(Με αφορμή τον τερματισμό των εργασιών της Βουλής των Αντιπροσώπων)
ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΑΝΔΡΕΑ ΚΑΣΟΥΛΙΔΗ*
Η ΠΟΕΔ, της οποίας τα μέλη είχαν εμπλακεί με ιδιαίτερη θέρμη στον αντιαποικιακό αγώνα[1], θα εκδηλώσει έντονο ενδιαφέρον για τα τεκταινόμενα στο χώρο της συγκρότησης του νέου κράτους, με τον πρόεδρό της, Ι. Παναγίδη, να δηλώνει την ξεκάθαρη στήριξη της Οργάνωσης στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και την προσήλωσή της στην Ένωση: Α
«Ας συσπειρωθώμεν πέριξ του Εθνάρχου μας και φωτιζόμενοι από τα δύο φώτα που εκπέμπονται από τον Γολγοθάν και την Ακρόπολιν, την Ιερουσαλήμ και τας Αθήνας, ως πειθήνιοι ναυτικοί ας βοηθήσωμεν τον καλόν μας τιμονιέρην να οδηγήση το σκάφος που λέγεται Κυπριακή Γη εις το τελικόν του λιμάνι»[2].
Ταυτόχρονα, η Οργάνωση μεσολαβεί ανάμεσα στους δύο πρωτεργάτες του αντιαποικιακού αγώνα, τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τον Γεώργιο Γρίβα, όταν εμφανίζονται οι πρώτες μεταξύ τους διαφωνίες και κλυδωνισμοί[3]:
«Μακαριώτατε, διαδηλούμεν άπαξ έτι την εμπιστοσύνην μας προς την Υμετέραν Μακαριότητα και καταδικάζομεν εντόνως κάθε ενέργειαν οθενδήποτε προερχομένην, τείνουσαν εις ολέθριαν διάσπασιν του Κυπριακού Λαού»[4].
Η έκφραση υποστήριξης προς τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο παραμένει συνεπής με την ευρύτερη στάση της Οργάνωσης, η οποία θα στηρίξει ευθύς εξαρχής το ΕΔΜΑ, το οργανωμένο πολιτικό κίνημα «της αγωνιστικής πανστρατιάς»[5], που συγκροτείται με την υποστήριξη του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και τη συναίνεση του Γ. Γρίβα[6]. Ο τελευταίος, χαιρετίζει την «σύμπηξιν του Ενιαίου Δημοκρατικού Μετώπου Αναδημιουργίας προς αξιοποίησιν των κτηθέντων διά του αγώνος αγαθών», και ζητά από την ηγεσία του Μετώπου όπως παραμείνουν «ηνωμένοι υπό την ηγεσίαν του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, πιστοί εις τα ιδεώδη (…), εις παν έργον εθνικώς άξιον και ηθικώς αγαθόν»[7].
Η ΠΟΕΔ εντάσσεται στο ΕΔΜΑ[8] και στηρίζει ενεργά τις δραστηριότητές του[9], προκαλώντας την αντίδραση μερίδας εκπαιδευτικών, από τον αριστερό κυρίως χώρο, οι οποίοι εκτιμούν ότι η ένταξη στο ΕΔΜΑ προσέδιδε στην ΠΟΕΔ πολιτικό στίγμα:
«…η ΠΟΕΔ χάνει τον προορισμόν της σαν επαγγελματική οργάνωση και γίνεται ένα πλεούμενο χωρίς πηδάλιο που θα ταξιδεύη ανάλογα με τον άνεμο: Σήμερα φυσά Δυτικός; Μπορεί αύριο να φυσά Ανατολικός. Ποιος ξέρει;»[10]
Η ηγεσία της ΠΟΕΔ ταυτίζεται με το ΕΔΜΑ και στηρίζει ανεπιφύλακτα την υποψηφιότητα του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στην προεδρία της Δημοκρατίας[11], αξιολογώντας τον ως «τον μόνον άξιον» για το αξίωμα του πρώτου προέδρου[12].
Η απόφαση για ένταξη στο ΕΔΜΑ θα δώσει το στίγμα της κυρίαρχης ιδεολογικής ταυτότητας της ηγεσίας της Οργάνωσης καθόλη τη διάρκεια της επισκοπούμενης περιόδου (1960-1974), παρά το γεγονός ότι το ΕΔΜΑ, ως πολιτικό σχήμα, δεν θα επιβιώσει. Παράλληλα, η ένταξη στο ΕΔΜΑ θα αποτελέσει απόδειξη της ειλημμένης απόφασης της ΠΟΕΔ για μια πιο διεκδικητική εμπλοκή στα πολιτικά ζητήματα και συμμετοχή της στα κεντρικά όργανα λήψης αποφάσεων. Την ίδια στάση θα τηρήσουν και οι άλλες εκπαιδευτικές οργανώσεις της Μέσης Εκπαίδευσης, ΟΕΛΜΕΚ και ΠΟΕΛΙΜΕ. Έτσι, δεν θα αποτελέσει έκπληξη το γεγονός ότι στις πρώτες ελεύθερες εκλογές που θα πραγματοποιηθούν στην ανεξάρτητη Κυπριακή Δημοκρατία, οι εκπαιδευτικές οργανώσεις θα διεκδικήσουν την εκπροσώπησή τους στην Κοινοτική Συνέλευση[13]. Σε μια ιδιαίτερα σημαντική χρονική στιγμή, η κοινή πολιτική επιδίωξη θα συνενώσει τις εκπαιδευτικές οργανώσεις και θα θέσει στο περιθώριο τα όποια εμπόδια συνεργασίας είχαν παρουσιαστεί στο παρελθόν[14].
Σε αυτή τους τη στόχευση οι εκπαιδευτικές οργανώσεις θα συναντήσουν την αντίδραση τόσο του Κ. Σπυριδάκι όσο και του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, καθώς επικρατεί η άποψη ότι οι εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να αναμειγνύονται στην πολιτική. Η θέση αυτή δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί τουλάχιστον ως αντιφατική, εάν αναλογιστεί κανείς ότι ο γυμνασιάρχης Κ. Σπυριδάκις, με την υποστήριξη του Αρχιεπισκόπου, θα αναλάμβανε την προεδρία της Κοινοτικής Συνέλευσης. Παρόλα αυτά, το ΕΕΣ, αντικατοπτρίζοντας την επίσημη πολιτική, καλεί με εγκύκλιό του τους εκπαιδευτικούς «όπως μη αναμειγνύονται λόγω ή έργω εις πολιτικάς ή κομματικάς αντιθέσεις και φατριασμούς»[15]. Σε κατοπινή του συνεδρία, και με δεδομένη την απόφαση της ΠΟΕΔ να διεκδικήσει θέση στην Κοινοτική Συνέλευση, το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Συμβούλιο, η εκπαιδευτική αρχή της μεταβατικής περιόδου, αφού έλαβε υπόψη την πιθανότητα «αναμείξεως των διδασκάλων και των καθηγητών εις την πολιτικήν και υποβολήν υποψηφιότητος διά το αξίωμα βουλευτού (…) κατέληξεν εις το συμπέρασμαν ότι η επιδίωξις πολιτικών αξιωμάτων και η ανάμειξις εις πολιτικάς διαμάχας είναι ασυμβίβαστος προς το εκπαιδευτικόν έργον των λειτουργών της Παιδείας και ότι τοιούτου είδους επιδιώξεις θα επέβαλλον την εκ της εκπαιδευτικής υπηρεσίας παραίτησίν των»[16].
Σε αυτό το έντονα διχαστικό κλίμα ξεσπά η πρώτη οξεία αντιπαράθεση ανάμεσα στο ΔΣ της ΠΟΕΛΙΜΕ και το ΕΕΣ, όταν το τελευταίο θα χαρακτηρίσει «άκρως υβριστικόν και αντιπειθαρχικόν» δημοσίευμα του προέδρου της ΠΟΕΛΙΜΕ Ι. Μουρούζη[17], στο οποίο ανέφερε ότι «οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να επιδιώξωσι να έχωσι μέρος εις την εν λόγω Βουλήν» και ότι «οι εκπαιδευτικοί μόνον καθήκοντα και υποχρεώσεις έχουν εις τον τόπον αυτόν, δικαίωμαν ουδέν. Απόδειξις ότι οι έμποροι του Γραφείου Παιδείας εξαπέλυσαν εκατοντάδες εγκυκλίων»[18]. Η αντίδραση του ΕΕΣ θα είναι έντονη[19].
*Κασουλίδης, Α. (2016), Πολιτική, Εκπαιδευτική Πολιτική και Διδασκαλικός Συνδικαλισμός στην Κύπρο (1960-1974), εκδ. Η. Επιφανίου, σελ. 253-257
**Η επίσημη (πρώτη) παρουσίαση του βιβλίου στη Λευκωσία θα πραγματοποιηθεί την ερχόμενη Τρίτη, 19 Απριλίου 2016, στις 7:30 στα Νέα Γραφεία της ΠΟΕΔ (δίπλα από την εταιρεία ΚΑΠΝΟΣ). Θα προλογίσει ο ΥΠΠ Κώστας Καδής και θα παρουσιάσουν οι Π. Παπαπολυβίου και Λ. Κληρίδης. Θα χαιρετίσουν ο Πρόεδρος της ΠΟΕΔ, ο εκδότης ενώ θα υπάρξει αντιφώνηση από τον συγγραφέα.
[1]Περισσότερα: Χαραλάμπους Δημήτρης: Ιστορία του Διδασκαλικού Συνδικαλισμού…, όπ.π., τόμος Α΄, σελ.479-498. Επίσης: Αρχείο ΠΟΕΔ/Κ59 : Ατομικαί υποθέσεις διδασκάλων, Αρχείο ΠΟΕΔ/Κ7: Αλληλογραφία Λάρνακα: 1963-1960, Αρχείο ΠΟΕΔ/Κ14: ΠΟΕΔ (Τμήμα Λευκωσίας): Αποφάσεις και Έγγραφα Κεντρικού Συμβουλίου της ΠΟΕΔ (1953-1961).
[2]Η Οργάνωση, εκφράζοντας την αμοιβαία στήριξή της στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, πολιτικό αρχηγό του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και τον Γεώργιο Γρίβα, που ηγήθηκε των στρατιωτικών επιχειρήσεων, τους ανακήρυξε επίτιμους προέδρους της. Σχετικά: Χαραλάμπους Δημήτρης: Ιστορία του Διδασκαλικού Συνδικαλισμού…, όπ.π, τόμος Γ΄, σελ.513.
[3]«Έκκλησις της ΠΟΕΔ. Ρόλον συμφιλιωτού να αναλάβουν οι διδάσκαλοι», στην: εφημ. Έθνος, 24-4-1959.
[4][Τηλεγράφημα] στο: Αρχείο ΠΟΕΔ/Κ14: ΠΟΕΔ (Τμήμα Λευκωσίας): Αποφάσεις και Έγγραφα Κεντρικού Συμβουλίου της ΠΟΕΔ 1953-1961.
[5]Ιωαννίδης Γεώργιος Ξ.: Πολιτικά κόμματα και ροπές της τελευταίας 25ετίας, στο: Ιωαννίδης Γεώργιος Κ. (επιμ.): Κυπριακή Ζωή και Κοινωνία (λίγο πριν την Ανεξαρτησία μέχρι το 1984), Διαλέξεις Λαϊκού Πανεπιστημίου 3, Δήμος Λευκωσίας, Λευκωσία 1993, σ. 57.
[6]Σχετικά: [Επιστολή του Μακαρίου (2-4-1959) προς τον Διγενή], [Γενική διαταγή τομεάρχη της ΕΟΚΑ για το ΕΔΜΑ] και [Επιστολή του Διγενή (12-4-59) προς τον Μακάριο] στο: Παπαγεωργίου Σπύρος: Τα κρίσιμα ντοκουμέντα…, τόμος Α΄, σελ.178-181. Επίσης: Ενδιαφέροντα στοιχεία για την προσπάθεια του υπουργού Εσωτερικών Π. Γιωρκάτζιη να «ενδυναμώσει» τόσο το ΕΔΜΑ όσο και το συνδικαλιστικό κίνημα της Δεξιάς, τη ΣΕΚ, με χρηματοδοτήσεις από την Αμερική που αυτή την περίοδο διεξάγει ένα έντονο αντικομμουνιστικό αγώνα, Σχετικά: Δρουσιώτης Μακάριος: ΕΟΚΑ, η σκοτεινή όψη, όπ.π., σελ.349-353.
[7]Ιωαννίδης Γεώργιος Ξ.: Πολιτικά κόμματα…, όπ.π., 1993, σελ. 58.
[8]Χαραλάμπους Δημήτρης: Ιστορία του Διδασκαλικού Συνδικαλισμού…, ό.π.π, τόμος Α΄, σελ.515.
[9]Με επιστολή του ο Σύλλογος Αποφοίτων του Παγκυπρίου Γυμνασίου εκφράζει τις ευχαριστίες του στην ΠΟΕΔ για τη συμβολή της στη διοργάνωση Παγκύπριας Γιορτής, υπό την αιγίδα του ΕΔΜΑ, προς τιμήν του στρατηγού Γεωργίου Γρίβα, στο: Αρχείο ΠΟΕΔ/Κ4: Διάφορα 1959.
[10]«Η ένταξη της Οργάνωσης των διδασκάλων στο ΕΔΜΑ», στην: εφημ. Χαραυγή, 29-4-1959.
[11]Ας σημειωθεί ότι στον αντίποδα του ΕΔΜΑ είχε συγκροτηθεί, λίγους μήνες πριν από τις πρώτες προεδρικές εκλογές, που είχαν οριστεί για τις 13-12-1959, η Δημοκρατική Ένωση με πρωτεργάτες το Δήμαρχο Λευκωσίας Θεμιστοκλή Δέρβη και τον Ιωάννη Κληρίδη. Επρόκειτο για μια πολιτική κίνηση στην οποία μετείχαν «όλοι οι δεξιοί Δήμαρχοι της νήσου και άλλοι γνωστοί πολιτικοί παράγοντες του τόπου, επιστήμονες και επιχειρηματίες, που ενώνουν τις δυνάμεις τους ενάντια στον Αρχιεπίσκοπο και το ΕΔΜΑ». Η Δημοκρατική Ένωση θα υποδείξει ως υποψήφιό της για τις προεδρικές εκλογές τον Ιωάννη Κληρίδη, ο οποίος, επίσης, θα υποστηριχθεί από το ΑΚΕΛ. Σχετικά: Ιωαννίδης Γεώργιος Ξ.: Πολιτικά κόμματα…, όπ.π., σελ. 58.
[12]«Οι διδάσκαλοι τάσσονται ολοψύχως παρά το πλευρόν του Αρχιεπισκόπου», στην: εφημ. Ελευθερία, 1-12-1959. Ο Δημήτρης Χαραλάμπους επισημαίνει ότι αυτή η στήριξη στο πρόσωπο του Μακαρίου διαφάνηκε πολύ νωρίτερα, καθώς το ΔΣ της ΠΟΕΔ απέστειλε τηλεγράφημα στο Μακάριο, με το οποίο τον αναγνώριζε ως το μόνο εκπρόσωπο του κυπριακού λαού. Σχετικά: Χαραλάμπους Δημήτρης: Ιστορία του Διδασκαλικού Συνδικαλισμού…, ό.π.π, τόμος Α΄, σελ.515.
[13]«Οι διδάσκαλοι ζητούν όπως μετέχουν δι’ αντιπροσώπων των εις την Κοινοτικήν», στην: εφημ. Φιλελεύθερος, 8-1-1960. Το δημοσίευμα αναφέρεται σε απόφαση που έλαβε η ΠΣΓΑ της ΠΟΕΔ στις 5-1-1960.
[14]Σε συνέλευση της ΠΟΕΔ υποστηρίζεται η εκπροσώπηση των εκπαιδευτικών στην Κοινοτική Συνέλευση, ενώ γίνεται λόγος για «σύμπηξιν Συντεχνιακού Κογκρέσσου Εκπαιδευτικών». Σχετικά: «Αι προχθεσιναί συνελεύσεις των διδασκάλων», στην: εφημ. Έθνος, 26-1-1960.
[15][Συνεδρία Ελληνικού Εκπαιδευτικού Συμβουλίου 30-12-1959 - Πρακτικά Συνεδριών Εκπαιδευτικού Συμβουλίου], στο: Κρατικό Αρχείο Κύπρου, Φάκ. Ε1/892.
[16]Όπ.π. Ας σημειωθεί ότι η πρόνοια αυτή ισχύει ακόμη και σήμερα αφού οι εκπαιδευτικοί λειτουργοί, σύμφωνα με το εδάφιο (6) του Άρθρου 60 των περί Δημόσιας Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας Νόμων του 1969 έως 2011, εάν αποκτήσουν δημόσιο πολιτειακό αξίωμα, θα πρέπει να παραιτηθούν. Σχετικά: [Γραφείο Γενικής Διευθύντριας], Εγκύκλιος: Επικείμενες Δημοτικές και Κοινοτικές Εκλογές και Εκλογές Σχολικών Εφορειών, Φάκ.: 15.22.10, 2-11-2011.
[17]«Το Γραφείον Ελληνικής Παιδείας υπεραμύνεται μιας ατυχούς αποφάσεώς του», στην: εφημ. Εθνική. 17-3-1960.
[18]Όπ.π.
[19]«Οι εκπαιδευτικοί Μέσης Παιδείας καταγγέλλουν δικτατορικήν ενέργειαν του Ελληνικού Γραφείου Παιδείας», στην: εφημ. Εθνική, 15-3-1960.
