Επαγγελματική ικανοποίηση-Στρατηγικός Σχεδιασμός. Ορθή επικοινωνία για ποιοτική εκπαίδευση

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ*

Η εργασία έχει προσδιοριστικό ρόλο στη ζωή κάθε ανθρώπου. Καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του χρόνου του, χαρακτηρίζει το άτομο και το κατατάσσει σε οικονομικά και κοινωνικά στρώματα γι’ αυτό και η επαγγελματική ικανοποίηση αποτελεί ένα από τα κύρια θέματα μελέτης των επιστημών που ασχολούνται με το άτομο, με τις ανάγκες αυτού και τη σχέση του με την εργασία (Crites, 1969).   Έρευνες που έχουν γίνει στον τομέα των εργασιακών σχέσεων  έχουν συσχετίσει τις καλές διαπροσωπικές σχέσεις με την επιτυχία της απόδοσης των εργαζομένων και της επίτευξης των στόχων μιας επιχείρησης/οργανισμού.

Ο Spector (2008) αναφέρει ότι έχουν γίνει αρκετές έρευνες πάνω στο θέμα αυτό, με κάποιες από αυτές να σχετίζουν το περιβάλλον (environment) με την ικανοποίηση, άλλες να επικεντρώνονται στην προσωπικότητα (personality) δηλαδή ότι συγκεκριμένοι τύποι ανθρώπων έχουν την τάση, την προδιάθεση να αγαπούν ή όχι την εργασία τους και τέλος με άλλες έρευνες να θεωρούν ότι υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ περιβάλλοντος, προσωπικότητας και εργασιακής ικανοποίησης.

Οι έρευνες αυτές μπορούν να ερμηνευθούν και να τοποθετηθούν και στις εκπαιδευτικές μονάδες με τις καλές διαπροσωπικές σχέσεις να αποτελούν το κλειδί για μια πετυχημένη πορεία προς την επίτευξη των στόχων τους. Στην Κύπρο παρόλο που η οργανωσιακή δομή του εκπαιδευτικού μας συστήματος  «επιτρέπει» και «ενθαρρύνει» τη χρήση των εκπαιδευτικών του ως μέσων για την επίτευξη των στόχων του και θεωρεί ότι συνιστούν μια εργαλειακή εργασιακή δύναμη και μια παραγωγική πηγή, σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει να αναιρείται το γεγονός ότι οι εκπαιδευτικοί είναι ενσυνείδητα όντα με δεδομένα δικαιώματα και πολίτες με δεδομένες υπαρξιακές ανάγκες και επιδιώξεις.

Θεωρίες όπως το Νέο Μάνατζμεντ (ΝΜ) παρακινούν τους οργανισμούς (και άρα στην περίπτωσή μας τα σχολεία) να οργανώνουν τις δράσεις τους, κυρίως, με βάση τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των πολιτών και να κρίνουν την επιτυχία της μεταρρύθμισης σε σχέση με τα αποτελέσματα που οι υπηρεσίες επιτυγχάνουν ως προς το στόχο αυτόν. Το ανθρώπινο δυναμικό της οργάνωσης αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα, τόσο ως προς τις ανάγκες του, όσο και ως προς τις απαιτήσεις που η οργάνωση έχει απ' αυτό.  

Με βάση αυτό λοιπόν, ένας σχολικός οργανισμός ο οποίος είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας με στόχο τη μόρφωση των παιδιών τόσο γνωστικά όσο και σε αξίες, αλλά ταυτόχρονα  είναι και το δεύτερο σπίτι των εκπαιδευτικών  μέσα στο οποίο σπαταλούν πολλή από την ενέργειά τους, ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ και η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ αντιμετώπιση εκάστου προς τον διπλανό του, συνοδοιπόρο και συνεργάτη του είναι εκ των ουκ άνευ.

Η προσφορά του κατάλληλου περιβάλλοντος για ν’ ανθίσουν οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις απαιτούν διερέυνηση των αναγκών του μαθητικού πληθυσμού αλλά και του εκπαιδευτικού ταυτόχρονα με απώτερο σκοπό την αποδοτικότερη οργάνωσή  του. Περιπτώσεις, οργανισμών ή τμημάτων όπου υπάρχουνπολύπλοκες διαδικασίες με υπέρμετρη γραφειοκρατία, έλλειψη συντονισμού και διαφάνειας, πελατειακές σχέσεις, διαφθορά, ανάρμοστη συμπεριφορά, έλλειψη στρατηγικού και ορθολογικού σχεδιασμού και δράσης, κακής διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού, έλλειψης κινήτρων, σπάταλης διαχείρισης των πόρων, διοικητικής αδυναμίας και αδράνειας ελέγχων, έλλειψης ανταγωνιστικών συνθηκών και  συστημάτων μέτρησης της απόδοσης ειναι παραδείγματα αναποτελεσματικότητας με τελευταίους αποδέκτες τους απλούς υπαλλήλους.

Λαμβάντας υπόψην τη μεγάλη γραφειοκρατία με την οποία έρχονται αντιμέτωπα  τα σχολεία, βλέπε σωρεία εγκύκλιων, ανακοινώσεων, διαγωνισμών, μεγάλες σε  μέγεθος και χρονοβόρες έντυπες διαδικασίες παραπομπής για αξιολόγηση μαθητών με μαθησιακά προβλήματα, έντυπης χρονοβόρας διαδικασίας παραπομπής μαθητών με παραβατική συμπεριφορά,  κλπ,  θα μπορούσε κάποιος να πει πως δυσλειτουργούν και είναι αναποτελεσματικά στους πιο πάνω τομείς. Απορροφούν από τις διευθύνσεις αλλά και τους εκπαιδευτικούς πολύτιμη ενέργεια και χρόνο από την παροχή ουσιαστικής βοήθειας στα παιδιά που τη χρειάζονται καθώς μειώνουν την παραγωγιγκότητά τους.

Καθιστούν αναγκαία την απλοποίηση των διαδικασιών αλλά και τη διασπορά τους στις επαρχίες ώστε να γίνεται όσο το δυνατό καλύτερη διαχείριση και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση φαινομένων αργοπορίας. Καθιστούν αναγκαία την ΟΡΘΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ με τους άμεσα εμπλεκόμενους ώστε να δίνονται πρακτικές εισηγήσεις για δημιουργία αποτελεσματικότερων αλλά ταυτόχρονα ανθρώπινων σχολείων και δημοκρατικων σχολείων για όλους. Καθιστά αναγκαία την παροχή κινήτρων και επαγγελματικής ικακοποίησης και δημιουργία ευεργετικού περιβάλλοντος εργασίας, από το ιδιο το ΥΠΠ προς τους υπαλλήλους του, ικανοποίησης προς τα παιδιά του, προς τους γονείς τους.

Ερευνητές όπως ο  Allport (1954) ορίζει την επαγγελματική ικανοποίηση ως τη στάση καθενός απέναντι στη συγκεκριμένη εργασία. Ο Herzberg και οι συνεργάτες του όμως (1959) ερμηνεύουν την επαγγελματική ικανοποίηση και ως κίνητρο. Ως μια εσωτερική διαδικασία του κάθε υπαλλήλου που σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να ταυτισθεί με οποιοδήποτε είδους καταναγκασμό. Τα κίνητρα έχουν σχέση με τις αξίες και τις προσδοκίες του καθενός και η πραγματική έννοια των κινήτρων δεν είναι ότι κάνω κάποιον να κάνει κάτι, αλλά δημιουργώ τις συνθήκες, που θα κάνουν κάποιον να κάνει κάτι.

Χτίζω αποτελεσματικά την επικοινωνία του οργανισμού λαμβάνοντας σοβαρά υπόψην τους βασικούς παράγοντες αυτής:

• Την αρμονική σχέση μεταξύ των ατόμων. Επικοινωνούν καλύτερα δυο άτομα όταν έχουν κοινούς στόχους και συνεργάζονται για την επίτευξη κοινού σκοπού.
• Την προσφορά ενός άνετου περιβάλλοντος. Η επικοινωνία προάγεται όταν υπάρχει άνετο περιβάλλον όπου τα άτομα αισθάνονται μεταξύ τους χαλαρή και ευχάριστη ατμόσφαιρα χωρίς βιασύνη και άγχος.
• Ιδιωτικότητα. Αν και δεν είναι πάντοτε εύκολο, όταν η επικοινωνία διεξάγεται μεταξύ δυο ατόμων δεν πρέπει να παρεμβάλλονται τρίτοι έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η κατάλληλη ιδιωτικότητα.
• Εμπιστευτικότητα. Η διαχείριση των πληροφοριών πρέπει να γίνεται με την κατάλληλη εμπιστευτικότητα αν κρίνεται αναγκαίο έτσι ώστε ο ένας να μην εκθέτει τον άλλον.
• Επικέντρωση στο συνομιλητή. Η ανταλλαγή πληροφοριών και η επικοινωνία γίνονται σωστά όταν υπάρχει επικέντρωση και προσήλωση των συνομιλητών μεταξύ τους, ο καθ’ ένας δίνει προσοχή στις ιδέες και στις απόψεις του άλλου.
• Κατάλληλος ρυθμός εργασίας και απαιτήσεων. Τα άτομα που επικοινωνούν πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους ότι ο ένας πρέπει να προσαρμόζεται στο ρυθμό του άλλου, να μην απευθύνονται βεβιασμένα πολλές ερωτήσεις ταυτόχρονα και να υπάρχει άνεση χρόνου.
• Παροχή προσωπικού χώρου. Ορισμένοι άνθρωποι για να επικοινωνήσουν καλύτερα χρειάζονται έναν ορισμένο προσωπικό χώρο στον οποίο αισθάνονται περισσότερη άνεση με το άτομο με το οποίο επικοινωνούν.

Δεν είναι δύσκολο αν αρχίσει μια επικοινωνία και ένας τέτοιος σχεδιασμός από τη βάση (εκπαιδευτικοί) και να καταλήξει προς τα πάνω (ΥΠΠ). Χώρες με πολύ καλά μοντέλα εκπαίδευσης όπως η Φιλανδία το ακολουθούν με πολύ καλά για τα παιδιά και όλους τους εμπλεκόμενους αποτελέσματα. Στον τομέα Διοίκησης και Διαχείρισης Ανθρώπινου Δυναμικού ο στρατηγικός σχεδιασμός εφαρμογής πολιτικών SWOT ANALYSIS (strengths, weaknesses, opportunities, threats) επιβάλλει τη διερέυνηση όλων των πτυχών και των αναγκών του πληθυσμού στον οποίο θα απεθυνθεί ένας προϊστάμνεος, άλλοτε σε κάθε σχολείο και άλλοτε για όλο το εκπαιδευτικό σύστημα αντίστοιχα.

Μήπως αυτό που μας λείπει στην Κύπρο και στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα τελικά είναι ο σεβασμός στον άμεσα εμπλεκόμενο επειδή διαθέτει «κατώτερη θέση»  και η αδυναμία να έχουμε το δικό μας όραμα για την κυπριακή παιδεία μακριά από κομματισμούς, συμφέροντα και ανοργανωσιές ;

*Εκπαιδευτικός

MBA – MBA – Εργασιακές Σχέσεις/ Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού