλοτε κρίσιμος για την υποστήριξη και την αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στη σχολική μονάδα.

• Πρώτιστα, ο ρόλος του συντονιστή Τ.Π.Ε. της σχολικής μονάδας είναι εκπαιδευτικός, με στόχο να ενημερώσει και να επιμορφώσει τους συναδέλφους του για πρακτικές εφαρμογής και ενσωμάτωσης των Τ.Π.Ε. στα διάφορα γνωστικά αντικείμενα που διδάσκουν. Δυστυχώς, λόγω του ελάχιστου χρόνου που παραχωρείται από το Υπουργείο για την επιτέλεση των καθηκόντων του (γενικά, εκπαιδευτικά, τεχνικά), ο συντονιστής είναι εκ των πραγμάτων και πρακτικά αδύνατο να ασκήσει τον καθοδηγητικό του ρόλο, ως μέντορας σε θέματα ενσωμάτωσης των Τ.Π.Ε. Αν αναλογιστεί κανείς, τα σοβαρά τεχνικά προβλήματα που παρατηρούνται σε όλα τα σχολεία, λόγω της συνεχούς χρήσης αλλά και της ηλικίας του εξοπλισμού, ο τοπικός συντονιστής αναλώνεται σχεδόν αποκλειστικά στην τεχνική υποστήριξη, με στόχο να διατηρήσει τον εξοπλισμό σε λειτουργήσιμη κατάσταση. Στον αναθεωρημένο οδηγό Ενσωμάτωσης Τ.Π.Ε. στη μαθησιακή και διοικητική διαδικασία[6], έχει προστεθεί στην ήδη επιβαρυμένη λίστα με καθήκοντα, η ενημέρωση της βάσης δεδομένων που έχει δημιουργηθεί από το Υπουργείο, για ψηφιακή καταγραφή του Εξοπλισμού Πληροφορικής (Τ.Π.Ε.) και του Τεχνολογικού Υποστηρικτικού Εξοπλισμού Ειδικής Εκπαίδευσης [7], διαδικασία ιδιαίτερα χρονοβόρα και δύσκολη (δεδομένου πως ζητείται καταγραφή του εξοπλισμού ανά αίθουσα, λειτουργική κατάσταση, μοντέλου και σειριακού αριθμού).  Συνεπώς παρατηρείται η παραδοξότητα, ο χρόνος που δίνεται στα σχολεία να είναι ελάχιστος έως και καθόλου με το θεσμό να μην αναγνωρίζεται καν επίσημα από το Υπουργείο, (εξού και φέτος αρνήθηκε την ύπαρξή του αρχικά και στη συνέχεια βρέθηκε μια συμβιβαστική λύση που ουσιαστικά δεν ικανοποιούσε), αλλά τα καθήκοντα των τοπικών συντονιστών να αυξάνονται καθεχρονικά με προοδευτικό ρυθμό.Ταυτόχρονα, οι ώρες που παραχωρούνται δεν  δίνονται με βάση τον αριθμό των υπολογιστώνπου διαθέτει η εκάστοτε σχολική μονάδα, όπως θα έπρεπε να ήταν η ενδεδειγμένη και ορθολογική πολιτική.

• Το ίδιο ισχύει και για τους συμβούλους πληροφορικής του Υπουργείου, των οποίων ο συμβουλευτικός/καθοδηγητικός ρόλος μπαίνει συνήθως σε δεύτερη μοίρα, μιας και ο φόρτος εργασίας τους, ώστε να βοηθήσουν τεχνικά τα σχολεία είναι τέτοιος, που ουσιαστικά αναλώνονται μόνο σε αυτό. Σε σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας, αναφέρεται ξεκάθαρα πως «οι Σύμβουλοι Πληροφορικής  θα  έχουν  στενή συνεργασία  με  τα  σχολεία, ιδιαίτερα  με  τους  Τοπικούς  Συντονιστές  για  Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές  με  απώτερο σκοπό  την  καλύτερη  αξιοποίηση  των  Τ.Π.Ε.  στη  μαθησιακή  και  διοικητική  διαδικασία» [8]. Η ιδιότητα του συμβούλου ως υποστηρικτή στα σχολεία για ενσωμάτωση των τεχνολογιών στη μαθησιακή διαδικασία, όπως αυτή περιγράφεται και από το Υπουργείο, καθίσταται ανέφικτη μιας και ο εξοπλισμός παρουσιάζει συστηματικά σοβαρά τεχνικά θέματα, τα οποία αναλώνουν και τον περισσότερο διαθέσιμο χρόνο. Παρά τη δέσμευση του Υπουργού Παιδείας για στήριξη των Τ.Π.Ε. και αύξηση των συμβούλων, κάτι τέτοιο δυστυχώς δεν υλοποιήθηκε. Ο αριθμός των συμβούλων είναι στα ίδια επίπεδα με πέρσι, με αποτέλεσμα οκάθε σύμβουλος πληροφορικής να είναι επιφορτισμένος με την υποστήριξηπερίπου 16 σχολείων ανά μέρα απόσπασης, έχοντας ταυτόχρονα και άλλα καθήκοντα να εκτελέσει (επιμορφώσεις, σεμινάρια κλπ). Ο αντίστοιχος αριθμός κατά την περσινή χρονιά ήταν 18 σχολεία ανά μέρα. Επιπρόσθετα, οι πλείστες μελέτες εξηγούν πως ο κύκλος ζωής ενός επιτραπέζιου υπολογιστή είναι περίπου 4-5 χρόνια (Texas Department of Information Resources, 2013)[9]. Ο μέσος σύμβουλός υπολογιστών είναι υπεύθυνος για 368 υπολογιστές κατά μέσο όρο, ανά ημέρα απόσπασης. Υπολογιστές οι οποίοι διανύουν το τέλος του κύκλου ζωής τους, αφού η συντριπτική πλειοψηφία τους βρίσκεται μετά το 4ο έτος λειτουργίας τους και χρειάζονται τη μέγιστη δυνατή συντήρηση και φροντίδα. Λαμβάνοντας υπόψη πως ένας σύμβουλος επισκέπτεται κατά μέσο όρο δύο σχολεία ανά ημέρα, τότε μπορεί να υποστηρίζει ένα σχολείο μία φορά κάθε δύο μήνες, στην καλύτερη των περιπτώσεων, και εφόσον δεν εκτελεί τα υπόλοιπά του καθήκοντα (επιμορφώσεις, σεμινάρια, κ.ά.). Γίνεται αντιληπτό πως είναι πρακτικά και μαθηματικά αδύνατο, οι σύμβουλοι να στηρίζουν και να συμβουλεύουν από τη μία το εκπαιδευτικό προσωπικό των σχολείων και ταυτόχρονα να συντηρούν τον πεπαλαιωμένο τεχνολογικό εξοπλισμό!

Επιβάλλεται λοιπόν, ουσιαστική υποστήριξη των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση από την πολιτεία. Αυτό μπορεί να καταστεί δυνατό μόνο με τη θεσμοθετημένη παραχώρηση επαρκούς χρόνου για αποσπάσεις Συμβούλων Τ.Π.Ε. και Τοπικούς Συντονιστές Πληροφορικής στις σχολικές μονάδες. Η επιμόρφωση και ενημέρωση σε θέματα τεχνολογίας, η εγκατάσταση νέων προγραμμάτων για επικαίροποίηση του εκπαιδευτικού υλικού, ο πρωτοβάθμιος έλεγχος και συντήρηση της λειτουργίας των υπολογιστώνκαι του εξοπλισμού, καταδεικνύουν την ανάγκη για βραχυπρόθεσμη διευθέτηση παραχώρησης χρόνου τόσο για τους Συμβούλους όσο και για τους Τοπικούς Συντονιστές στα σχολεία, ανάλογα με το μέγεθος και τον εξοπλισμό που αυτά διαθέτουν, και μεσοπρόθεσμα την προώθηση της θεσμοθέτησης του Τοπικού Συντονιστή με επαρκή χρόνο. Μπορεί επίσης να επεκταθεί ο θεσμός του Τοπικού Συντονιστή, με την εισαγωγή περιφερειακού συντονιστή για μικρό αριθμό σχολείων.

*Μιχάλης Αλεξόπουλος. Μέλος ΔΣ ΠΟΕΔ, Μέλος ΔΣ ΑΚΙΔΑ, Εκπαιδευτικός

*Λεωνίδας Χατζηλοΐζου, Γενικός Αντιπρόσωπος ΠΟΕΔ, Μέλος ΔΣ Ακίδα, Εκπαιδευτικός