Και της νομιμοποίησης της προώθησης των μαθητών στην επόμενη τάξη
ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Όπως αναμενόταν, η Παγκύπρια Συνομοσπονδία Ομοσπονδιών Συνδέσμων Γονέων και Κηδεμόνων Δημόσιων Σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης απέρριψε την πρόταση του Υπουργείου Παιδείας(ΥΠ) για επανεισαγωγή εξετάσεων τετραμήνων. Οι αντιρρήσεις της είναι τέσσερις: α)με την εισαγωγή εξετάσεων τετραμήνων μειώνεται ο διδακτικός χρόνος, ενώ ο όγκος της διδακτικής ύλης παραμένει ο ίδιος, εξέλιξη η οποία θα καταστήσει αδύνατη ή ελλιπή, πρόχειρη και εικονική την κάλυψη της ύλης, β) προκαλείται ένα πολύ πιεστικό χρονοδιάγραμμα, ιδιαίτερα τον Ιούνιο, που είναι αδύνατο να εφαρμοσθεί , σε βάρος των παιδιών, που θα είναι τελικά οι χαμένοι, γ) δεν παρέχονται πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο θα γίνεται η ενισχυτική διδασκαλία ούτε για το τον τρόπο απασχόλησης των παιδιών που δεν έχουν ανάγκη ενισχυτικής διδασκαλίας, και δ)η απόφαση να διοργανώνονται οι εξετάσεις από κάθε σχολείο χωριστά συνεπάγεται εκ των πραγμάτων διαφορετικό επίπεδο για κάθε σχολείο, κάτι που ακυρώνει την επίτευξη έγκυρης αξιολόγησης μαθητών και καθηγητών.
Πιστεύω πως οι περισσότερες από τις αντιρρήσεις της Συνομοσπονδίας Γονέων βασίζονται, πρώτα, σε λανθασμένες παραδοχές σχετικά με το τι είναι γνώση και πώς αποκτάται, δεύτερο, σε υπερευαισθησία σχετικά με πιθανές δυσμενείς σωματικές και ψυχικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η πίεση των εξετάσεων στα παιδιά τους, και, τρίτο, σε ιδεολογικής πιθανό προέλευσης προκατάληψη εναντίον κάθε μορφής αξιολόγησης.
Οι σημερινές αντιλήψεις για τη γνώση κάνουν ισχυρή διάκριση μεταξύ μιας απλής πληροφορίας/γνώσης και μιας στερεής και βαθιάς γνώσης. Η πρώτη είναι επιφανειακή, ξεκρέμαστη και πρόσκαιρη, και δεν μπορεί να αποτελέσει τη βάση για παραγωγή νέας αυτοτελούς γνώσης, ενώ η δεύτερη είναι ενταγμένη σε ένα σύνολο γνωσιακών σχέσεων και δομών και μπορεί να αποκτηθεί ύστερα από μεγάλη και συνειδητή προσπάθεια. Για την απόκτησή της είναι απαραίτητη η αυτοαξιολόγηση αλλά και η ετεροαξιολόγηση. Στην υπό συζήτηση περίπτωση, με τις προτεινόμενες από το ΥΠ εξετάσεις τετραμήνων θα επιτυγχάνεται κάτι που δεν επιτυγχάνεται τώρα, θα καθίσταται δυνατή η συνολική θεώρηση της διδαχθείσας τους τέσσερις μήνες διδακτικής ύλης, θα αναδεικνύονται οι διδαχθείσες στο διάστημα αυτό βασικές έννοιες, κατηγορίες και γνώσεις, και θα επιδιώκεται η υπογράμμιση της διάκρισης αλλά και της σωστής σχέσης μεταξύ τους και η εμπέδωση τους, ώστε να μπορούν οι μαθητές να κτίσουν πάνω σ’αυτή. Οι εξετάσεις θα δώσουν τη δυνατότητα να πάρουν οι μαθητές. ο καθένας χωριστά, ανατροφοδότηση για τις δικές του λανθασμένες κατανοήσεις, συγχύσεις και μαθησιακές πλάνες, για να μπορεί να τις διορθώσει. Είναι πολύ ωραίο να μιλούμε για νέες έξυπνες και γρήγορες μεθόδους μάθησης, όπως μιλούμε για έξυπνα όπλα και έξυπνη άμυνα. Δυστυχώς ή ευτυχώς ούτε τα όπλα μπορούν να πολεμούν μόνα τους, ούτε μπορούμε να μάθουμε κάτι σωστά με διάφορα τρικς και συνταγές για εύκολες λύσεις.
Αποτέλεσμα των ίδιων λανθασμένων παραδοχών της Συνομοσπονδίας για τη γνώση είναι και το αίτημά της για παγκύπρια και όχι σχολική βάση των εξετάσεων των τετραμήνων. Με το αίτημα αυτό παρεμποδίζουν την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων των εξετάσεων για διδακτικούς σκοπούς. Μόνο αν θεματοθέτες και εξεταστές είναι οι καθηγητές του σχολείου, θα μπορούν να επισημάνουν τα λάθη και να τα χρησιμοποιήσουν για να βοηθήσουν τους μαθητές τους.
Δεν θα σταθώ στο δεύτερο και τρίτο λόγο, γιατί έχουν αναφερθεί επανειλημμένα στις σχετικές συζητήσεις. Θα ήθελα μόνο να πω ότι οι γονείς, εμποδίζοντας τη βαθμιαία συμμετοχή των παιδιών τους σε εξεταστικές διαδικασίες, τα αφήνουν να φτάνουν στις Παγκύπριες εξετάσεις ψυχολογικά και τεχνικά απροετοίμαστα.
Η μόνη δικαιολογημένη αντίρρηση της Συνομοσπονδίας είναι, πιστεύω, εκείνη για την πίεση του χρόνου που δημιουργείται τόσο για τα σχολεία όσο και για τους μαθητές, ιδιαίτερα τον Ιούνιο. Αυτό φαίνεται πολύ έντονα στον «Χρονικό Προγραμματισμό Δράσεων Σχολικών Μονάδων»» που ετοιμάστηκε από το ΥΠ.
Πιστεύω πως η χρονική πίεση στο σχολικό πρόγραμμα του Ιουνίου δημιουργείται βασικά από την προσπάθεια του ΥΠ να συμβιβάσει νέες προοδευτικές αλλαγές με παλιές ξεπερασμένες συμβάσεις. Συγκεκριμένα, θέλει, από τη μια, όλοι οι μαθητές να προωθούνται στην επόμενη τάξη, όπως γίνεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, για να μπορεί να προγραμματίζει από τον Ιούνιο τις ανάγκες σε διδακτικό προσωπικό και να μη χρειάζεται να κάνει διορισμούς και μεταθέσεις το Σεπτέμβριο, και, από την άλλη, να τηρήσει τις παλιές θεσμικές αντιλήψεις που υπαγορεύουν να επιτρέπεται προαγωγή μόνο με βάση τον βαθμό 10 στα 20. Η πρώτη επιθυμία του το αναγκάζει να μεταφέρει τις ανεξετάσεις του Σεπτεμβρίου τον Ιούνιο. Η δεύτερη το αναγκάζει να εντάξει, και πάλι μέσα στον Ιούνιο, και 10 μέρες ενισχυτική υποστηρικτική διδασκαλία, για να αποφύγει την κατηγορία για απλή τήρηση των προσχημάτων. Όλη αυτή η ταλαιπωρία θα αποφεύγετο, αν το ΥΠ αποφάσιζε να επιτρέψει να προχωρήσουν όλοι οι μαθητές στην επόμενη τάξη ανεξαρτήτως βαθμού. Η νομιμοποίηση για μια τέτοια απόφαση είναι διπλή. Πρώτο, είναι καθαρή σύμβαση η αντίληψη ότι το 10 είναι προβιβάσιμος βαθμός και το 9 ή 8 όχι. Ήδη πολλές φορές στην Ελλάδα στην επιλογή υποψηφίων για τα πανεπιστήμια η βάση κατέβηκε πολλές φορές κάτω από το 10. Δεύτερο, αντίθετα από ό,τι συνήθως πιστεύεται , προώθηση στην επόμενη τάξη με βαθμό κάτω του 10 πιθανό να αποτελέσει κίνητρο για μελέτη, ώστε να αποφευχθεί μια προσβλητική βαθμολογία.
Συμπερασματικά, θα μπορούσε να λεχθεί πως θα πρέπει το ΥΠ να εγκαταλείψει το σχέδιο διενέργειας ανεξετάσεων τον Ιούνιο αποφασίζοντας να προάγει στο εξής όλους τους μαθητές στην επόμενη τάξη από τον Ιούνιο. Η στασιμότητα, ούτως ή άλλως, έπρεπε να είχε καταργηθεί από την ημέρα εισαγωγής της υποχρεωτικής εκπαίδευσης μέχρι τα 15. Μια τέτοια απόφαση, πέραν του ότι θα αποσυμφορήσει τη χρονική πίεση, θα επιτρέψει να γίνεται ενισχυτική διδασκαλία πριν από τις κανονικές εξετάσεις τετραμήνου.
*Πρώην αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου
