ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΝΑΣΙΑΣ ΤΡΙΓΩΝΑΚΗ ΠΑΥΛΟΥ* ΚΑΙ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ*
Αναγνωρίζοντας στους μαθητές της Ε΄ τάξης την ανάγκη συναισθηματικής συμμετοχής στην ομάδα, η Διεύθυνση συγκεκριμένου δημοτικού σχολείου αποτάθηκε στην Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας για δημιουργία και εφαρμογή παρέμβασης με τη μορφή βιωματικών εργαστηρίων, στον χώρο του σχολείου.
Όπως στα περισσότερα παρεμβατικά προγράμματα της ΥΕΨ, μετά το αίτημα του σχολείου, γίνεται διερεύνηση της ανάγκης, ενημέρωση του προσωπικού, οργάνωση της παρέμβασης και υλοποίηση αυτής.
Επειδή η λέξη «ενσυναίσθηση» χρησιμοποιείται αρκετά συχνά τον τελευταίο καιρό, κάποτε λανθασμένα, θεωρούμε σημαντικό να αναφέρουμε κάποια βασικά, θεωρητικά στοιχεία.
Ενσυναίσθηση (empathy) δεν είναι η εμπάθεια (ισχυρό πάθος, έντονα αρνητικά συναισθήματα, εχθρότητα, πάθος εναντίον κάποιου, βάσει της ερμηνείας που δίνει το Βικιλεξικό). Ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα κατανόησης των άλλων, η ενίσχυση της ανάπτυξης των άλλων, ο σωστός χειρισμός της διαφορετικότητας (Goleman, 1995). Η ενσυναίσθηση έχει να κάνει με την κοινωνική επίγνωση, την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τι σκέφτονται οι άλλοι, ακόμα κι όταν εμείς δεν αισθανόμαστε το ίδιο με αυτούς. Η ενσυναίσθηση είναι μια από τις απαραίτητες και επαρκείς προϋποθέσεις για θεραπευτική αλλαγή της προσωπικότητας (Rogers, 1957).
Είναι, τελικά, ένα μόνο κομμάτι αυτού που ονομάζουμε «συναισθηματική νοημοσύνη» (Goleman, 1995). Η ενσυναίσθηση από μόνη της δεν μπορεί να φέρει αλλαγές στο τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς του ατόμου. Για να δούμε συναισθηματικά συμμετοχικά άτομα ή μαθητές (όπως ήταν το αρχικό αίτημα του δημοτικού σχολείου), στοχεύουμε σε 5 τομείς, ένας από τους οποίους είναι η ενσυναίσθηση. Οι συναισθηματικά συμμετοχικοί μαθητές πρέπει να έχουν αυτοεπίγνωση, επίγνωση, δηλαδή, των συναισθημάτων τους μέσα από συνεχή αυτό-αξιολόγηση του τι νιώθουν, πότε και γιατί. Πρέπει να έχουν αυτοέλεγχο, αυτοπειθαρχία, αξιοπιστία και ευσυνειδησία. Να επιδεικνύουν κίνητρα προς επίτευξη στόχων, δέσμευση, πρωτοβουλία. Και φυσικά τις ανάλογες κοινωνικές δεξιότητες, δεξιότητες επικοινωνίας, συνεργασίας και ομαδικότητας. Σε όλα αυτά προσθέτουμε την ενσυναίσθηση – η καλλιέργεια όλων αυτών πιθανόν να οδηγήσει σε μαθητές συναισθηματικά συμμετοχικούς και συναισθηματικά ευφυείς.
Συζητώντας τα πιο πάνω, κατανοούμε όλοι όσοι δουλεύουμε στα σχολεία με μαθητές, ότι υπάρχει και περιορισμός χρόνου και διαθέσιμου ειδικού προσωπικού (εκπαιδευτικοί ψυχολόγοι) για την οργάνωση, σχεδιασμό και εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων. Αυτά τα ψυχο-παιδαγωγικά προγράμματα ή παρεμβάσεις πρέπει να γίνονται ολόχρονα στις τάξεις των μαθητών, χωρίς την πίεση της ύλης των μαθημάτων, χωρίς παρεμβολές ή εξωτερικές παρεμβάσεις. Οι δεξιότητες χτίζονται σιγά-σιγά, δίνοντας χώρο και χρόνο στους μαθητές να εξασκηθούν σε αυτές σε βάθος χρόνου και όχι περιστασιακά και άστοχα.
Στο συγκεκριμένο δημοτικό σχολείο, επειδή στόχος ήταν οι μαθητές της Ε΄ τάξης, υπήρχαν περιορισμοί τόσο του ωρολογίου προγράμματος όσο και της εκπαιδευτικής ψυχολόγου όσον αφορά στην κάλυψη αναγκών και άλλων σχολείων. Παρόλα αυτά, έγινε μια αρκετά καλή προσπάθεια τόσο από τη Διεύθυνση του σχολείου όσο και από πλευράς ΥΕΨ και ανταποκριθήκαμε στο αίτημά τους. Πραγματοποιήθηκαν 4 βιωματικά εργαστήρια, πολύ στοχευμένα με τη συμμετοχή όλων των μαθητών και των δυο τμημάτων της Ε΄ τάξης. Τα παιδιά συνεργάστηκαν σε ικανοποιητικό επίπεδο και εδώ αναφέρομαι στην έκφραση συναισθημάτων, στη συμμετοχή τους στις βιωματικές ασκήσεις, στην συνεργασία μεταξύ τους και στην προσπάθεια που κατέβαλε το κάθε παιδί να αναγνωρίσει τα δικά του συναισθήματα, να σκεφτεί τι μπορεί να σκέφτεται ο άλλος, να υποστηρίξει και να ενισχύσει τον συμμαθητή του. Αυτό είναι το πρώτο βήμα στην εκμάθηση δεξιοτήτων συναισθηματικής συμμετοχής και εύχομαι να συνεχίσουμε την επόμενη σχολική χρονιά με την ίδια δημιουργική διάθεση!
*Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας
**Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας
