Ένα μοντέλο πλήρους Ενιαίας Εκπαίδευσης, Ιταλία

ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ*

Σε μία κοινωνία που όλοι έχουμε συνηθίσει να κοιτάμε βόρεια της Ευρώπης για παραδειγματισμό, όπου πολλές φορές ακούμε ως δικαιολογία ότι εκεί έχουν διαφορετικό τρόπο ζωής και κουλτούρας ίσως θα έπρεπε να ερευνήσουμε πιο κοντά μας, γειτονικές μεσογειακές χώρες, με κοινό πολιτισμικό παρελθόν ώστε να παραδειγματιστούμε.

Στην περίπτωση της Ιταλίας η Ενιαία Εκπαίδευση είχε διαφορετική πορεία από τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όταν οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες αναρωτιόντουσαν τι θα κάνουν με τα διαφορετικά μοντέλα μάθησης, το 1971 στην Ιταλία περνάει ο νόμος 118 όπου όλα τα παιδιά εκτός από τις πιο σοβαρές περιπτώσεις είχαν δικαίωμα να φοιτούν στα γενικά σχολεία. Το 1977 με τον νόμο 517 με μία σοκαριστική κίνηση κλείνει όλα τα ειδικά δημοτικά σχολεία και μεταφέρει σταδιακά τα παιδιά στα γενικά σχολεία. Τρία χρόνια αργότερα, το 1980 κλείνει και τα ειδικά δευτεροβάθμια και προ-δημοτικά σχολεία. Το 1991 η διαδικασία που ξεκίνησε 20 χρόνια πριν ολοκληρώνεται και δημιουργείται ο νόμος 104 το 1992 από το κοινοβούλιο της Ιταλίας.

Ο νόμος περί Βοήθειας, Κοινωνικής Συμπερίληψης και Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρία ή απλώς ο νόμος 104 καθορίζει τις λεπτομέρειες της Ενιαίας Εκπαίδευσης θέτοντας το όραμα πολλών γονέων σε πράξη.

Ο νόμος 104 προνοούσε τα εξής:

• Τα σχολεία θα ήταν υποχρεωμένα να παρέχουν όλες τις εύλογες προσαρμογές στα άτομα με Αναπηρία ειδικούς δασκάλους, εκπαιδευτικά βοηθήματα, μεταφορά με τη συνεργασία όλων των φορέων (δασκάλους, βοηθούς, οικογένειες)
• Σε περίπτωση άλλων εκπαιδευτικών αναγκών θα πρέπει να σχεδιάζεται ένα ατομικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα με σωστές παιδαγωγικές και διδακτικές μεθόδους.
• Το σχολείο το οποίο θα επιλέξει να φοιτήσει το παιδί με αναπηρία θα αιτηθεί από το Υπουργείο παιδείας να αποστείλει έναν υπεύθυνο συμπερίληψης.
• Ο μαθητής με σοβαρή μορφή αναπηρίας θα έχει ως συνοδό εξειδικευμένο δάσκαλο καθ’ όλη τη διάρκεια της φοίτησής του.
• Ο μαθητής μπορεί να βρίσκεται εκτός της αίθουσας 12 ώρες την εβδομάδα 1/3 με εξειδικευμένο δάσκαλο για παρεμβάσεις.
• Το εξειδικευμένο προσωπικό, που έχει ως στόχο είτε την εκπαίδευση είτε την καθοδήγηση του μαθητή, αλλά και τη συμβουλευτική του δασκάλου αντιστοιχεί σε σχέση με τους μαθητές με αναπηρία 1:2 (63,000 δάσκαλοι – 139,000 μαθητές με Αναπηρία)

Τα αποτελέσματα στην Ιταλική εκπαίδευση μετά από 27 χρόνια είναι εμφανή. Οι άμεσες αλλαγές ήταν η εφαρμογή νέας μορφής αξιολόγησης, ολική μετατροπή του προγράμματος σπουδών, αλλά και μείωση του αριθμού μαθητών σε κάθε τάξη. Οι πιο μακροχρόνιες ήταν ότι το 2010 μόνο το 1% των παιδιών βρίσκονταν ακόμα σε διαφορετικά πλαίσια φτάνοντας το μικρότερο ποσοστό στην Ευρώπη και ότι έχει το μεγαλύτερο ποσοστό αποδοχής παιδιών με αναπηρίες στα τυπικά σχολεία από τους συμμαθητές τους.

Τέλος, η Ιταλία έχοντας αυτές τις εμπειρίες είχε ενεργό ρόλο στη δημιουργία του άρθρου 24 της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, σε αντίθεση με άλλες χώρες που απλώς το υπέγραψαν και θεωρείται διεθνώς ως πρότυπο για χώρες όπου ξεκινούν τέτοιου είδους εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις.

Η Ιταλία αναγνωρίζοντας ότι η εκπαίδευση είναι κάτι που συνεχώς εξελίσσεται και έτοιμη πλέον για τα επόμενα βήματα, είναι στο στάδιο σημαντικών εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων. Αποκέντρωση των σχολείων ώστε να αυξηθεί η αυτονομία τους, κανονισμοί για συμπερίληψη αλλόγλωσσων ατόμων, αλλά ίσως αυτό που μας ξενίζει περισσότερο είναι κανονισμοί ώστε τα εργαλεία που απευθύνονται μόνο σε άτομα όπου έχουν αναγνωριστεί με κάποια αναπηρία να χρησιμοποιούνται σε όλα τα παιδιά όπου το έχουν ανάγκη χωρίς να υπάρχει η χρήση ετικέτας.    

Το Κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο τα επόμενα δύο χρόνια με τη διαδικασίας αλλαγής της νομοθεσίας περί ειδικής εκπαίδευσης. Η παραπάνω περίπτωση τρομακτική για κάποιους, παράδειγμα προς μίμηση για κάποιους άλλους θα παραμείνει αυτό που είναι μία περίπτωση. Από εμάς εξαρτάται τι θα παραδώσουμε στις επόμενες γενιές.  

*Σύμβουλος Ενιαίας Εκπαίδευσης