TΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΠΑΥΛΗ*
H έμφυλη βία (EΦΒ) είναι ο ορισμός που χρησιμοποιείται για να περιγράψει διάφορες μορφές βίας από θύτες/ δράστες, προς θύμα /-τα. Οι μορφές αυτές της βίας φαίνεται να υποκινούνται κυρίως από στερεότυπα φύλου. Πιο συγκεκριμένα, τα στερεότυπα φύλου σχετίζονται με αντιλήψεις για την θέση της γυναίκας σε μια σύγχρονη κοινωνία ή αντιλήψεις για την αρρενωπότητα και την θηλυκότητα γενικότερα. Γι’ αυτό άλλωστε, πολλά περιστατικά έμφυλης βίας παρουσιάζονται σε άτομα που έχουν διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό και διαφορετική έκφραση ταυτότητας φύλου.
Το παραπάνω φαινόμενο θεωρείται πολύ σημαντικό, καθώς η ΕΦΒ αποτελεί ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα ανά το παγκόσμιο, με ποικίλες κοινωνικοοικονομικές προεκτάσεις. Σε χώρες της Ευρώπης και Ευρωπαϊκής Ένωσης, ένα συνολικό ποσοστό 47% των γυναικών φαίνεται να έχει υποστεί κάποιας μορφής βία (ΕIGE, European Equality Index, 2016). Στις μορφές βίας περιλαμβάνονται οι τέσσερις κυριότερες μορφές βίας, ψυχολογική, σωματική, σεξουαλική και οικονομική. Παράλληλα τα τελευταία χρονιά φαίνεται να εγείρονται έντονες συζητήσεις ότι πολλές χώρες της Ευρώπης και Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρουσιάζουν σοβαρού βαθμού αδυναμίες τόσο σε στοχευμένες προληπτικές και παρεμβατικές δράσεις, όσο και στην καταγραφή των περιστατικών έμφυλης βίας, με έμφαση σε μορφές βίας κατά των γυναικών (ΕIGE, European Equality Index, 2014, 2016, 2018).
Στην Κύπρο, τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τη βία κατά των γυναικών είναι περιορισμένα και δεν αντιπροσωπεύουν το μέγεθος του προβλήματος. Δυστυχώς, δεν υπάρχει κοινή βάση δεδομένων όπου καταγράφονται όλα τα περιστατικά (Lesta, 2010). Παρά τα προβλήματα αυτά στην καταγραφή. Εκτιμάται ότι το 22% τουλάχιστον των Κύπριων εφήβων και γυναικών - ηλικίας 15 ετών και άνω, έχουν υποστεί κάποιας μορφής σωματικής ή σεξουαλική βίας, ενώ το 39% των γυναικών έχουν υποστεί κάποιας μορφής ψυχολογικής βίας από τον σύντροφό τους (European Union Agency for Fundamental Rights, 2014).
Είναι αναμφισβήτητο γεγονός, ότι τα σχολεία δημοτικής και δευτεροβάθμιας εκπαιδευτικής βαθμίδας μέσω των σωστών εκπαιδευτικών και ψυχοεκπαιδευτικών παρεμβάσεων μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της βίας, ενώ σε πολλές περιπτώσεις συμβάλουν και στην σωστή διαχείριση των περιστατικών έμφυλης βίας.
Επικεντρώνοντας σε εκπαιδευτικού τύπου παρεμβάσεις στα πλαίσια του αναλυτικού προγράμματος, προκειμένου να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με το ζήτημα προτείνονται ποικίλα εκπαιδευτικά υλικά που πηγάζουν κυρίως από τη φιλοσοφία και τις πρακτικές της «περιεκτικής σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης» όπως αυτές περιγράφονται από τον «Παγκόσμιας Οργανισμό Υγείας» (World Health Organization - WHO).
O Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ) είναι ο συντονιστής του Ευρωπαϊκού διακρατικού έργου SAFER- Systematic Approaches for Equality of Gender - "Συστηματικές Προσεγγίσεις για την Ισότητα των Φύλων" με εταίρους την GrantXpert Consulting, το Ινστιτούτο Ανάπτυξης (Ν. Χαραλάμπους), τον οργανισμό νέων ΥουΑct, τον ερευνητικό οργανισμό CESIE – Ιταλία, τον οργανισμό ΙCEPE – Ιρλανδία, το Πανεπιστήμιο Βίλνιους – Λιθουανία και τον οργανισμό ΗΑPPSY – Ελλάδα.
Το διακρατικό αυτό έργο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στα πλαίσια του Προγράμματος: Rights, Equality and Citizenship Programme (2014-2020), με συνολική διάρκεια δύο χρόνων, ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2018 και ολοκληρώνεται τον Ιανουάριο του 2020.
Το έργο SAFER στοχεύει στο να αναλύσει τις στάσεις και τις αντιδράσεις εκπαιδευτικών και μαθητών (ηλικίας 8 έως 12 ετών), σχετικά με την έμφυλη βία (ΕΦΒ) με σκοπό την ανάπτυξη ενημερωτικού, εκπαιδευτικού και προληπτικού υλικού για την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης των παιδιών και εκπαιδευτικών στο θέμα αυτό.
H καινοτομία του έργου στηρίζεται στο ότι τo έργο επικεντρώνεται σε πληθυσμό παιδικής ηλικίας (αντί εφηβικό) και στο ότι ενσωματώνει εκπαιδευτικές μεθόδους από τέσσερις ενότητες: (α) Θέματα Φύλου (gender sensitive pedagogics) και Περιεκτική Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση, (β) Δεξιότητες Ζωής (Life Skills), (γ) Δεξιότητες καλλιέργειας Ψυχικής Ανθεκτικότητας (Resilience), (δ) Δεξιότητες καλλιέργειας Χαρακτήρα (Character Education).
Οι προαναφερθείσες δεξιότητες φαίνεται να παρουσιάζουν εμπειρικά υποστηριζόμενη αποτελεσματικότητα στην ψυχική υγεία των παιδιών και πιο συγκεκριμένα σε εξωτερικευμένου τύπου συμπεριφορές όπως είναι η διαχείριση του θύμου (Αronson, 2012). Παράλληλα, η εκπαίδευση χαρακτήρα αποτελεί μια αποτελεσματική προληπτική δράση για τις υγιείς σχέσεις των παιδιών, μέσα από την καλλιέργεια αξιών όπως ο σεβασμός και η συνεργασία μεταξύ συνομηλίκων (Lackuna, 1997).
Oι εκπαιδευτικοί της Κύπρου θα έχουν πρόσβαση στο υλικό και στις εκπαιδεύσεις τους προσεχείς μήνες – κατόπιν ενημέρωσης σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κατόπιν ενημέρωσης από κυβερνητικούς και μη κυβερνητικούς οργανισμούς.
*Eκ μέρους των εταίρων στην Κύπρο,
Βασίλης Παυλή
(Υπεύθυνος Προγραμμάτων / Εγγεγραμμένος Σχολικός Ψυχολόγος – Ινστιτούτο Ανάπτυξης, Ν. Χαραλάμπους)
