Έρευνα και Σχολικές Βιβλιοθήκες

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ Γ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ*

Ο Παναγιώτης Νταβαρίνος στο βιβλίο του Ιστορία βιβλιοθηκών του ελληνισμού  (2003), θέλοντας να καταδείξει τη σπουδαιότητα των βιβλιοθηκών στα σχολεία, κάνει ιδιαίτερη μνεία στα λόγια του Αδαμάντιου Κοραή (1748-1833), που έγραφε από το Παρίσι στους Έλληνες: «Θέλετε να ευδοκιμήσει το Σχολείον σας; Πρέπει να αρχίσετε προς το να καταστήσετε Βιβλιοθήκην καλήν και πλούσιαν. Ανάγκη δεν είναι να την κάμετε παρευθύς τοιαύτην, ανάγκη όμως είναι να αρχίσετε»[1].Από καιρό οι σχολικές βιβλιοθήκες έχουν απωλέσει το ρόλο τους κι έχουν εξοβελιστεί από τη σχολική καθημερινότητα. Σήμερα, οι σχολικές βιβλιοθήκες έχουν γίνει χώρος ησυχαστηρίου των καθηγητών,στην καλύτερη περίπτωση, οι οποίοι χρειάζονται δικαιολογημένα ένα χώρο για να εργαστούν εποικοδομητικά. Επίσης, δεν θα ήταν υπερβολή να λέγαμε ότι αρκετοί μαθητές δεν προβλέπεται ότι θα περάσουν την πόρτα της βιβλιοθήκης έστω για μία φορά, κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους!

Ποιος μπορεί επίσης, να αμφισβητήσει ότι λείπει από τους μαθητές μας η μεθοδολογία της έρευνας και σε πολλές περιπτώσεις η ίδια η έρευνα; Είναι τα ίδια τα παιδιά μας που μετά τη θεαματική είσοδο τους στα πανεπιστήμια, αίφνης διαπιστώνουν ότι δεν γνωρίζουν τι είναι η σωστή, τεκμηριωμένη έρευνα. Η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών μας έμαθε στην ευκολία του Goggle και του Wikipedia, υιοθετώντας άκριτα πολλές φορές τα αποτελέσματα της έρευνάς τους, όταν αναλαμβάνουν κατά καιρούς ερευνητικές εργασίες (τύπου project).  Και βεβαίως, η ευθύνη δεν βαραίνειτους μαθητές μας. Ποιος τους έμαθε να ερευνούν σωστά;Υπάρχουν χωρίς αμφιβολία και εκπαιδευτικοί που μέσα στη δίνη της ύλης, την πίεση του χρόνου και όλων των άλλων δυσκολιών, όπως είναι η απροθυμία των ίδιων των μαθητών, κακά τα ψέματα, κάνουν μια προσπάθεια να προωθήσουν την έρευνα και τη μεθοδολογία της. Υπάρχουν βεβαίως, ερευνητικά προγράμματα και διαγωνισμοί,που προκηρύσσονται κατά καιρούς, αλλά πόσοι μαθητές συμμετέχουν; Υπάρχει πολύς δρόμος ακόμη…

Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσω για την αξία της έρευνας και τα οφέλη της. Απλώς αναφέρω μία αριστοτελική ρήση: «Τὰς δ᾽ ἀρετὰς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν· ἃ γὰρ δεῖ μαθόντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν».Είναιαυτό δηλαδή που ο JeanPiaget (1896-1980) και άλλοι επιστήμονες που ασχολήθηκαν με τις παιδαγωγικές θεωρίες, υποστήριξαν με θέρμη αιώνες αργότερα. Ότι δηλαδή τις αρετές - και τις γνώσεις παράλληλα - τις αποκτούμε, αφού πρώτα τις εφαρμόσουμε στην πράξη.

Κιεδώ ακριβώς έρχεται να διαδραματίσει έναν σπουδαίο ρόλο η σχολική βιβλιοθήκη, παράλληλα με την εργαστηριοποίηση όλων των μαθημάτων. Θα δίνεταιλοιπόν, η δυνατότητα της επί τόπου διερεύνησης των θεμάτων, μέσω του διαδικτύου και της σχετικής βιβλιογραφίας, γεγονός που θα κεντρίζει το ενδιαφέρον των μαθητών, ανεβάζοντας ταυτόχρονα και τα επίπεδα αυτενέργειας. Ποια όμως σχολική βιβλιοθήκη θα συμβάλει σε αυτό; Αυτή που έχουμε σήμερα; Όχι φυσικά! Χρειάζεταιαναβάθμιση του ρόλου των σχολικών βιβλιοθηκών. Πρέπει να γίνουν πιο«ζωντανές», με πρόσβαση τόσο σε ηλεκτρονικές και διαδικτυακές πηγές όσο και σε ψηφιακές βιβλιοθήκες και εκπαιδευτικά λογισμικά, στα οποία να μπορούν να ανατρέχουν ανά πάσα στιγμή οι μαθητές. Για να γίνει όμως αυτό, χρειάζεται να γίνει σωστή υποδομή και να διατίθεται ο απαραίτητος χρόνος στους μαθητές, κατά τα διάρκεια των μαθημάτων τους. Να μπορούν για παράδειγμα, να χρησιμοποιούν τις βιβλιοθήκες στις κενές τους και στα διαλείμματα, χωρίς περιορισμούς. Θα ήταν χρήσιμο επίσης, οι βιβλιοθήκες να λειτουργούν και τα απογεύματα με εξειδικευμένο προσωπικό, σε μερικά σχολεία, για να δίδεται η δυνατότητα μελέτης και έρευνας στα πρότυπα των πανεπιστημίων. Αυτό προϋποθέτει βέβαια, ότι θα αλλάξει μερικώς και ο προγραμματισμός των μαθημάτων, τα οποία θα απαιτούν περισσότερη έρευνα, πάντοτε μέσα από τη σωστή καθοδήγηση των διδασκόντων. Αυτές είναι τομές, που πραγματικά μπορούν να αναβαθμίσουν την παρεχόμενη εκπαίδευση, κατά την άποψή μου. Και όλα αυτά ασφαλώς είναι πέρα και πάνω από το ρόλο του υπεύθυνου καθηγητή βιβλιοθήκης, ο οποίος περιορίζεται κατά βάση, στο δανεισμό βιβλίων σε μαθητές και καθηγητές.

Οφειλόμενη αναφορά θα πρέπει να γίνει και στους χιλιάδες τόμους των βιβλίων, των σκονισμένων βιβλίων, που μάταια περιμένουν κάποιο χέρι να τα πάρει από τα ράφια. Υπάρχει ένας θησαυρός από βιβλία στις σχολικές βιβλιοθήκες, άλλα πιο παλαιά και άλλα λιγότερο, που σε πολλές περιπτώσεις η φθορά του χρόνου άρχισε να γίνεται περισσότερο από εμφανής σε αυτά. Χρειάζεται να συγκεντρωθούν κάποια στιγμή, να εκτιμηθεί η αξία και να καθοριστείτο μελλοντικό τους ταξίδι. Αν κριθεί αναγκαίο, ότι πρέπει να ψηφιοποιηθούν και να παραδοθούν στην έρευνα εσαεί, αυτό πρέπει να γίνει.Το χρωστάμε σε όλους αυτούς, τους επώνυμους και τους ανώνυμους, που χάρισαν βιβλία, σε πολλές περιπτώσεις δε,  δώρισαν ολόκληρες τις προσωπικές τους βιβλιοθήκες στα σχολεία μας. Το χρωστάμε επίσης, σε όλους τους ανθρώπους της Εκπαίδευσης, τους εκπαιδευτικούς, τους ερευνητές, τους συγγραφείς, που αφιέρωσαν χρόνο και μόχθησαν, για να γράψουν ένα  βιβλίο ή να εκπονήσουν μία μελέτη.

Είμαι βέβαιος, ότι πολλοί κατά καιρούς έχουν ασχοληθεί με το θέμα αυτό και δεν φιλοδοξώ ότι άμεσαοι αρμόδιοι θα επιληφθούντων θεμάτων που έχω θίξει. Αναμένω όμως, ότι κάποια στιγμή θα ανοίξει μία συζήτησηκαι για πιο ουσιαστικά ζητήματα, όπως η έρευνα και ο ρόλος των σχολικών βιβλιοθηκών.

*Φιλόλογος

Γραμματέας Επαρχιακού Γραφείου Αμμοχώστου ΟΕΛΜΕΚ (Νέα Κίνηση Καθηγητών)