Επείγει να αντικατασταθεί το Λύκειο τύπου Shopping Mall

ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΒΑΛΑΝΙΔΟΥ*

Δε θα πρέπει να εκπλήττουν οι αντιδράσεις για το σχέδιο Νέου Ωρολογίου Προγράμματος. Η κουλτούρα για 15 χρόνια του Ενιαίου Λυκείου δεν είναι δυνατό να ξεπεραστεί με μια ανακοίνωση. Ορισμένες αντιδράσεις νομιμοποιούνται και ενισχύθηκαν από προτάσεις της Επιτροπής που δεν πείθουν για την επιστημονικότητα και τον ορθολογισμό τους, αφού δεν τεκμηριώνονται και φαίνονται «αυθαίρετες».  Ορισμένες παρατηρήσεις για το σχέδιο:

1. 1.      Η λειτουργία του Ενιαίου Λυκείου (από 2000) βασίστηκε στη «φιλοσοφία» της «ευκολίας της μόρφωσης». Τα συντεχνιακά συμφέροντα ορισμένων κλάδων με «εκπροσώπους στα υψηλά δώματα» του Υπ.Π.Π. οδήγησαν σε μια «στρεβλωτική» δομή. Στηρίχτηκε σε αντιεπιστημονικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις. Κυριάρχησε η λογική του σχολείου τύπου Shoping Mall-όπως κατηγορούσαν παρόμοια στρέβλωση του Λυκείου οι Αμερικανοί παιδαγωγοί της δεκαετίας του ’80 (βλέπε σχετική αναφορά στον πίνακα)   

«TheShoppingMallHighSchool: WinnersandLosersintheEducationalMarketplace» (1985): ΟόροςΛύκειοτύπου «ShoppingMall» χρησιμοποιήθηκεστοβιβλίοτωνArthurG. Powell, EleanorFarrar, andDavidK. Cohen, μια  ΜελέτημεστόχοτηναξιολόγησητηςπορείαςτηςτότεεκπαιδευτικήςμεταρρύθμισηςστιςΗΠΑ. Ασκεί κριτική για το ότι: Το σχολείο  προσέφερε ένα πρόγραμμα με αφθονία επιλογών στους μαθητές του με «έγνοια» την «ικανοποίηση των καταναλωτών» (μετάφραζε μαθητών), όπως και στο «ShoppingMall», με πολλά «μαγαζιά» και την «απόλυτη ελευθερία επιλογής του πελάτη», αφού ο πελάτης «έχει πάντα δίκαιο»! Η αφθονία επιλογών σε προγράμματα, σε περιεχόμενο μαθημάτων, σε ευκολία μαθημάτων, σε τάξεις και προγράμματα/δραστηριότητες έδινε τη δυνατότητα να διαμορφώνουν οι μαθητές το πρόγραμμα τους και τη «μόρφωση» τους-που δεν ήταν μόρφωση! Και αυτά μέσα σε ένα παιγνίδι «συμφερόντων», «καλύτερων βαθμών» «περισσότερο ικανοποιημένων μαθητών»!

1. 2.      Στην Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση που επιχειρήθηκε (2004-2013) αυτό θα έπρεπε να ήταν η κυρίαρχη έγνοια. Προσπάθησε ο Άκης Κλεάνθους, αλλά «έφυγε νωρίς». Ο Ανδρέας Δημητρίου επικεντρώθηκε στα Αναλυτικά Προγράμματα χωρίς αλλαγές στη Δομή του Σχολείου-Ωρολογίου Προγράμματος. (Δεν μπορεί να αναπτυχθεί και εφαρμοστεί Αναλυτικό Πρόγραμμα χωρίς την αντιστοιχία του με το Ωρολόγιο Πρόγραμμα). Προσπάθησε και ο Γιώργος Δημοσθένους, αλλά ο χρόνος τέλειωνε!   
2. 3.      Είναι θετικό και ορθολογιστικό το ότι η Επιτροπή προτείνει τα εξής:

• Κατευθύνσεις μαθημάτων στο Λύκειο. Διορθώνουν στρεβλώσεις στη μόρφωση σε επίπεδο ανώτερης Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Διασφαλίζουν ένα ελάχιστο αριθμό κύριων γνωστικών αντικειμένων για απόκτηση βασικών γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων σκέψης και συμπεριφοράς. Διασφαλίζει την απόκτηση απολυτηρίου, που τεκμηριώνει  με τα μαθήματα-κύκλο σπουδών, την ισοτιμία και ισοδυναμία του με τα απολυτήρια άλλων ευρωπαϊκών χωρών (αποτελεί ήδη μια απαίτηση από τα ξένα Πανεπιστήμια).
• Σύνδεση της δομής του Λυκείου με τις Εισαγωγικές εξετάσεις για την Ανώτατη Εκπαίδευση-Κύπρου και Ελλάδας.  Δυστυχώς το Ενιαίο Λύκειο και το σύστημα πρόσβασης  στην Ανώτατη Εκπαίδευση έχει επιβάλει στρεβλώσεις και ανορθολογισμό. Και παρά τις «επί μέρους αλλαγές» (επιφανειακές) το 2006,  η ίδια φιλοσοφία συνεχίστηκε.  
• Σύνδεση των γνωστικών αντικειμένων των Κατευθύνσεων μαθημάτων με την υποχρεωτική εξέταση τους στις Εισαγωγικές Εξετάσεις για τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Κανένα Πανεπιστήμιο στον κόσμο δεν αποδέχεται υποψήφιο για σπουδές π.χ. στη Χημεία ή Ιατρική χωρίς να έχει εξετάσεις στο μάθημα της Χημείας στο Λύκειο.  

1. 4.      Η υποχρεωτική εκπαίδευση (Δημοτικό, Γυμνάσιο μέχρι την Α Λυκείου

• Έχει σκοπό να μορφώσει, να προσφέρει και να καλλιεργήσει τις απαραίτητες γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες για να μπορεί ο νέος πολίτης να αντιμετωπίσει με επάρκεια και επιτυχία τις προκλήσεις της κοινωνίας. Ως εκ τούτου θα πρέπει να προσφέρονται μαθήματα που θα ενισχύουν αυτή τη διαδικασία γενικής μόρφωσης.
• Δυστυχώς ακολουθείται και στο νέο σχέδιο η «κακή πεπατημένη», με υπερβολές στις περιόδους διδασκαλίας ορισμένων γνωστικών αντικειμένων και αποκλεισμό ή περιορισμό άλλων.  

1. 5.      Η Επιτροπή χάνει το τεκμήριο της επιστημονικότητας και του ορθολογισμού στην προσέγγιση της προς ορισμένα γνωστικά αντικείμενα, όπως τις Φυσικές Επιστήμες (Χημεία, Βιολογία, Φυσική). Οι προτάσεις αποτελούν κραυγαλέες και προκλητικές διακρίσεις σε βάρος των μαθημάτων Χημείας και Βιολογίας και αυθαίρετη υποβάθμιση τους. Αυτή η επιλογή της Επιτροπής να παραβιάζει την ισοτιμία των Φυσικών Επιστημών και να ευνοεί τη Φυσική είναι ατεκμηρίωτη(Η μόνη τεκμηρίωση; Μέλος της Επιτροπής ανήκει στην ειδικότητα Φυσικής ). Ορισμένα παραδείγματα της πρόκλησης αυτής είναι:   

• Η Φυσική «κρίνεται ανώτερη από τη Χημεία ή τη Βιολογία» με περισσότερες περιόδους διδασκαλίας. Στην υποχρεωτική εκπαίδευση τα Ευρωπαϊκά συστήματα προσφέρονται οι Φυσικές Επιστήμες, ισότιμα και ενιαία. Η «απόφαση» για διδασκαλία στο Γυμνάσιο-Α Λυκείου –Κοινό κορμό Β τάξης Λυκείου της Φυσικής με συνολικά ΟΚΤΩ περιόδους (5+2+1, αντίστοιχα) ενώ της Χημείας  με ΤΡΕΙΣ περιόδους (2+1+ 0, αντίστοιχα) δεν τεκμηριώνεται.        
• Η δυνατότητα για επιλογή στην Α Λυκείου δίνεται ΜΟΝΟ για τη Φυσική (επιπρόσθετες δύο περίοδοι) και αποκλείονται η Χημεία και Βιολογία. (Πού βασίζεται αυτό;)
• Η χρήση του όρου «ΦΥΣΙΚΑ» για τη Β Λυκείου, αντί ΦΥΣΙΚΗ, είναι παραπλανητική για τον αναγνώστη και ύποπτη! (ο όρος «Φυσικά» δεν υπάρχει, αντικαταστάθηκε από Φυσικές Επιστήμες).

1. 6.      Είναι νομιμοποιημένη η επίκληση διεθνών και ευρωπαϊκών πρακτικών Εκπαιδευτικών Συστημάτων. (Και ο Διαγωνισμός PISA αν αρέσει σε κάποιους). Ωστόσο οι σχετικές αναφορές θα πρέπει και να αξιοποιούνται. Για παράδειγμα, οι θετικές επιστήμες στα εκπαιδευτικά συστήματα της Ευρώπης, της Αμερικής και άλλων αναπτυγμένων χωρών είναι ισότιμες και στην Υποχρεωτική εκπαίδευση (Δημοτικό-Γυμνάσιο –Α Λυκείου) και στην Ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αυτά επιβεβαιώνονται με πολλά παραδείγματα, όπως: 

• Συγκριτικές μελέτες του Ενημερωτικού Δικτύου EURYDICE της ΕΕ  για τη δομή-περιεχόμενο Εκπαιδευτικών συστημάτων αντιμετωπίζουν τις Φυσικές Επιστήμες (Χημεία, Βιολογία, Φυσική) ισότιμα. 
• Αποφάσεις Υπουργών Παιδείας κρατών μελών της ΕΕ αντιμετωπίζουν ισότιμα τις Φυσικές Επιστήμες, τη σημασία τους, για την καλλιέργεια και την προώθηση των απαραίτητων γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων μέσα από το σχολείο.
• Έκθεση Επιστημονικής Επιτροπής της ΟΕΛΜΕΚ, υπό την Προεδρία της Καθηγήτριας κ.Κουτσελίνης  (Μάϊος, 2012 ), με διαφορετικές προτάσεις στα γνωστικά αντικείμενα των Φυσικών Επιστημών-χωρίς «μονόωρα» διδασκαλίας.   
• Οι εξετάσεις PISA/ΟΟΣΑ στα εξεταστικά δοκίμια προσεγγίζουν «ολιστικά» και ισότιμα τις Φυσικές Επιστήμες.  

Η «παραμορφωτική φύση» του Ενιαίου Λυκείου, όπως εφαρμόστηκε, πρέπει να αλλάξει με αλλαγή δομής και στο Γυμνάσιο, με ένα νέο Ωρολόγιο Πρόγραμμα, με νέο σχέδιο πρόσβασης στα ανώτατα ιδρύματα, με  σεβασμό στην παιδαγωγική, τον ορθολογισμό και την επιστημονικότητα, όλα μέσα σε μια σφαιρική διαδικασία βελτίωσης –μεταρρύθμισης του εκπαιδευτικού συστήματος. Και με σεβασμό στον άνθρωπο –μανθάνοντα και διδάσκοντα.   

*Ερευνήτριας