ΤΟΥ ΣΩΤΟΥ ΒΟΣΚΑΡΙΔΗ*
Οι μοντέρνες και «επαναστατικές» μέθοδοι διδασκαλίας που είναι διαθέσιμες για χρήση στα σχολεία σήμερα και οι οποίες έχουν ως κέντρο τον μαθητευόμενο, μπορούν κατά κανόνα να φέρουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα σε σύγκριση με την παραδοσιακή δασκαλοκεντρική μέθοδο "κιμωλία και ομιλία» που επικρατούσε για εκατοντάδες χρόνια.
Όμως αυτές οι μέθοδοι στην ουσία δεν είναι και τόσο μοντέρνες. Στα αρχαία ελληνικά οι λέξεις «παιδεία», «παιδί» και «παίζω» γράφονται όλες με «αι» και είναι πολύ συνυφασμένες.
Η Σωκρατική μέθοδος μάθησης και αγωγής ονομαζόταν «παίζω και μαθαίνω» αφού πρόσφερε τη μάθηση μέσα από το παιχνίδι του μυαλού και του σώματος σε μια ευχάριστη και δημιουργική ατμόσφαιρα.
Παιδεία σημαίνει αυτά που κατά κανόνα μας μαθαίνουν, κυρίως μέσω του παραδείγματος, η μάνα μας και ο πατέρας μας αλλά και οι γονείς τους: Το ήθος, η αγάπη, η τιμιότητα, η εργατικότητα, η αλληλεγγύη, η αποφασιστικότητα, η φιλοπατρία, ο σεβασμός, η καλοσύνη, η κατανόηση, η συγγνώμη, η ευγνωμοσύνη, η ανοχή, η υπομονή κ.λπ.
Η παιδεία που παίρνει κάποιος από το οικογενειακό του περιβάλλον ενισχύεται φυσικά, σε μικρό ή σε μεγάλο βαθμό, από κάποιους φωτισμένους δασκάλους και δασκάλες στο νηπιαγωγείο, στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο.
Κάποτε κάποιοι συγχύζουν την παιδεία με την εκπαίδευση. Όπως η «εκδρομή» σημαίνει ότι πάμε κάπου «εκτός της καθημερινής μας διαδρομής» έτσι και η «εκπαίδευση» σημαίνει ότι πάμε κάπου «εκτός της καθημερινής μας παιδείας».
Οι γνώσεις που παίρνει κάποιος για τα Μαθηματικά, τη Φυσική, τη Βιολογία, την Ιστορία, την Ιατρική, την Αρχαιολογία, τη Μουσική, την Τέχνη κ.λπ., είναι μέρος της εκπαίδευσης του και όχι της παιδείας του. Όμως η ανάλυση της σημασίας και ο συνδυασμός των γνώσεων που παίρνει κάποιος καθώς και η συνειδητοποίηση της ανάγκης της ηθικής τους χρήσης είναι μέρος της παιδείας του.
Άρα η «παιδεία» και η «εκπαίδευση» είναι δύο διαφορετικές έννοιες. Η δε «παίδευση» σημαίνει την εκπαίδευση μέσω της εργασίας, η οποία εξυπακούει φροντίδα και ίσως κούραση σωματική και/ ή πνευματική.
Η γνώση που παίρνει κάποιος, ιδανικά, πρέπει να μετατραπεί σε εμπειρία και αυτή με τη σειρά της πρέπει να μετατραπεί σε ικανότητα και αυτή σε αποδοτικότητα, που μέσω της θα μπορεί να παραχθεί κάποιο έργο, το οποίο θα φέρει συγκεκριμένο αποτέλεσμα, το οποίο θα ολοκληρώσει τον κύκλο με το συναίσθημα της ΕΥΤΥΧΙΑΣ. Οι γνώσεις λοιπόν πρέπει να καταλήγουν φυσιολογικά στην ΕΥΤΥΧΙΑ αλλά, επίσης, να αποκτούνται με χαρά σε ένα φιλικό, ευχάριστο και θετικό περιβάλλον.
Αυτή την προσέγγιση προσπαθώ να εφαρμόσω και να αναπτύξω για πολλά χρόνια τώρα, σε διάφορα κολλέγια και πανεπιστήμια της Κύπρου στα οποία υπηρέτησα και υπηρετώ καθώς και σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού και με πολλούς σπουδαίους και υπέροχους δασκάλους και δασκάλες πάνω σε εθελοντική βάση, σε Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια στις ελεύθερες περιοχές, κάτι που μου προσφέρει πολλή χαρά και ευτυχία.
Έχω επίσης την ευκαιρία να επισκέπτομαι σχολεία και πανεπιστήμια σε άλλες χώρες όπως Ελλάδα, Ιταλία, Ρουμανία, Γαλλία, Σουηδία, Φινλανδία, Ρωσσία, Σλοβενία, Βέλγιο, όπου οι μαθητές/ φοιτητές δεν έχουν καμμιά διαφορά με τους Κύπριους αφού όλα τα παιδιά είναι τα ίδια και θέλουν το ίδιο πράγμα: Αγάπη και χαρά, που τους προσφέρονται ούτως ή άλλως με διάφορους τρόπους αλλά μπορούν να τους προσφερθούν επίσης και με τις λεγόμενες «εναλλακτικές μεθόδους διδασκαλίας και μάθησης».
Ο κάθε δάσκαλος, όπως και διάφοροι άλλοι λειτουργοί, έχει τον δικό του τρόπο για να φέρει εις πέρας την αποστολή του αναλόγως του ήθους και της προσωπικότητας του. Ο δάσκαλος που έχει πλεονέκτημα το γεγονός ότι κάποτε ήταν και αυτός μαθητής και άρα κανονικά ξέρει τις ανάγκες των ... «πελατών» του, είναι πολύ σημαντικό να κατέχει πρώτα καλά το θέμα του, δεύτερο να θέλει να το διδάξει σε άλλους και τρίτο να βρεί τον κατάλληλο τρόπο ή τους τρόπους για να το κάνει, αναλόγως του θέματος, του στόχου, του ακροατηρίου, του χώρου και του χρόνου σε κάθε περίπτωση.
Επειδή έχω την ευτυχία να είμαι και γελοιογράφος, κάποτε χρησιμοποιώ σκίτσα και γελοιογραφίες ως εργαλεία μάθησης. Χρησιμοποιώ επίσης αστείες ιστοριούλες, παραμύθια, θέατρο, παιχνίδια, μουσική κ.α. σε μια ατμόσφαιρα που κάποτε θυμίζει νηπιαγωγείο, κάποτε εκκλησία, κάποτε διαδήλωση, κάποτε οικογενειακή συνάθροιση, κάποτε εκδρομή και κάποτε σχολείο. Σε μερικές περιπτώσεις οι πιο πάνω διαδικασίες γίνονται εκ του μακρόθεν μέσω της τεχνολογίας και της ηλεκτρονικής/ εξ’ αποστάσεως μάθησης, κάτι που μπορεί να δώσει μια άλλη διάσταση και άλλες δυνατότητες στην επικοινωνία μεταξύ διδάσκοντος και διδασκομένων.
Με αυτές και άλλες εναλλακτικές μεθόδους διδασκαλίας και μάθησης μιλούμε ή καλύτερα «παίζουμε» με τα παιδιά Μαθηματικά ή Ιστορία ή Τηλεπικοινωνίες ή Θρησκευτικά ή Χημεία ή Μουσική ή Φυσική ή Ξένες Γλώσσες ή Ηλεκτρονικά ή Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές ή όλα ή σχεδόν όλα μαζί.
Κατά τη διάρκεια των επισκέψεων μου σε σχολεία, κολλέγια και πανεπιστήμια, τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό, εκτός από τις διάφορες παρουσιάσεις, διαλέξεις και τη συμμετοχή μου σε σεμινάρια, έχω πολλές φορές την ευκαιρία και την ευτυχία να έχω συναντήσεις τόσο με ομάδες συναδέλφων όσο και με ομάδες γονέων, που μου δίνουν τη δυνατότητα για ανταλλαγή χρήσιμων απόψεων και ιδεών σχετικά με γενικά θέματα παιδείας και εκπαίδευσης με διάφορες μεθόδους διδασκαλίας και μάθησης.
Η εις βάθος μελέτη και ως επακόλουθο η εκπαίδευση και ενθάρρυνση δασκάλων για εθελοντική μετάβαση από τις μεθόδους διδασκαλίας που προσφέρουν γνώσεις με τον «παραδοσιακό» τρόπο, σε μεθόδους που μπορούν να προσφέρουν περισσότερη χαρά, ικανοποίηση και γνώσεις σε ένα πιο άνετο και ευχάριστο περιβάλλον τόσο για τον μαθητή όσο και για τον δάσκαλο, είναι επιτακτική ανάγκη για να αναβαθμιστεί η ποιότητα της λειτουργίας των σχολείων.
Με αυτό τον τρόπο θα διαφοροποιηθούν τα όρια εξουσίας και θα ενθαρρυνθεί η μεγαλύτερη αλληλεπίδραση μεταξύ διδασκόντων και διδασκομένων με την προσοχή να εστιάζεται στην ελεύθερη και χρήσιμη μάθηση σε ένα πιο φιλικό και ευχάριστο περιβάλλον παρά στη βαθμοθηρία.
Αυτή η προσέγγιση φυσικά εξυπακούει μεγαλύτερη ευθύνη εκ μέρους των διδασκόντων για οργάνωση σχεδίων μαθήματος που θα φέρουν πιο καλά αποτελέσματα για το σύνολο των μαθητών τους και παράλληλα εξυπακούει μεγαλύτερη χαρά και ικανοποίηση για τους ίδιους αφού οι παιδαγωγικοί τους στόχοι θα επιτευχθούν πολύ καλύτερα.
Μια ημικατεχόμενη πατρίδα που ταλανίζεται από τόσα προβλήματα, αν έχει πιο ψηλής ποιότητας παιδεία και παράλληλα πιο χαρούμενα παιδιά και νεολαία και κατ’ επέκταση πιο χαρούμενους τους γονείς τους, θα μπορεί να ελπίζει περισσότερο για το μέλλον.
*Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Εικονογραφημένο το άρθρο στο πιο κάτω έγγραφο:
